نشانه های تیروئید پرکار چیست؟

پرکاری تیروئید

با دلگرم همراه باشید تا با علائم تیروئید پرکار و راه های مناسب درمان آن آشنا شوید.

پرکاری تیروئید و علایم و درمان آن را بهتر بشناسیم

پرکاری تیروئید (تیروئید پرکار و یا Hyperthyroidism) بیماری ای است که در آن غده تیروئید شما مقدار زیادی هورمون تیروکسین ترشح می نماید. پرکاری تیروئید می تواند شدیدا باعث افزایش سوخت و ساز بدن شما شده، باعث کاهش وزن، ضربان قلب بالا، تعریق، عصبانیت و کج خلقی شود.

چندین راه مختلف برای درمان پرکاری تیروئید وجود دارد. از داروهای ضدتیروئید و ید رادیواکتیو برای درمان تیروئید پرکار استفاده می شود. بعضی اوقات، درمان پرکاری تیروئید شامل جراحی و برداشتن بخش هایی از غده تیروئید می شود. هرچند در صورت جدی نگرفتن پرکاری تیروئید این بیماری خطرناک است، اما اکثر افراد نسبت به درمان بخوبی جواب می دهند.

پرکاری تیروئید (هیپرتیروئیدی یا تیروتوکسیکوز) بر اثر تولید بیش از حد هورمونهای تیرویید (T4 و T3) ایجاد میشود. در سه چهارم بیماران، این وضعیت به علت وجود یک آنتی بادی تحریک کننده تیروئید در خون رخ میدهد. این آنتی بادی نه تنها سبب افزایش ترشح هورمونهای تیروئید می شود، بلکه در بعضی موارد باعث افزایش اندازه ی غده ی تیروئید و ایجاد گواتر می گردد. این نوع پرکاری تیروئید را اصطلاحا بیماری گریوز (Graves) می نامند.

علت تولید آنتی بادی هنوز مشخص نشده است، اما دیده شده که بیماری گریوز در بعضی خانواده ها از شیوع بیشتری برخوردار است که نشان میدهد ژن خاصی مسئول این بیماری است. اینطور گفته میشود که بعضی از علل محیطی میتوانند باعث فعال شدن این ژن در افراد شده و سبب ایجاد بیماری شود. استرسهای شدید مثل طلاق یا مرگ یکی از افراد نزدیک خانواده میتوانند نقش مهمی در ایجاد بیماری داشته باشند.

بیماری گریوز در هر سنی ممکن است رخ دهد اما بیشتر در خانمهای 40 تا 50 ساله مشاهده میشود. در 30 تا 50 درصد تمام بیماران، یک مرحله پرکاری تیروئید به مدت چندماه بروز میکند. در سایر بیماران هم چندین مرحله متوالی پرکاری تیرویید در طی چندین سال رخ میدهد.

تشخیص و علائم پرکاری تیروئید

بیماری علائم مختلفی دارد البته امکان دارد بیمار در آزمایش‌های کلینیکال همه علائم را نشان ندهد

۱. افزایش تعداد ضربان قلب به دنبال انجام کارهای معمول

۲. افزایش خفیف فشار خون

۳. تحریک پذیر بودن و بی قراری و تحریک پذیری شدید

۴. افزایش تعریق و حساس شدن به گرما

۵. ضعف عضلات به خصوص در ناحیه شانه، لگن و ران‌ها

۶. لرزش و تنش‌های غیرارادی ترمور (خصوصاً در دستان و انگشتان)

۷. کاهش وزن علی‌رغم اشتهای خوب

۸. ریزش مو

۹. جدا شدن ناخن از بستر

۱۰. تورم نوک انگشتان (چماقی شدن)

۱۱. کشیده شدن پلک بالا به سمت پایین

۱۲. تغییر در ضخامت پوست

۱۳. افزایش حرکات دستگاه گوارش

۱۴. گواتر یا بزرگی تیروئید

۱۵. کاهش تعداد دفعات قاعدگی یا کاهش حجم خونریزی

۱۶. بزرگ شدن پستان در آقایان

۱۷. ضخیم شدن پوست در جلوی استخوان ساق پا

۱۸. برجسته شدن چشم‌ها

بیشتر این علائم با درمان پرکاری تیروئید طبیعی می‌شوند و سایر نشانه‌ها به درمان جداگانه نیاز دارند.

نحوه ی پیشرفت بیماری پرکاری تیروئید

اکثر بیماران قبل از اینکه به پزشک مراجعه کنند حداقل شش ماه علائم بیماری را بروز داده اند. اما در بعضی از بیماران به ویژه در نوجوانان و جوانان، این بیماری خیلی سریع در عرض چند هفته پیشرفت میکند. تمام بیماران، همه ی علائم را نشان نخواهند داد. در افراد سالخورده، علائم بارز بیماری، به غیر از کاهش وزن، اغلب بی اشتهایی، ضعف عضلات و بی حوصلگی می باشد.

محل قرار گرفتن غده تیروئید در بدن

از سوی دیگر، این علائم در یک خانم نوجوان ممکن است بصورت افزایش انرژی خودش را نشان بدهد بطوری که این فرد نتواند برای چند لحظه هم در یک جا بی حرکت بنشیند و مدام در حرکت و جنب و جوش باشد.

دلایل ابتلا به تیروئید پرکار (hyperthyroidism)

غده تیروئید یکی از مهم ترین اعضای سیستم غدد درون ریز می باشد. بسیاری از بیماری ها و مشکلات می توانند باعث پرکاری تیروئید شود:

• مصرف زیاد غذاهای یددار
• بیماری گریوز
• التهاب غده تیروئید در اثر عفونت ویروسی یا بعد از بارداری و یا سایر موارد
• رشد غیرسرطانی غده تیروئید و یا غده هیپوفیز
• تومور بیضه ها و تخمدان
• مصرف مقدار زیاد هورمون تیروئید
• عکسبرداری پزشکی با رنگ های حاوی ید

تشخیص پرکاری تیروئید

پزشک شما ممکن است ابتدا درخواست یک آزمایش خون برای ارزیابی عملکرد تیروئید شما بکند. همچنین یک متخصص غدد درون ریز برای اینکه اطلاعات بیشتری درباره پرکاری تیروئید شما بدست بیاورد تقاضای اسکن تیروئید خواهد کرد تا نحوه ی درمان را بر اساس آن طرح ریزی کند.

رابطه با گواتر

گواتر آن‌طور که عموم مردم تصور می‌کنند به معنی کم‌کاری تیروئید نیست، بلکه تنها معنی بزرگ‌شدن غده تیروئید را می‌دهد. گواتر از نظر شکلی به دو نوع منتشر و ندولر تقسیم می‌شود، در نوع منتشر تمام غده تیروئید به میزان تقریباً یکسان رشد می‌کند و بزرگ می‌شود، درحالی‌که در نوع ندولر، تیروئید هم در نگاه و هم در لمس توسط پزشک به صورت غده، غده درمی‌آید.

از نظر کارکرد، گواتر به سه نوع کم‌کار، پرکار و ساده تقسیم می‌شود:

• در نوع اول؛ یعنی گواتر کم‌کار، غده تیروئید هم بزرگ شده‌است، هم به میزان کافی هورمون تولیدنمی‌کند.
• در نوع دوم، تیروئید هم بزرگ است و هم بیشتر از نیاز طبیعی بدن هورمون تولیدمی‌کند که به آن پرکاری تیروئید می‌گویند.
• در نوع سوم گواتر، که به آن گواتر ساده می‌گویند و نسبت به دو نوع دیگر شیوع بیشتری دارد، اگرچه تیروئید بزرگ است، ولی چون میزان تولید هورمون در حد طبیعی نگه‌داشته‌شده‌است و از نظر بالینی، هیچ علامتی برای فرد ایجادنمی‌کند، به آن گواتر ساده می‌گویند.

عوارض ابتلا به پرکاری تیروئید

تیروئید پرکار می تواند باعث ابتلا به سایر مشکلات از قبیل موارد زیر شود:

بعضی از جدی ترین عوارض پرکاری تیروئید مربوط به قلب و مشکلات قلبی می شود. این مشکلات شامل ضربان قلب سریع، نارسایی احتقانی قلب و … می شود. این مشکلات را می توان با درمان درست و بموقع پیشگیری و درمان نمود.

• شکنندگی استخوان ها

پرکاری تیروئید درمان نشده، می تواند باعث ضعف استخوان ها که به آن پوکی استخوان می گویند، شود. استحکام استخوان ها بسته به میزان کلسیم و مواد معدنی می باشد که شما دریافت می نمایید. هورمون تیروئید زیاد در بدن می تواند بر توانایی بدن در جذب کلسیم تاثیر گذارد.

دچار افتالموپاتی گریوز نیز هستند، دچار مشکلات چشمی همچون سرخی چشم ها، بیرون زدگی چشم ها، ورم و پف چشم ها، حساسیت به نور و دوبینی و تاری دید می شوند.

• سرخی و ورم پوست

در موارد نادر، افراد مبتلا به بیماری گریوز دچار مشکلی به نام درموپاتی گریوز شده و پوستشان سرخ و ورم کرده می شود.

• بحران تیروتوکسیک

پرکاری تیروئید باعث افزایش خطر بحرانی تیروتوکسیک شده و بصورت ناگهانی دچار تب، افزایش ضربان قلب و حتی هذیان می شوند. این افراد باید سریعا با اورژانس تماس بگیرند.

آزمایش ها و تست های لازم برای تشخیص پرکاری تیروئید

بغیر از آزمایشات و تست های بالینی، آزمایش خون برای بررسی هورمون های TSH، T3 و T4 انجام می شود. همچنین ممکن است پزشک مواردی همچون سطح کلسترول خون، گلوکوز و جذب ید رادیواکتیو بررسی نماید.

درمان تیروئید پرکار

هدف از درمان طبیعی کردن سطح هورمون‌های تیروئید می‌باشد. در بیمارانی که علت پرکاری تیروئید مصرف زیاد هورمون می‌باشد باید دوز دارو تنظیم شود. در کسانی که علت بیماری التهاب تیروئید می‌باشد چون بیماری خود محدود شونده است نیاز به درمان اضافه ندارد. در مواردی که علت پرکاری تیروئید بیماری گریوز یا گواتر مولتی ندولر یا گواتر گره‌ای منفرد سمی باشد درمان شامل یکی از موارد زیر می‌باشد:

۱. داروهای ضد تیروئید خوراکی شامل متی مازول و پروپیل تیواوراسیل که برای بیماران با بیماری گریوز به مدت طولانی و برای علل دیگر پرکاری تیروئید به مدت کوتاه مورد استفاده قرار می‌گیرد. بامقدار مناسب دارو کنترل پرکاری تیروئید در عرض چند هفته میسر است. این داروها عوارض جانبی نیز دارند از جمله بثورات پوستی، خارش، تب و بندرت التهاب کبد یا کاهش گلبول‌های سفید خون. بیماران باید جهت شناخت این عوارض آموزش داده شوند و اگر دچار زردی پوست و کهیر یا خارش شدید، تب بالا یا گلو درد شدید شدند، باید از داروها را قطع نموده به پزشک خود مراجعه کنند.

با قطع داروی ضد تیروئید احتمال برگشت پرکاری تیروئید وجود دارد همچنین به دلیل آنکه متی مازول تعداد گلبول‌های سفید خون را کاهش می‌دهد و MCV , MCH خون را تحت تأثیر قرار داده و امکان ساپرس مغز استخوان وجود دارد باید از مکمل‌های کلسیم و ویتامین D، گروه B به خصوص B12 را در طول درمان دریافت کند (رژیم غذایی در پرکاری تیروئید) به همین منظور در موارد مصرف متی مازول باید CBC بیمار نیز باید ماهانه تحت بررسی قرار گیرد.

۲. ید رادیو اکتیو باعث از کار افتادن گواتر یا کوچک شدن گره‌های سمی که تولیدکننده هورمون تیروئید می‌باشند، می‌گردد. این درمان بدون خطر است و در بالغین با پرکاری تیروئید بطور گسترده استفاده می‌شود. اشعه تولید شده توسط این مقدار ید باعث تخریب سلولهای تیروئید می‌شود، ولی به علت آنکه غلظت آن در تیروئید بیش از نقاط دیگر است، اشعه تولید شده توسط این مقدار ید باعث تخریب سلولهای تیروئید می‌شود، ولی به علت آنکه غلظت آن در تیروئید بیش از نقاط دیگر است اشعه به سایر نقاط بدن آسیب نمی‌رساند. ید رادیو اکتیو بطور خوراکی به بیمار سر پایی تجویز می‌شود.

با اینکه مقدار زیادی از فعالیت ماده رادیو اکتیو ظرف مدت چند روز از بدن خارج می‌شود، اثرات آن روی غده تیروئید ممکن است ظرف یک تا سه ماه طول بکشد. عارضه جانبی این درمان کم‌کاری تیروئید می‌باشد. مدارکی وجود ندارد که این درمان باعث ایجاد سرطان در تیروئید یا دیگر قسمتهای بدن شود. در زنان ایجاد نازائی نمی‌کند. امروزه در بسیاری از مراکز دنیا تجویز ید رادیو اکتیو برای درمان پرکاری تیروئید در نوجوانان نیز استفاده می‌شود.

در پرکاری تیروئید در صورتی که بیمار به داروها پاسخ داده باید حدود ۲ سال تحت درمان دارویی قرار گرفته باشد که در صورت تشخیص غیر کنترل بودن بیماری درمان با ید رادیواکتیو تجویز شده و در مواردی که غده بیش از اندازه بزرگ شده باید باید جراحی شود.

۳. جراحی تیروئید یک درمان دائمی دیگر بر ای پرکاری تیروئید است. امروزه این درمان کمتر توصیه می‌شود زیرا نیاز به بستری شدن در بیمارستان دارد و ایجاد مشکلات پس از جراحی از جمله ایجاد بدشکلی در گردن می‌شود. بعلاوه در موارد نادری ممکن است باعث صدمه به ساختمانهای نزدیک به تیروئید در گردن شود. عارضه دیگر کم‌کاری تیروئید می‌باشد که این عارضه براحتی با قرص لووتیروکسین که عارضه جانبی ندارد برای تمام عمر قابل کنترل است.در صورتی که گواتر بیمار بزرگ نباشد جراحی و برداشتن غده تیروئید لازم نیست و با ید رادیواکتیو می‌توان فعالیت غده را غیرفعال کرد.

۴. داروهایی مانند پروپرانولول برای تسکین علائم پرکاری تیروئید به کار می‌رود تا سایر درمانها اثر خود را بگذارند.

۵. در مواردی که خاص می‌باشد بیمار ممکن است دچار بیماری‌ها روانی شده باشد که پزشک معالج می‌تواند با طرح ۶۰ سؤال عمق بیماری را تشخیص داده و برای درمان تخصصی به روان پزشک ارجاع دهد.

نکاتی در مورد داروها

استفاده از داروی کاربی مازول ممکن است با عوارض جانبی همراه باشد. جدی ترین عوارض جانبی این دارو شامل کاهش تعداد گلبولهای سفید خون می باشد که باعث ایجاد زخم هایی در دهان و عفونتی همراه با تب بالا می شود. در صورتی که با عوارض جانبی دارو مواجه شدید مصرف دارو را قطع کرده و با پزشک خود مشورت نمایید.

داروی جایگزین برای کاربی مازول، پروپیل تیواوراسیل (Propylthiouracil) می باشد. گاهی اوقات برای درمان علائم، پزشک شما داروی پروپرانولول تجویز میکند. توجه کنید که این دارو نباید در افراد مبتلا به آسم مصرف شود.

گردآوری شده ی مجله ی اینترنتی دلگرم

مرجان امینی