هیدرو سافلی و بزرگ شدن سر

آیا تا به حال افرادی را در خیابان دیده اید که سر بزرگی دارند؟علت این بیماری چیست؟با دلگرم همراه باشید تا شما را با این اصطلاح آشنا کنیم.

سر صافی یا پلاژیوسفالی (Plagiocephaly) یا نشانگان سر صاف(flat head syndrome) یا نشانگان سر صاف موضعی(positional P) شکلی از نا برابریی (assymetry) جمجمه است که پشت سر و یا سمت راست یا چپ جمجمه صاف (پهن) شده است.

این وضعیت در بچه‌هایی به وجود می‌آید که در دوران نوزادی، در هنگاه خوابیدن همیشه یک ور سرشان روی سطحی صاف مانند گهواره، کالسکه، بالش وتخت نرده دار قرار داده شده است.

ریشه‌شناسی واژه: بخش اول واژه پلاژیوسفالی (پلاژ) (plag)از زیان سانسکریت است وبه معنی پهن و صافflat) و گسترده(spread) است (مانند واژه پلاژ دریا و واژه پلاک خودرو) > بخش دوم (سفال)(cephal)واژه یونانی است.

افزایش آب دور مغزرا اصطلاحاً هیدروسفالی می‌نامند این بیماری زمانی بوقوع می‌پیوندد كه مایعات اضافیدور مغز را احاطه كنند این مایع را مایع مغزی-نخاعی می‌نامند كار آن رساندنمواد غذایی به مغز است و بعنوان یك سپر حفاظتی برای مغز عمل می‌كند اگر گردش اینمایع بنابر دلائلی دچار وقفه شود و یا اگر به مقدار زیادی تولید شود.

تجمع آن باعثافزایش فشار درون مغز می‌گردد و در نتیجه بافت مغز نازكتر میشود و استخوانهای جمجمهبرای آنكه با مایع اضافی سازگاری پیدا كننده كشیده میشوند فشار بر روی مغز می‌تواندبه مغز آسیب برساند و اگر مداوا نشود بیشتر از 50 درصد كودكان مبتلا به آن از بینمی‌روند.هیدروسفالی در كودكان به شكل مادر زادی یا اكتسابی رخ می دهد.

در نوع مادرزادی گاها لرزش های شدید دیده می شود .هیدرو سفالی اكتسابی به علت وجود تومور در بطن سوم یا چهارم رخ دهد كه سدی در جلوی جریان مایع مغزی – نخاعی در این مسیر بوجود می آید.

هیدرو سفالی چیست؟

هیدرو سفالی در پزشکی به وضعیتی گفته میشود که مایع مغزی – نخاعی تولید شده در شبکه کوروئید, بیش از اندازه در بطن های مغزی ودیگر حفره های مغز انباشته شود و منجر به افزایش حجم آنها میشود.

این افزایش حجم اشغال شده توسط مایع در سیستم عصبی مرکزی بویژه مغز میتواند ناشی از اختلال در توزیع,تشکیل,جریان یا جذب مایع مغزی نخاعی باشد وپی آمد آن افزایش فشار درون جمجمه وآسیب های مغزی وحتی مرگ است.

احتمال مرگ این افراد بسیار زیاد است و اکثرا در کودکان دیده میشود.در کودکان زیر دو سال به خاطر باز بودن سوتور های کرانیکال(درز های استخوان جمجمه)منجر به بزرگ شدن غیر طبیعی جمجمه میشود.

نشانه‌های بیماری هیدروسافلی(سر بزرگ) چیست؟

• اندازه غیرطبیعی سر هنگام تولد یا رشد سریع آن در ماههایبعد
• برجسته شدن مویرگها روی پوست سر
• ملاجهایبرجسته و پهن
• سردرداستفراغ

علت بوجود آمدن هیدروسافلی چیست؟

جمجمه نوزاد از چند استخوان نرم و نازک مجزا درست شده است تا سر نوزاد قالب پذیرباشد و بتواند به راحتی از گردن رحم و راه زایمانی مادر عبور کند.

اگر جمجمه نوزادی بزرگتر ار حد معمول باشد (در نوزادانی که مادرشان مرض قند دارد) ممکن است در هنگام به دنیا آمدن استخوان‌های جمجمه شان کمی روی هم بروند و به طور موقت شکل سر شان دراز یا تیز تر از حد معمول شود، البته این حالت بعد از چند روز یا چندهقته از بین می‌رود.

بعد از تولد بعضی از جاهای جمجمه نوزاد دارای بافت نرم و شلی است که در هنگام معاینه و لمس کردن آرام با نوک انگشتان این نواحی قابل تشخیص است، اصطلاحاً این جاهای نرم را ملاج(fontanelle or fontanel) می‌نامند.

دو تا از این ملاج‌ها در بالای سر است که آنها را ملاج‌های بالایی(superior F)می‌نامند، یکی نزدیک کنار بالایی پیشانی و یکی نزدیک قله سر(Cranial Vortex) که به ترتیب آنها را ملاج بالایی پیشین و ملاج بالایی پسین می‌گویند. همچنین در طرف راست وچپ جمجمه دو ملاج وجود دارد که آنها را ملاج‌های طرفی (Lateral F) می‌نامند.

یکی نزدیک کاسه چشم و یکی در پشت گوش. چون بیشتر رشد مغز انسان بعد از تولد انجام می‌شود وجود این ملاج‌ها باعث می‌شود تا مغز نوزاد جای رشد داشته باشد. به تدریج ملاج‌های جمجمه نوزاد استخوانی و سفت می‌گردد و تا حدود دو سالگی استخوان‌های جمجمه به هم‌بند(joint)می‌شوند و جمجمه شکل نهایی خود را پیدا می‌کند.

بنابر این اگر تا حدود دو سالگی جمجمه نوزاد از یک ور زیر فشار باشد آن ور پهن (صاف) می‌شود و نشانگان سر صاف پدیدار می‌شود. اگر استخوان‌های سر نوزاد زودتر به هم پیوند شوند سر بچه کوچک باقی می‌ماند و بچه دچار خردسری(microcephaly) می‌گردد.

پیشگیری از هیدروسافلی

برای پیشگیری از صافی سر بهترین کار این است که نوزاد به پشت خوابانده شود و پس از بیدار شدن اگر می‌تواند روزانه چند باردر جهات مختلف کمی سینه خیز برود ودست و پای خودش را حرکت بدهد.

نشانه‌های تجمع آب در مغز به سن كودك بستگی دارد اگر هنگام تولد با كودكباشد سر بطور غیرطبیعی بزرگ است زیرا استخوانهای جمجمه بر اثر مایع به اطراف كشیدهشده‌اند و نوزاد در این موارد احتمالاً دچار عارضه اسپینا بیفیدا نیز هست در انواعخفیف‌تر هیدروسفالی، سر ممكن استهنگام تولد طبیعی باشد اما در ماههای بعدی باسرعت زیادی رشد می‌كند.

هیدروسفالی در سنین بالاتر كودكی نیز دیده میشود كه درنتیجه تومور و عفونتهای نظیر مننژیت است در موارد اخیر سر به اندازه قابل توجهیبزرگ نمیشود اگر چه مایع اضافی موجود در مغز می‌تواند علائمی چون سردرد و استفراغرا بوجود آورد علائم نورولوژیكی خفیف شامل ضعف و ناهماهنگی اندامها می باشد 0 هیدروسفالی مادرزادی صرع و مشكلات یادگیری را در پی خواهد داشت 0 در نوع اكتسابی پیش آگهی به علت بروز بستگی دارد

راه های درمان هیدروسافتلی

اگر این بیماری در زمان تولد وجود داشته باشد باید هنگام وضع حمل ازطرف دكتر مورد توجه قرار گیرد و بطور منظم سر نوزاد برای آگاهی از اندازه آن مورداندازه‌گیری قرار گیرد برای تعیین علت دقیق تجمع مایع در مغز ارزیابی‌های اولیه ودقیق دكتر متخصص اطفال ضرورت دارد در موارد خفیف می‌توان برای جلوگیری از تولیداضافی مایع از داروها استفاده كرد.

در غیر اینصورت به شرط آنكه تجمع آب در مغزپیشرفت زیادی نكرده باشد می‌توان از طریق عمل جراحی به رفع آن اقدام كرد برایاینكار تحت بیهوشی لوله‌ای ظریف همراه با یك دریچه یكطرفه را در جمجمه كارمی‌گذارند و سر دیگر آنرا به یك رگ خونی بزرگ متصل می‌كنند بدین ترتیب مایع از مغزمستقیماً به جریان خون تخلیه میشود بعد از این اقدامات سر كودك بتدریج به حالتطبیعی بر می‌گردد و حدود 40 درصد از كودكان بیمار از نظر هوشی رشد نسبتاً طبیعیپیدا می‌كنند.

(چنانچه در مراحلی بعد از عمل جراحی كودك شما تحریك پذیر شود واستفراغكند احتمال می‌رود كه لوله بسته شده باشد می‌توان لوله را عوض كرد یا انسداد آنرابرطرف نمود.

در هر دو نوع درمان عبارت است از تعبیه دریچه ای كه فشار مایع مغزی – نخاعی را تنظیم می نماید و گاهی اوقات سد و مانع را از بین می برد .

در برخی موارد در هیدروسفالی رشد سر متوقف می شود و دیگر افزایش اندازه پیدا نمی كند.

دربعضی مراکز درمانی برای نوزادان سر صاف زیر دوسال که هنوز درز جمجمه آنها کامل بسته نشده است از یک نوع کلاه ویژه (Helmet)استفاده می‌شود؛ و بعضی مراکز از روش‌های طبیعی استفاذه می‌کنند.

پژوهش منتشر شده از مراکز درمان سر صافی کشورهای اروپایی نشان می‌دهد که روش کلاه درمانی(Helmet therapy) و روش‌های طبیعی (مانند قرار دادن سر بچه در روی تشک شکل پذیر) هرکدام نتایج و عوارض متفاوتی داشته است.

و روش کلاه درمانی برای موارد متوسط و شدید سر صافی توصیه شده است. التهاب و عرق سوز شدن پوست بچه، درد بر اثر فشار کلاه، ناراحتی از بوی کلاه و مشکلات در آغوش گرفتن بچه ازعوارض کلاه درمانی است.

گردآوری شده ی مجله ی اینترنتی دلگرم

مرجان امینی