علت پایین بودن هموگلوبین خون چیست + اهمیت هموگلوبین در بدن
هموگلوبین چیست؟
هموگلوبین پروتئین غنی از آهن است. هموگلوبین اکسیژن را از ریه دریافت کرده و از طریق جریان خون به سلول ها و بافت های بدن می رساند.هر پروتئین هموگلوبین می تواند چهار مولکول اکسیژن را با خود حمل کند.
یکی دیگر از وظایف هموگلوبین ، انتقال CO2 از سلول ها و بافت های بدن به ریه است .سطح هموگلوبین خون را می توان از طریق آزمایش خون مشخص کرد.هموگلوبین در برگه آزمایش خون معمولا با نام Hb یا به صورت‌های مختلف HGB،Hg، یا Hgb نوشته می شود.
سطح نرمال هموگلوبین در مردان 13/5 الی 18 گرم در دسی لیتر و در زنان 12 الی 16 g / دسی لیتر و در کودکان بر حسب سن متفاوت است .
سطح هموگلوبین بالاتر از 16/5 dl/g می تواند نشانه ای از غلیظ بودن خون یا پلی سیتمی باشد.سطح هموگلوبین پایین تر از 12 گرم در دسی لیتر نیز می تواند نشانه کم خونی باشد.کاهش سطح هموگلوبین و کم خونی در حال حاضر بسیار شایع است (مخصوصا در زنان و کودکان).بسیاری از مردم با وجود داشتن علائم کم خونی ، توجهی به آن نمی کنند و معمولا این علائم را به کار بیش از حد و یا تغییرات فصلی نسبت می دهند.
کاهش سطح همولگوبین در خون می تواند باعث کاهش اکسیژن رسانی به اندام های بدن شده و باعث بروز هیپوکسی در قلب ، عضلات و مغز شود.این مورد در زنان و به ویژه زنان باردار می تواند عوارض شدیدتری در پی داشته باشد.
مانند: زایمان زودرس ، مشکل تغذیه جنین و حتی مرگ جنین و مادر در زمان زایمان طبیعی.بنابراین تشخیص به موقع کاهش سطح هموگلوبین خون بسیار مهم است .
رایج ترین دلایل کاهش سطح هموگلوبین خون
- کمبود هموگلوبین به دلیل کمبود آهن یکی از رایج ترین دلایل کاهش سطح هموگلوبین خون به دلیل کمبود آهن بدن است.این می تواند به دلیل مشکل جذب آهن ، مشکلات تغذیه و حتی خونریزی باشد .قاعدگی ، حاملگی و زایمان نیز می تواند باعث کاهش آهن بدن شود.
- کمبود هموگلوبین به دلیل کاهش ویتامین و مود مغذی مانی که بدن به میزان کافی مواد مغذی و ویتامین هایی مانند ویتامین B12 یا فولات دریافت نمی کند می تواند باعث تغییر شکل گلبول های قرمز خون شود که باعث می شود میزان اکسیژن رسانی به بافت ها و سلول های بدن دچار اختلال شود.
- کاهش تعداد گلبول های قرمز به دلیل مشکلات خود ایمنی که در این حالت سیستم ایمنی بدن به سلول های قرمز خون حمله کرده و باعث کاهش سطح سلول های قرمز خون می شود.
- خونریزی داخلی
- کمبود هموگلوبین خون به دلیل داشتن سلول های داسی شکل که نوعی بیماری ژنتیکی است .
- کاهش سطح هموگلوبین خون می تواند به دلیل برخی از مشکلات و بیماری ها مانند مشکلات کلیوی ، شیمی درمانی و سرطان باشد.
رایج ترین علائم کاهش سطح هموگلوبین خون
-
خستگی و بی حوصلگی دائمی
خستگی و بی حوصلگی دائمی و نداشتن انرژی کافی برای انجام کارهای روزمره یکی از اولین نشانه های پایین بودن سطح هموگلوبین بدن است .دردهای استخوانی و کمر درد نیز می تواند یکی دیگر از این علائم باشد.
یکی از رایج ترین علائم کاهش سطح هموگلوبین خون ، رنگ پریدگی پوست است . این رنگ پریدگی در پوست اطراف چشم بیشتر قابل تشخیص است زیرا این ناحیه حاوی رگ های خونی بسیاری است.تغییر رنگ کف دست و تغییر رنگ ناخن ها و نوک انگشت نیز می تواند از علائم این مشکل باشد.
اگر احساس می کنید که دچار کمبود نفس در زمان انجام کارهای روزانه ، پیاده روی و بالا و پایین رفتن از پله ها شده اید این می تواند یکی دیگر از علائم کاهش سطح هموگلوبین خون باشد .این مشکل به این دلیل است که اکسیژن کافی به بافت ها و سلول های بدن نمی رسد.
درد قفسه سینه و تپش قلب نیز می تواند از نشانه های کاهش سطح هموگلوبین خون باشد. ممکن است در زمان استراحت و حتی زمانی که دراز کشیده اید ، صدای قلب خود را بشنوید و تپش قلب خود را حس کنید. این مشکل به این دلیل است که به دلیل کاهش سطح اکسیژن بدن ، قلب سعی می کند خون بیشتری به سلول ها و بافت های بدن پمپ کند.
-
سوزن سوزن شدن / مورمور شدن / گزگز کردن
احساس سوزن سوزن شدن / مورمور و گزگز کردن دست ها و پاها می تواند نشانه کاهش سطح هموگلوبین خون باشد.
-
تمایل به به خوردن چیزهای غیر معمول
برخی از افرادی که دچار کاهش سطح هموگلوبین خون هستند به خوردن چیزهای غیر معمول تمایل دارند.مانند خوردن یخ ، خوردن خاک یا حتی خوردن کاغذ.
-
مشکل تمرکز کردن
اگر نمی توانید بر روی موضوع و یا کاری تمرکز لازم را داشته باشید و یا دچار کاهش حافظه شده اید ، این نیز می تواند یکی از علائم کاهش سطح هموگلوبین خون باشد. سردرد های بی دلیل نیز می تواند به همین دلیل باشد .
چه کسانی بیشتر در معرض کمبود هموگلوبین خون هستند؟
هر کسی می تواند در معرض این مشکل باشد ولی برخی از افراد بیشتر احتمال دارد که دچار این مشکل شوند مانند :
- سالمندان
- کسانی که رژیم غذایی و تغذیه مناسبی ندارند.
- زنان باردار
- زنان و دختران به دلیل داشتن دوره های قاعدگی و از دست دادن خون در زمان پریود ، بیشتر در معرض کمبود هموگلوبین خون هستند.
- افرادی که ورزش های سنگین و با شدت زیاد انجام می دهند
- افراد مبتلا به بیماری های خودایمنی
- کسانی که بیماری کبدی دارند
- کسانی که به مشکلات تیروئید دچار هستند
- افراد سیگاری و معتاد
مصرف ویتامین و مکمل ها برای افزایش جذب آهن
۱- مکمل آهن مصرف کنید
- مکمل های آهن راه بسیار خوبی برای افزایش مقدار آهن مصرفی شماست. با این حال اگر بدنتان برای جذب آهن مشکل دارد، ممکن است که راه های دیگر لازم باشد انجام دهید.
- انواع متفاوتی از داروها و مکمل های آهن بدون نسخه وجود دارد ( مانند کربونیل آیرون، فریک سیترات، فروس آسکوربات ، فروس ساسینات) مطالعات نشان می دهد که همه آن ها به اندازه کافی موثر هستند.
- مهمترین مسئله این است که می بایستی به صورت مرتب و منظم استفاده شوند. مصرف قرص های آهن با معده خالی به جذب آهن از آن ها کمک بیشتری می کند همچنین می تواند سبب به هم ریختگی معده شود، پس بهتر است قرص آهن را با کمی غذا صرف کنید.
- قرص های آهن را هرگز با آنتی اسید ها مصرف کنید. داروهای مسکن قوی معده توانایی جذب آهن را متوقف می کنند.
- اگر می بایستی که آنتی اسید استغاده کنید، قرص های آهن را دو ساعت قبل از آنتی اسید ها و یا ۴ ساعت بعد از آن ها استفاده کنید.
۲- سعی کنید از اسید فولیک بیشتری مصرف کنید
- اسید فولیک جهت ساخت سلول های تازه از جمله سلول های قرمز خون برای بدن ضروری است. اگر بدن بتواند سلول های قرمز خون، کافی بسازد ممکن است که سبب کاهش سطح هموگلوبین خون شود. می توانید فولیک اسید را از ویتامین ها، مکمل ها و یا از طریق تغییر رژیم غذایی بدست آورید.
- اغلب مولتی ویتامین های موجود از امریکا شامل مقدار دوز مورد نیاز روزانه فولیک اسید که برای سلامتی ضروری است، می باشد.
- اگر برچسب بسته غلات صبحانه تان نشان دهنده ی تامین ۱۰۰% نیاز روزانه به فولیک اسید می باشد، یک کاسه آن هر روز، می تواند سطح هموگلوبین تان را بالا ببرد
- همه بسته های غلات صبحانه، حاوی ۱۰۰% نیاز روزانه فولیک اسید نمی باشند به همین خاطر آن ها را با نوعی دیگر از بسته های صبحانه که فولیک اسید بیشتر دارند عوض کنید.
۳- مکمل ویتامین B6 استفاده کنید
- ویتامین B6 کمک می کند که بدنتان هموگلوبین بیشتری بسازد. اگر هموگلوبین پایین دارید مصرف ویتامین B6 ممکن است به شما کمک کند.
- ویتامین B6 در غذاها و خوراکی های خاصی مانند آوواکادو، موز، آجیل، لوبیاها، حبوبات، همه غلات و گوشت ها معمولا یافت می شود.
- اگر شما بالای ۵۰ سال دارید با پزشک تان درباره نیازتان به B12 صحبت کنید. خیلی از افراد بالای ۵۰ سال مشکل جذب ویتامین B12 از غذاها را دارند.
- اشخاص دارای بیماری های گوارشی و یا سابقه جراحی روده می بایستی در مصرف ویتامین B12 توجه کنند.
برخورد کردن با علت های معمول کمبود آهن
۱- به منظور کاهش خونریزی قاعدگی قرص های ضد بارداری بخورید
- برخی زنان که قاعدگی سختی دارند به دنبال آن کم خونی را تجربه خواهند کرد و این می تواند سبب کاهش سطح هموگلوبین شود. تضمینی وجود ندارد که قرص های ضد بارداری در مورد همه عمل کند. اما خیلی از زنان فهمیده اند که این قرص ها به کاهش خونریزی قاعدگی کمک می کند.
- قرص های ضد بارداری خیلی شما را در رابطه با کمی هموگلوبین فورا راحت نمی کند اما ممکن است به کاهش کمبود آهن ناشی از قاعدگی های سخت کمک می کند.
۲- برای کنترل زخم های گوارشی آنتی بیوتیک استفاده کنید
- زخم های گوارشی معمولا همراه با کاهش سطح هموگلوبین هستند چراکه سبب خونریزی ضعیف هستند. خیلی از زخم های گوارشی با یک درمان سه گانه و سه مرحله ای قابل درمان هستند. پرهیز از دو آنتی بیوتیک، بازدارنده پمپ پروتنی که پزشک تان برای شما تجویز می کند.
- زخم های گوارشی تقریبا همیشه به دلیل باکتری اچ-پیلوری می باشد.
- درمان عفونت باکتری اچ-پیلوری با آنتی بیوتیک می تواند به کاهش خونریزی که به خاطر آن عفونت ایجاد شده بوده کمک می کند.
۳- بیماری سلیاک را شناسایی کنید
- کمبود آهن با احتمال کمتری علائم بیماری سلیاک باشد که یک بیماری خود ایمنی است که به واسطه گلوتن سبب آسیب به قسمت های داخلی روده می شود اگر نمی توانید دلیل کم خونی خود را بیابید این می تواند دلیل خوبی برای این باشد که مبتلا به سلیاک هستند هر چند اگر چه علائم دیگری نداشته باشید. از دکتر بخواهید که از شما آزمایش برای سلیک بگیرد.
- آسیب به قسمت های داخلی روده کوچک به این معنا است که جذب عناصر غذایی از جمله آهن به درستی انجام نمی شود.
- اگر متوجه شده اید که بیماری سلیاک دارید ناگزیر به استفاده از رژیم بدون گلوتن خواهید بود. پس از مدتی روده کوچک خوب خواهد شد و قادر به جذب آهن می شود.
۴- دارو های خود را چک کنید
- برخی از داروهای خاص سبب کمبود آهن می شوند. درباره هر دارویی که مصرف می کنید با پزشک صحبت کنید. اگر این داروها سبب تاثیر بروی جذب آهن شده باشند می توانید برای جذب جایگزین کردن داروهای دیگر با آن با پزشک تان مشورت کنید.
- برخی داروها که ممکن است جذب آهن را دچار اشکال کند شامل برخی آنتی بیوتیک ها، antiseizur ها (فنیتوئین)، داروهای ایمنی فرونشانی (متوتراکسات، آزایتوپرین) داروهای ضد بی نظمی های قلب ( پروکانیامید، کوئنیدین )و داروهای ضد لخته شدن خون (آسپرین، وارفارین، هپارین، کلوپیدوگرل).
۵- اگر از کم خونی پنهان رنج می برید در مورد عمل جراحی مراقب باشید
- سطوح هموگلوبین پایین اغلب به دلیل پایین بودن تعداد سلول های قرمز خون است. مقدار کم سلول های قرمز خون معمولا همراه با خونریزی های مداوم است. منظور از خونریزی پنهان خونریزی هایی است که مربوط به معده و روده است و بیمار از آن خبر ندارد و هیچ گونه حالت دردی که نشان دهنده آن باشد ندارد. و کاهش سلول های قرمز خون و یا تخریب آن ها با یک نرخ سریع پیش می رود.
- تومور ها، فیبروم ها و پولیپ هایی که خونریزی می کنند توانایی شما برای تولید سلول قرمز خون را کاهش می دهند و یا سبب از بین رفتن مغز استخوان نشده که باعث کم خونی و کاهش سطح هموگلوبین در برخی موارد می شود.
- عمل جراحی و برداشتن تومور، پولیپ و یا فیبروم می تواند به کاهش و یا قطع خونریزی و مشکل پایین بودن سلول های قرمز خون که باعث کم خونی و به دنبال آن سطوح پایین هموگلوبین می شود، بیانجامد.
کمک های پزشکی برای هموگلوبین پایین
۱- علائم هموگلوبین پایین را شناسایی کنید
تنها پزشک می تواند سطوح پایین هموگلوبین را تشخیص دهد. پزشک تان برای یک تشخیص مناسب می بایستی خون شما را آزمایش کند و سپس اقداماتی دیگر برای مشخص کردن دلیل پایین بودن هموگلوبین شما انجام دهد. اگر چندین علائم کمبود هموگلوبین را دارید می بایستی هر چه زودتر به پزشک مراجعه کنید.
علائم معمول سطوح پایین هموگلوبین شامل:
- ضعف و خستگی
- تنگی نفس
- ضربان تند / نامنظم قلب (تپش)
- رنگ پریدگی صورت / لثه
۲- سطح هموگلوبین خود را آزمایش کنید
تنها راه مشخص شدن پایین بودن سطح هموگلوبین تان آزمایش خون توسط پزشک است. اگر به طور منظم نشانه هایی از پایین بودن هموگلوبین خون تان داشته اید هر چه سریع تر به پزشک مراجعه کنید تا دلیل علائم مشخص شده و فکری برای درمان کند.
- احتمالا پزشک تان ترتیب یک تست خون کامل را می دهد تا مقدار پایین بودن هموگلوبین شما را مشخص کند.
- برای انجام آزمایش خون پزشک تان می بایستی کمی از خون شما را بگیرد. سوزن وارد بدنتان می شود اما خیلی دردناک نیست و هر دردی که باشد گذرا است.
- هموگلوبین نرمال برای مردان بزرگسال ۲/۱۷ – ۸/۱۳ g/dl می باشد.
- هموگلوبین نرمال برای زنان بزرگسال بین ۱/۱۵ – ۱/۱۲ g/dl می باشد.
- اگر آزمایش خون سطوح پایین از هموگلوبین نشان ندهد، پزشک تان به آزمایش های تکمیلی نیاز دارد تا بفهمد چه مسائل پزشکی دیگر می تواند سبب علائم شما شده باشد.
۳- حالت های پزشکی دیگر که می تواند سبب پایین بودن هموگلوبین باشد را بشناسید
سطوح هموگلوبین پایین می تواند به علت تعدادی از حالت هایی که در زیر آمده است باشد هر بیماری یا وضعی که سبب کاهش مقدار سلول های قرمز خون شما شود می تواند باعث پایین آمدن سطوح هموگلوبین باشد
حالت های معمول که سبب سطوح پایین هموگلوبین می باشد شامل:
- کم خونی ( آپلازی، کمبود آهن، کمبود ویتامین و سلول های داسی شکل)
- سرطان و تومور های غیر سرطانی خاص
- بیماری های کلیوی مزمن
- طحال بزرگ شده
- سیروز کبدی
- بزرگ شدن غدد لنفاوی( هر دو نوع هاجکین و غیر هاجکین)
- نقص غدد تیروئید
- خونریزی داخلی مسمومیت
- سرطان خون
- تومورهای چند گانه فلز استخوان
- پورفیری
- عکس العمل به ویروس ایدز و یا شیمی درمانی ها
- مشکلات عروقی
همچنین بخوانید:
علل پایین بودن هماتوکریت و هموگلوبین چیست؟ آیا خطرناک است؟
HGB در آزمایش خون | عوامل موثر در کاهش و افزایش هموگلوبین (HGB)
بهترین و سریع ترین راه درمان کم خونی در کودکان
