همه چیز در مورد بیماری راشیتیسم (نرمی استخوان)
راشیتیسم چیست؟
راشیتیسم یا ریکتز عارضهای در کودکان است که طی آن استخوانها به دلیل کمبود ویتامین D و مواد معدنی برای تقویت کردن آنها، به طور غیر طبیعی نرم میشوند. این عارضه در بزرگسالان تحت عنوان استئومالاسی یا نرمی استخوان شناخته میشود.
استخوانهای ما برای آنکه بتوانند در تمام طول عمرمان قوی و محکم بمانند، به طور مداوم در حال تخریب و بازسازی شدن هستند. به طوری که کل اسکلت بدن ما تقریباً هر هشت سال یک بار به طور کامل نوسازی شده است. برخی از مواد معدنی مانند کلسیم و فسفات، قسمت مهمی از ساختار استخوان را تشکیل میدهند و باعث استحکام آن میشوند. این فرایند (که تحت عنوان معدنی شدن نامیده میشود) به کمک ویتامین D انجام میگیرد. همچنین ویتامین D به بدن کمک میکند تا مقدار کلسیم کافی از مواد غذایی جذب کند تا بتواند مصالح و زیرواحدهای لازم برای ساختن استخوانها را تأمین کند. بنابراین اگر کسی دچار کمبود کلسیم یا ویتامین D شود، این کمبود باعث نرم شدن استخوانهایش خواهد شد. در بزرگسالان این عارضه با عنوان استئومالاسی یا نرمی استخوان شناخته میشود. در حالی که در کودکان از همین عارضه با عنوان راشیتیسم یا ریکتز نام میبرند. با افزایش رشد استخوانها، کودکان مبتلا به راشیتیسم به علت نرم بودن استخوانها دچار بدشکلی و ناهنجاری استخوان و یا عارضه پای ضربدری میشوند.
علت های بروز استئومالاسی (نرمی استخوان)
1. عدم مصرف شیر و فرآوردههای آن ممکن است باعث بروز این بیماری شوند.
2. بیماری استئومالاسی به علت کمبود کلسیم و ویتامین D در بالغین اتفاق میافتد. کمبود کلسیم و ویتامین D در رژیم غذایی گیاهخواران و رژیمهای کمچرب به خصوص در افراد مسن دیده میشود.
3. مقاومت نسبت به عمل ویتامین D ممکن است باعث ایجاد نرمی استخوان شود.
4. فقدان جذب رودهای و گوارشی کلسیم باعث ایجاد این بیماری خواهد شد.
5. بیماریهای کلیوی به خصوص نارسایی کلیوی میتوانند این بیماری را به همراه داشته باشند.
6. مصرف بعضی داروها از جمله داروهای ضد صرع ممکن است باعث ایجاد نرمی استخوان شود.
7. بیماریهای لوزالمعده و برخی اعمال جراحی باعث اختلال در جذب کلسیم شده و نهایتاً منجر به نرمی استخوان در بالغین میشوند.
علائم راشیتیسم (نرمی استخوان) چیست؟
علائم بیماری نرمی استخوان ممکن است خیلی مبهم باشد، مثلاً فرد بهطورکلی حال خوبی ندارد و احساس بدن درد میکند. ممکن است فرد بیمار دچار استخوان درد گسترده در اندامهای مختلف خود به ویژه در ناحیه لگن و پایین کمر شود. ممکن است استخوانها به طور غیر طبیعی نرم و حساس شوند و با یک فشار معمولی خم شوند. در مراحل پیشرفته، فرد بیمار دچار ضعف عضلانی مخصوصاً در قسمت ران پا میشود، به طوری که وقتی نشسته است به راحتی نمیتواند برخیزد و یا نمیتواند از پلهها بالا برود.
اگر نرمی استخوان منجر به افت میزان کلسیم خون شود، علائم آن میتواند به صورت سوزن سوزنی شدن انگشتان و لبها و گرفتگی عضلات دست و پا بروز کند.
در کودکان راشیتیسم میتواند باعث بروز عوارض زیر شود:
- کمانی شکل شدن پاها
- پیش آمدن قفسه سینه
- نرم بودن استخوان جمجمه
- انحنای ستون مهرهها
- کوتاهی قامت
همچنین ممکن است کودکان دچار درد استخوان و ضعف عضلات باشند که باعث میشود دیرتر شروع به راه رفتن کنند یا تغییری (مانند لنگیدن یا خرامیدن) در شیوه راه رفتن آنها به وجود بیاید. این حالت راه رفتن را اصطلاحاً “راه رفتن اردکی” میگویند. همچنین به دلیل آنکه استخوانهای کودک نرم و شکننده است، احتمال شکستگی استخوانها در این کودکان بیشتر است و ممکن است کودک بدون هیچگونه آسیبدیدگی قابل ملاحظهای، دچار شکستگی استخوان شود.
علائم استئومالاسی (نرمی استخوان)
سیر بیماری نرمی استخوان سریع نیست، بلکه تدریجاً باعث بروز علائم زیر میشود:
1. تقریباً اولین علامت «نرمی استخوان» احساس سستی، بیحالی و ضعف عضلانی همراه با درد استخوانها میباشد.
2. شکستگی کاذب و پوک شدگی استخوانها نیز از علائم دیگر بیماری هستند.
3. علائم رادیولوژیک نرمی استخوان به صورت تغییر شکل مهرههای ستون فقرات، استخوان لگن، استخوان ران و کتف مشخص میشود که این علائم معمولاً در مراحل پیشرفته بیماری دیده میشوند.
4. در این بیماران کلسیم سرم معمولاً پایین است، ولی گاهی ممکن است طبیعی باشد. فسفر خون پایین است و سطح آلکالین فسفاتاز بالا میباشد.
5. معمولاً بیماران از دردهای استخوانی عضلانی و مفصلی شکایت دارند. این علائم تقریباً در افراد سالخورده نیز دیده میشوند.
6. ستون فقرات خمیده شده و اصطلاحاً بیمار دچار «کیفوز» شده است. ستون فقرات به علت اسفنجی بودن مهرهها بیشتر از سایر ارگانها گرفتار میشود.
7. استخوانها در جریان استئومالاسی به صورت کمانی شکل در میآیند. این تغییر شکل به خصوص در استخوانهای دراز اتفاق میافتد.
در بعضی از موارد استئوپروز و استئومالاسی تواما وجود دارند. تغییر شکل قفسه سینه به صورت کوتاهی قامت، مشکل دولا شدن (خم شدن به سمت جلو)، بدشکلی ستون مهرهای و فضای دندهای ممکن است باعث نارسایی تنفسی شود.
آیا راشیتیسم یک بیماری ارثی است؟
به طور معمول، این بیماریها ارثی نیست، اما راشیتیسم ممکن است در خانوادههایی که مشکل فعالسازی ویتامین D دارند (راشیتیسم وابسته به ویتامین D نوع 1)، به نسلهای بعدی هم منتقل شود. نوع بسیار نادر دیگری از راشیتیسم ارثی هم وجود دارد که با عنوان راشیتیسم ناشی از مقاومت ارثی به ویتامین D شناخته میشود (در گذشته این بیماری، راشیتیسم وابسته به ویتامین D نوع 2 نام داشت). در این بیماری، بدن مشکلی دارد که نمیتواند به عمل ویتامین D پاسخ بدهد. البته این یک بیماری بسیار نادر است و تنها در 50 خانواده در سراسر جهان دیده شده است. یک بیماری ارثی بسیار نادر دیگر، راشیتیسم هیپوفسفاتمیک وابسته به X است که افراد مبتلا به آن، مقدار فسفات بسیار کمی دارند.
نرمی استخوان چگونه درمان میشود؟
از آنجا که اغلب موارد این بیماری به دلیل کمبود ویتامین D به وجود میآید، برای درمان آن هم از تجویز ویتامین D استفاده میشود. این دارو میتواند به صورت قرص یا شربت مصرف شود.
اما اگر بیمار به کمبود بسیار شدید ویتامین D مبتلا باشد و یا علائم شدید این کمبود را نشان میدهد، باید دوزهای بالاتری از ویتامین D را مصرف کند. این دارو ممکن است به صورت خوراکی هر چند هفته یک بار مصرف شود و یا هر چند ماه یک بار به درون ماهیچه تزریق شود. برای افرادی که مشکل جذب ویتامین D از غذا را دارند نیز میتوان از روش تزریق در ماهیچه استفاده کرد.
عوارض درازمدت راشیتیسم و نرمی استخوان چیست؟
اگر راشیتیسم به موقع تشخیص داده نشود و قبل از متوقف شدن رشد استخوان ها، برای درمان آن اقدامی صورت نگیرد، ممکن است کودک برای همیشه به ناهنجاری استخوانی دچار شود که غالباً به شکل خمیدگی و کمانی شکل شدن پاها دیده میشود. در بزرگسالان، عدم درمان نرمی استخوان میتواند باعث افزایش خطر شکستگی استخوانها و کاهش شدید کلسیم استخوان، به ویژه در سنین سالمندی شود.
برای جلوگیری از بروز راشیتیسم و نرمی استخوان، داشتن یک برنامه غذایی سالم و مقوی اهمیت بسیار زیادی دارد. کلسیم به مقدار زیادی در شیر گاو و محصولات لبنی وجود دارد. ماهیهای روغندار مانند ساردین، خال خالی و سالمون نیز منابع غذایی سرشار از ویتامین D هستند.
چنانچه این مطلب را مفید میدانید با لایک کردن و به اشتراک گذاشتن آن، از ما حمایت کنید. نظرات، پیشنهادات و مقاله های درخواستی خود را از طریق قسمت دیدگاه ها برای ما ارسال کنید.