مفهوم اعداد در ميان زرتشتيان؛ براساس كتاب بندهش

همانند ديگر مذاهب، در ميان زرتشتيان نيز اعداد نقش ويژه‌ي خود را دارند. دوازده هزار سال عمر مفروض جهان با دوازده اختر ارتباط دارند، به طوري‌كه هر اختري يك هزار سال، به ترتيب بروج دوازده‌گانه، حكومت مي‌كند.

اين دوره با بره (حمل) شروع مي‌شود و با ماهي (حوت) به پايان مي‌رسد. اين سالشمار دوازده هزار ساله در بندهش نيز ذكر شده است در اين نوشتار تنها به برخي از اين اعداد (3و5و6و7و12و30و… ) اشاره مي‌شود.

دوران جهاني دوازده هزار ساله: دوازده هزار سال عمر مفروض جهان با دوازده اختر ارتباط دارند، به طوري‌كه هر اختري يك هزار سال، به ترتيب بروج دوازده‌گانه، حكومت مي‌كند. اين دوره با بره (حمل) شروع مي‌شود و با ماهي (حوت) به پايان مي‌رسد. اين سال شمار دوازده هزار ساله به قرار زير در بندهش ذكر شده است:
چنين گويد به دين كه سه هزار سال هستي مينوي بود كه آفرينش بي‌انديشه و بي‌جنبش و نابسودني بود كه هزاره خدايي بره، گاو و دوپيكر بود.
سه هزار سال كيومرث را با گاو، هستي بي‌پتياره (بي مهاجم و بدون بدي) بود كه هزاره خدايي خرچنگ، شير و خوشه بود.
چون هزاره خدايي به ترازو آمد، اهريمن درتاخت.
پس هزاره خدايي به كژدم آمد و ضحاك يك هزار سال پادشاهي كرد.
پس هزاره خدايي به نيمسب (قوس) آمد.
پس هزاره خدايي به بز آمد، زرتشت اسپيتمان به پيامبري از دادار هرمزد به گشتاسب شاه آمد.
در هزاره دلو، اوشيدر ظهور خواهد كرد.
در هزاره ماهي اوشيدر ماه خواهد آمد و سپس هزاره سوشيانس آغاز شود كه پنجاه و هفت سال بود.

هفت موجود اهورايي؛ هرمزد و شش امشاسپند: او (هرمزد) نخست امشاسپندان را آفريد به شش بن؛ سپس ديگر، آن هفتمين خود هرمزد بود. از امشاسپندان نخست بهمن را فراز آفريد، سپس ارديبهشت، سپس شهريور، سپس سپندارمذ، سپس خرداد و امرداد را آفريد، هفتم خود هرمزد بود.
هفت موجود اهريمني؛ اهريمن و شش ديو: اهريمن بدان پتيارگي، از كماله ديوان، نخست اكومن را فراز ساخت، سپس اندر، سپس ساوول، سپس ناگهيس، سپس ترومد، سپس ترير و زرير، سپس ديگر ديوان، هفتم خود اهريمن بود.

هفت آفرينش مادي؛ هرمزد و شش آفريدگان مادي: از آفريدگان مادي، نخست آسمان، ديگر آب، سديگر زمين، چهارم گياه، پنجم گوسفند، ششم مردم و هفتم خود هرمزد بود.
توضيح: مي‌بينيم كه هرمزد هم در آفرينش امشاسپندان (آفريدگان مينوي) ديده مي‌شود و هم در آفرينش مادي. چرا كه بنا به بندهش داريم: هرمزد هر دو است: نخست مينو، سپس مادي.

در جاي ديگر آمده است كه، او (هرمزد) آفرينش مادي را به هفت بخش آفريد: نخست آسمان، ديگر آب، سديگر زمين، چهارم گياه، پنجم گوسفند، ششم مردم و هفتم آتش كه درخشش او از روشني بيكران، جاي هرمزد است.
سي روز در هر ماه و نام آن‌ها: نام آن سي روز كه بر ماه‌ها نهاده شده، اين است: 1- هرمزد، 2- بهمن، 3- ارديبهشت، 4- شهريور، 5- سپندارمذ، 6- خرداد، 7- امرداد، 8- دي، 9- آذر، 10- آبان، 11- خور، 12- ماه، 13- تير، 14- گوش، 15- دي، 16- مهر، 17- سروش، 18- رشن، 19- فروردين، 20- بهرام، 21- رام، 22- باد، 23- دي، 24- دين، 25- ارد، 26- اشتاد، 27- آسمان، 28- زامياد، 29- ماراسپند، 30- انغزان.

هرمزد نام سي امشاسپند را بدان سي روز چنين نهاد كه:
نخست هرمزد است، سپس شش امشاسپند، كه مي‌شود هفت.
هشتم دي كه دادار است، سپس شش امشاسپند كه مي‌شود هفت.
هشتم دي كه دادار است، سپس هفت امشاسپند كه مي‌شود هشت.
نهم دي كه دادار است، سپس هفت امشاسند كه مي‌شود هشت.

چنان كه نام خويش را به چهار جاي در ماه‌ها جاي داد. هرمزد و آن سه دي، يكي نام، يكي گاه، يكي دين، يكي زمان است كه هميشه بوده‌اند.
دوازده ماه و نام آن‌ها: آن دوازده ماه را نام از همان امشاسپندان است: فروردين ماه، ارديبهشت ماه، خرداد ماه، تيرماه، امرداد ماه، شهريور ماه، مهر ماه، آبان ماه، آذر ماه، دي ماه، بهمن ماه، سپندارمذ (اسفند) ماه.

شش گاهنبار: او (هرمزد) اين شش آفرينش را به شش گاه گاهنبار بيافريد، به سالي كه سيصد و شصت و پنج روز به شمار است، و دوازده ماه، هر ماهي سي روز و يك ماه سي و پنج روز. بر هر روز نام امشاسپندي نهاده شد.

1- نخست آسمان را آفريد به چهل روز كه از روز هرمزد، ماه فروردين تا روز آبان، ماه ارديبهشت است. پنج روز درنگ كرد. آن پنج روز گاهنبار و آن را نام مديوزرم medyozaem است.

2- ديگر، آب را آفريد به پنجاه و پنج روز كه از روز مهر، ماه ارديبهشت است تا روز آبان، ماه تير، پنج روز درنگ كرد تا روز دي به مهر. آن پنج روز گاهنبار و آن را نام مديوشم medyosam.

3- سديگر، زمين را به هفتاد روز آفريد كه از روز مهر، ماه تير تا روز ارد، ماه شهريور است. آن پنج روز را درنگ كرد تا روز انغزان، آن پنج روز گاهنبار و او را نام پديشهه pedishah است.

4- چهارم گياه را آفريد به بيست و پنج روز، كه از روز هرمزد ماه مهر تا روز ارد است. پنج روز درنگ كرد تا روز انغزان. آن پنج روز گاهنبار و او را نام اياسريم ayasrim است.

5- پنچم گوسفند را آفريد به هفتاد و پنج روز كه از روز هرمزد، ماه آبان، تا روز دي به مهر،‌ ماه دي است. پنج روز درنگ كرد تا روز بهرام. آن پنج روز گاهنبار و او را نام مدياريم medyarim است.

6- ششم، مردم را آفريد كه كيومرث است، به هفتاد روز كه از روز رام، ماه دي، تا روز انغزان، ماه سپندارمذ است. پنج روز درنگ كرد تا روز وهيشتوئيشت wahistoist گاه. آن پنج روز گاهنبار است كه آن پنج روز تروفته است كه دزديده خوانند، او را نام همسپهمديم hmspsmdym است.

پنج روز پنجه‌ي نيكو: نام آن پنج روز كه تروفته است، كه پنج گاه گاهاني است، كه پنجه‌ي نيكو خوانند، به صورت ديني اين است: اهونويد ahunawed گاه، اوشتويد ustawed گاه، اسپندومد spandomed گاه، وهوشهر wahusahr گاه، وهيشتوئيشت wahistoist گاه.
دوازده اختر و بيست و هفت منزل قمر: چون او (هرمزد) نخست سپهر را آفريد، ستارگان اختري را بر آن گمارد كه مايه‌ور اين دوازده اخترند كه ايشان را نام، بره، گاو، دو پيكر، خرچنگ، شير، خوشه، ترازو، كژدم، نيمسب، بز، دلو و ماهي است، كه ايشان را در برشماري منازل قمر، تقسيم به بيست و هفت است، كه ايشان را نام اين است: پديسپر، پيش پرويز، پرويز، پييگ، بزيسر، بشن، رخوت، تريشگ، ازرگ، نخو، ميان، اودم، ماشاهه، اسپور، هوسرو، سروي، ور، دل، درفشه، ورنت، گا، يوغ، موري، بنزه، كهت‌سر، كهت ميان و كهت.

تعداد ستارگان خرد: براي هر اختري از ايشان، شش هزار هزار و چهارصد و هشتاد (6480000) ستاره‌ي خرد به ياري فراز آفريده شد.
چهار سپاهبدان آسمان: بر آن اختران، چهار سپاهبد به چهار سوي گمارده شد. سپاهبدي بر آن سپاهبدان گمارده شد. چنين گويد كه تيشتر سپاهبد شرق، سدويس سپاهبد نيمروز، ونند سپاهبد غرب، هفتورنگ سپاهبد شمال، ميخ‌گاه، كه ميخ ميان آسمانش خوانند، سپاهبدان سپاهبد.

هفت پايه آسمان: آسمان را هفت پايه است: نخست ابر پايه، ديگر سپهر اختران، سديگر ستارگان نياميزنده، چهارم بهشت كه ماه بدان پايه ايستد، پنجم گرودمان كه انغز روشن خوانده شود و خورشيد بدان پايه ايستد، ششم گاه امشاسپندان، هفتم روشني بيكران كه جاي هرمزد است.
هرمزد و سه همكارانش: نخست از مينويان هرمزد است. او را همكار آن سه دي‌اند. يكي گاه، يكي دين و يكي زمان. پنج بخش مردمان: او (هرمزد) مردم را به پنج بخش فراز آفريد: تن، جان، روان، آيينه ewenag و فروهر.

رابطه‌ي هفت آفريدگان مينوي و آفريدگان مادي با يكديگر: هرمزد از جهان مادي، بن مردم را به خويش گرفت، بهمن از آفرينش مادي، انواع گوسفند را به خويش پذيرفت، ارديبهشت از آفرينش مادي آتش را به خويش پذيرفت، شهريور از آفرينش مادي فلز را به خويش گرفت، سپندارمذ از آفرينش مادي، زمين را به خويش پذيرفت، خرداد از آفرينش مادي آب را به خويش پذيرفت، امرداد از آفرينش مادي، گياه را به خويش پذيرفت.

پنج هنگام روز: او روز را نيز به طور متوسط، هر يك به پنج هنگام بخش كرد، بر هر هنگامي مينوئي گمارد، چنان‌كه بامدادگاه را هاون havan مينو، نيمروزگاه را رپيهوين rapihawin مينو، ايواره گاه ewarag (غروب) را اوزيرين uzerin مينو، ابادياون گاه abadyawan را ايوي سروسريم ebsrusrim مينو، اوشهين گاه usahin را اوشهين مينو به خويشي دارند.

او اينان را نيز به همكاري امشاسپندان و ايزدان بخش كرد، زيرا هاون را به مهر، رپيهوين را به ارديبهشت، اوزيرين را به برزيزد، ايوي سروسريم را به فروهرهاي پرهيزگاران و بهرام، اوشهين را به سروش و رشن براي همكاري گماشت.
البرز و ارتباط آن با اعداد: كوه البرز پيرامون جهان، كوه تيرگ ميان جهان است. تيرگ البرز آن است كه خورشيد، ماه و ستارگان از پس او باز مي‌گردند، زيرا بر البرز يك‌صد و هشتاد روزن است به خراسان و يك‌صد و هشتاد به خاوران. خورشيد هر روز به روزني در آيد و به روزني شود و ماه و اختران و نيز اباختران را همه بند و حركت بدو است. هر روز بر سه كشور و نيم همي ‌تابد.

البرز تا به سر رسيدن هشت‌صد سال مي‌رست. دويست سال تا به ستاره پايه، دويست سال تا به ماه پايه، دويست سال تا به خورشيد پايه، دويست سال تا به بالاي آسمان.
هفت كشور: گويد در دين كه زمين سي وسه نوع است. هنگامي كه تيشتر آن باران ساخت كه درياها از او پديد آمدند، زمين را همه جاي نم بگرفت، به هفت پاره بگسست، داراي زير و زبر و بلندي و نشيب شد. پاره‌اي به اندازه‌ي نيمه‌اي در ميان و شش پاره‌ي ديگر پيرامون آن قرار گرفت.

آن شش پاره به اندازه‌ي خونيرس است، او آن‌ها را كشور نام نهاد، زيرا ايشان را مرز ببود، چنان‌كه پاره‌اي را كه به ناحيه‌ي خراسان است كشور ارزه، پاره‌اي را كه به ناحيه‌ي خاوران است كشور سوه، دو پاره را كه به ناحيه نيمروز است كشور فرددفش و ويددفش، دو پاره را كه به ناحيه اباختر است كشور وروبرشن و وروجرشن خوانند. آن را كه ميان ايشان و به اندازه ايشان است، خونيرس خوانند.

از اين هفت كشور، همه گونه نيكي در خونيرس بيشتر آفريده شد.
گونه‌هاي آتش: در دين گويد كه پنج گونه آتش آفريده شده است كه آتش بري سوه berezi savah، آتش هوفريان vohu fryana، آتش اوروازشت urvazista، آتش وازشت vazista و آتش اسپنيشت spenista است.
سه آتش را كه عبارتند از آذر فرنبغ، آذر گشنسب و آذر برزين مهر، هرمزد در آغاز آفرينش، چون سه فره، به پاسباني جهان فراز آفريد.