کودکی که قبل از سن تکلیف می میرد در برزخ و قیامت چه وضعیتی دارد؟
آیا از کودکان هم در قبر سوال می شود؟
خدای رحمان و رحیم، مهربان تر از آن است که بندگان خود را گرفتار عذاب نماید، بلکه این خود انسان ها هستند که با انجام اعمال زشت و ناروا و ظلم ستم به یکدیگر خود را مستحق عذاب ساخته اند. حال چگونه می توان تصور نمود که کودکان معصوم و فرزندان نازنینی که عمر بسیار کوتاهی در این دنیا داشته اند دچار عذاب اخروی شوند؛ به یقین چنین گمانی سوء ظن به خدا محسوب می شود.
عذاب جان دادن و عذاب قبر نیز هیچ کدام بی علت نبوده و همگی متأثر از گناهان و دلبستگی های ناحق و ناروا نسبت به امور دنیوی هستند، بنابراین چگونه این عذاب ها می توانند متوجه پاکان و کودکان معصومی باشند که تمثّل فرشتگان الاهی در زمین هستند. جان دادن برای انسان پاک و مؤمن طبق روایات همچون بو کردن گلی است.بلکه چه بسا این که با شفاعت کودکان انسان های مؤمن – به دلیل پاکی و معصومیت و جایگاهی که نزد خداوند دارند – والدین آنها هم اگر خطایی داشته باشند، مورد رحمت و مغفرت الاهی واقع خواهند شد.
کودکان در برزخ و قیامت چه وضعیتی دارند؟
در این جا تنها به بخشی از روایات که در این زمینه وارد شده و نشانگر دیدگاه اسلام در این رابطه است، اشاره می کنیم :
1. امام صادق (ع) فرمودند: هرگاه کودکی از مؤمنان از دنیا رفت، منادی در ملکوت آسمان و زمین ندا می دهد که فلانی فرزند فلانی از دنیا رفته است، اگر پدر یا مادر یا یکی از بستگان مؤمن او از دنیا رفته باشد کودک را به نزد او می برند تا از او پرستاری کند و اگر کسی یافت نشد، او را به حضرت فاطمه (س) می سپارند و آن حضرت، تا زمانی که یکی از پدر یا مادر یا نزدیکانش به او ملحق شوند، از کودک نگهداری می کنند و بعد کودک را به آن فرد تحویل می دهند.
2. باز از امام صادق (ع) نقل شده است: خدای بزرگ ابراهیم و ساره را متکفل نگهداری از کودکان مؤمنان قرار داده است؛ در قصری با شکوه از درّ بهشتی. و در روز قیامت این کودکان را لباس نیکو پوشانده و خوش بو می کنند و آنان را به پدر و مادرشان هدیه می دهند. این کودکان پادشاهانی هستند در بهشت همراه با والدینشان و این است معنای قول خداند که می فرماید: «کسانی که ایمان آوردند …. فرزندان آنها را به آنان لاحق می کنیم».
3. از پیامبر بزرگ اسلام (ص) نقل شده است که فرمودند: کودکان مؤمنان در روز قیامت آن گاه که زمان حسابرسی خلایق می رسد حاضر می شوند. خدای تعالی به جبرئیل می فرماید: اینان را به بهشت وارد کن؛ کودکان بر دروازه های بهشت می ایستند و از پدران و مادران خود سؤال می کنند. خازن بهشت به آنان می گوید: آنان مثل شما نیستند و گناهان و خطاهایی دارند که باید از آن بازخواست شوند. کودکان صدای خود را با گریه بلند می کنند؛ پس خدای تعالی می فرماید: ای جبرئیل این چه صدای گریه و زاری است که بلند شده است؟
جبرئیل عرض می کند: خدایا! تو خود از من داناتری، اینان کودکان مؤمنان هستند و می گویند ما وارد بهشت نخواهیم شد تا زمانی که پدران و مادران ما وارد بهشت شوند. پس خدای تعالی می فرماید: ای جبرئیل در میان جمع وارد شو و دست پدران و مادران آنان را بگیر و همراه کودکان – به خاطر رحمتی که دارم – وارد بهشت کن.
4. باز از رسول گرامی اسلام (ص) نقل شده است: کودکان امت محمد (ص) در روز قیامت در زیر عرش در کنار حوض های بهشتی جمع می شوند، خداوند از حال آنان مطلع می شود می فرماید: چه شده است که سرهایتان را به سوی من بلند کرده اید: می گویند ای پروردگار ما! پدران و مادران ما در عطش گرفتارند و آن گاه ما در کنار حوض های بهشتی هستیم. پس به آنان وحی می شود: وارد صفوف قیامت شوید و پدران و مادران خود را سیراب کنید.
- شیخ حر عاملی، الجواهر السنیّة، ص 626، انتشارات دهقان؛ نوادر راوندی، ص10 .
- شیخ صدوق، الفقیه، ج 3، ص490، انتشارات جامعه مدرسین، 1413 ق. “قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع إِذَا مَاتَ طِفْلٌ مِنْ أَطْفَالِ الْمُؤْمِنِینَ نَادَى مُنَادٍ فِی مَلَکُوتِ السَّمَاوَاتِ وَ الْأَرْضِ أَلَا إِنَّ فُلَانَ بْنَ فُلَانٍ قَدْ مَاتَ فَإِنْ کَانَ مَاتَ وَالِدَاهُ أَوْ أَحَدُهُمَا أَوْ بَعْضُ أَهْلِ بَیْتِهِ مِنَ الْمُؤْمِنِینَ دُفِعَ إِلَیْهِ یَغْذُوهُ وَ إِلَّا دُفِعَ إِلَى فَاطِمَةَ ع تَغْذُوهُ حَتَّى یَقْدَمَ أَبَوَاهُ أَوْ أَحَدُهُمَا أَوْ بَعْضُ أَهْلِ بَیْتِهِ فَتَدْفَعُهُ إِلَیْهِ”.
- همان، “عن أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ إِنَّ اللَّهَ تَبَارَکَ وَ تَعَالَى کَفَّلَ إِبْرَاهِیمَ وَ سَارَةَ أَطْفَالَ الْمُؤْمِنِینَ یَغْذُوَانِهِمْ بِشَجَرَةٍ فِی الْجَنَّةِ لَهَا أَخْلَافٌ کَأَخْلَافِ الْبَقَرِ فِی قَصْرٍ مِنْ دُرَّةٍ فَإِذَا کَانَ یَوْمُ الْقِیَامَةِ أُلْبِسُوا وَ طُیِّبُوا وَ أُهْدُوا إِلَى آبَائِهِمْ فَهُمْ مُلُوکٌ فِی الْجَنَّةِ مَعَ آبَائِهِمْ وَ هُوَ قَوْلُ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ وَ الَّذِینَ آمَنُوا وَ اتَّبَعَتْهُمْ ذُرِّیَّتُهُمْ بِإِیمانٍ أَلْحَقْنا بِهِمْ ذُرِّیَّتَهُمْ”.
- الطور، 21.
- محدث نوری، مستدرک الوسائل، ج 2، ص390، موسسه آل البیت، 1408ق. “عَنْ أَعْلَامِ الدِّینِ لِلدَّیْلَمِیِّ عَنِ النَّبِیِّ ص قَالَ تَجِیءُ یَوْمَ الْقِیَامَةِ أَطْفَالُ الْمُؤْمِنِینَ عِنْدَ عَرْضِ الْخَلَائِقِ لِلْحِسَابِ فَیَقُولُ اللَّهُ تَعَالَى لِجَبْرَئِیلَ ع اذْهَبْ بِهَؤُلَاءِ إِلَى الْجَنَّةِ فَیَقِفُونَ عَلَى أَبْوَابِ الْجَنَّةِ وَ یَسْأَلُونَ عَنْ آبَائِهِمْ وَ أُمَّهَاتِهِمْ فَتَقُولُ لَهُمُ الْخَزَنَةُ آبَاؤُکُمْ وَ أُمَّهَاتُکُمْ لَیْسُوا کَأَمْثَالِکُمْ لَهُمْ ذُنُوبٌ وَ سَیِّئَاتٌ یُطَالَبُونَ بِهَا فَیَصِیحُونَ صَیْحَةً بَاکِینَ فَیَقُولُ اللَّهُ سُبْحَانَهُ وَ تَعَالَى یَا جَبْرَئِیلُ مَا هَذِهِ الصَّیْحَةُ فَیَقُولُ اللَّهُمَّ أَنْتَ أَعْلَمُ هَؤُلَاءِ أَطْفَالُ الْمُؤْمِنِینَ یَقُولُونَ لَا نَدْخُلُ الْجَنَّةَ حَتَّى یَدْخُلَ آبَاؤُنَا وَ أُمَّهَاتُنَا فَیَقُولُ اللَّهُ سُبْحَانَهُ وَ تَعَالَى یَا جَبْرَئِیلُ تَخَلَّلِ الْجَمْعَ وَ خُذْ بِیَدِ آبَائِهِمْ وَ أُمَّهَاتِهِمْ فَأَدْخِلْهُمْ مَعَهُمُ الْجَنَّةَ بِرَحْمَتِی”.
- همان، ج2، ص401، “قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص یَجْمَعُ اللَّهُ أَطْفَالَ أُمَّةِ مُحَمَّدٍ ص یَوْمَ الْقِیَامَةِ فِی حِیَاضٍ تَحْتَ الْعَرْشِ قَالَ فَیَطَّلِعُ اللَّهُ عَلَیْهِمْ اطِّلَاعَةً فَیَقُولُ مَا لِی أَرَاکُمْ رَافِعِی رُءُوسِکُمْ إِلَیَّ فَیَقُولُونَ یَا رَبَّنَا الْآبَاءُ وَ الْأُمَّهَاتُ فِی عَطَشِ الْقِیَامَةِ وَ نَحْنُ فِی هَذِهِ الْحِیَاضِ قَالَ فَیُوحِی اللَّهُ إِلَیْهِمْ أَنِ اغْرِفُوا فِی هَذِهِ الْآنِیَةِ مِنَ الْحِیَاضِ ثُمَّ تَخَلَّلُوا صُفُوفَ الْقِیَامَةِ فَاسْقُوا الْآبَاءَ وَ الْأُمَّهَاتِ”.
همچنین بخوانید:
کودکان بعد از مرگ به کجا می روند؟
اگر نوزاد مسلمانی با شرایط زیر فوت کند؛ وضعیت آن کودک دربرزخ و قیامت چگونه است؟ مادرش نماز می خواند ولی پدرش – با آنکه مرد خوب، بخشنده، خانواده دوست، مردمدار و بسیار مهربان و حتی معتقد است – اکثرا نماز نمی خواند. مادر هر روز صلوات بر معصومین و خصوصا حضرت زهرا می فرستد که، خداوند نگهدار کودکش باشد و برایش مادری کند و در آرامش باشد و… آیا خدا دعای مادر را برای طفلش رد می کند و بهشت را از او دریغ می کند؟
پاسخ :
مرحوم علامه طباطبایی مفسر بزرگ قرآن در این خصوص می فرمایند: آن چه قرآن کریم در باب اطفال و دیوانگان و… فرموده جملاتی است که نمی توان از آن حکم جزئیات را و این که آن ها هم سعادت و شقاوت اخروی دارند یا خیر، استفاده نمود. زیرا جزئیات احوال مردم در آخرت امری نیست که عقل بتواند از آن سر در آورد. مگر این که بگوئیم گناه و مغفرت، منحصر در مخالفت تکلیف نیست؛ بلکه بعضی از مراحل مغفرت، متعلق به مرض های قلبی و احوال بدی می شود که عارض بر قلب شده و بین قلب و پروردگار حجاب می شود.
این دسته از افراد درست است که به خاطر ضعف عقل و یا نداشتن آن تکلیف ندارند. لیکن چنان هم نیستند که ارتکاب کار زشت در دلشان اثر نگذاشته و دل هایشان را آلوده و محجوب از حق نسازد. بلکه در این جهت با سایرین یکسانند. خلاصه در تنعم و نعیم قرب خدا و حضور در ساحت قدس الاهی محتاج به ازاله آن مرض ها و زدودن آن پرده ها هستند و هیچ چیزی از عهده ازاله و رفع آن برنمی آید؛ مگر همان عفو پروردگار.
بعید نیست؛ مراد از روایاتی هم که می گوید «خداوند سبحان اطفال را محشور می کند و آتش را هم می آفریند؛ آنگاه به آن ها دستور می دهد تا در آتش داخل شوند. پس هر کس وارد آتش شود؛ داخل بهشت می شود و هر کس سرپیچی کند داخل جهنم می شود» همین معنا باشد. یعنی مراد از آتش رفع آن پرده ها و معالجه آن مرض ها باشد.از مجموع روایات و اقوال علمای اسلامی بر می آید که اطفالی که از دنیا می روند؛ حالات متفاوتی دارند.
اگر اطفال از آنِ مؤمنین باشند؛ در برزخ آموزش لازم می بینند و تکامل روحی پیدا کرده و در خدمت حضرت ابراهیم علیه السلام و ساره و یا حضرت فاطمه سلام الله علیها می باشند و در آنجا تربیت می یابند و به کمال می رسند. و بر اساس روایات و آیه 21 سوره طور؛ به پدر و مادر مؤمن خود ملحق شده تا موجب خوشحالی آنان در بهشت شوند.
اگر اطفال کفار و منافقین باشند؛ بر اساس آیه «یَطُوفُ عَلَیْهِمْ وِلْدانٌ مُخَلَّدُونَ: نوجوانانی جاودان در شکوه و طراوت پیوسته گرداگرد آنان می گردند» در قیامت خدمتگزاران اهل بهشت می شوند و البته این عقوبتی برای آنان محسوب نمی شود.البته در برخی روایات آمده است؛ خداوند به وسیله ملکی، آتشی بر می افروزد و به آنان فرمان می دهد که به آتش درآیند. گروهی به آتش در آمده و آتش برای آنان سرد و سلامت می شود؛ همانگونه که برای ابراهیم علیه السلام شد و دسته ای دیگر نمی روند.
دسته اول اهل نجات و دسته دوم اهل گرفتاری هستند. البته مجانین و کسانی که در فترت(نبود حجت و پیامبر در فاصله زمانی بین دو پیامبر) بوده اند و حجت بر آنها اتمام نشده است؛ با آنان در این حکم شریک هستند. چون اینان در دنیا هم اگر بزرگ می شدند؛ با فرمان خداوند مخالفت می کردند.
بعضی از روایات، علم این قضیه را به خداوند ارجاع داده و فرموده اند «اللّه اعلم بما کانوا عاملین، اللّه اعلم بما کانوا فاعلین: یعنی خداوند می داند که آنها چه چیزی انجام می دادند و مرتکب چه کاری می شدند». بعضی از متکلمین هم قائل هستند که اطفال کفار و مشرکین نه در بهشت و نه در جهنم هستند بلکه در نقطه ای به نام اعراف هستند که نه عذاب می شوند و نه متنعم هستند.
در نتیجه باید بگوییم؛ اگر نوزاد مسلمان باشد یعنی پدر و مادر او مسلمان باشد؛ مخصوصا با داشتن چنین مادر مؤمنه ای که اینچنین برای نوزادش دعا می کند؛ انشاء الله خداوند تبارک و تعالی دعای این مادر را مستجاب می کند. چرا که یکی از دعاهایی که امید استجابت آن بسیار است؛ دعای والدین در حق فرزند است. با وجود ارحم الراحمین بودن خداوند، دعای مادر برای طفلش را رد نمی کند و این فرزند را داخل بهشت قرار می دهد.
