مراقب کبدتان باشید!

با این بخش از دلگرم همراه باشید تا با راه های مناسب برای سلامت نگه داشتن کبد آشنا شوید.

کبد بزرگترین عضو داخلی بدن به شمار می رود.این عضو به ذخیره انرژی و حذف سموم کمک میکند .کبدهمچنین نقش مهمی در فرآیند گوارش و دستگاه هاضمه و متابولیسم مواد غذایی به عهده دارد، کمک می کند که ریزمغذی های حیاتی به اشکال و انواع قابل استفاده برای بدن تبدیل شوند و بیش از 500 عمل مختلف را انجام می دهد.
انباشته شدن چربی در سلول های کبدی می تواند به التهاب این سلول ها منجر شود. در صورت بروز اختلال در آن، چربی در کبد رسوب کرده و موجب بروز کبد چرب می شود.

کبد طبیعی حاوی حدود پنج گرم چربی در 100 گرم وزن خود می باشد. هر گاه مقدار چربی بیش از پنج درصد وزن آن افزایش یابد به این حالت «کبد چرب» گفته می شود.
کبد قادر به تولید مجدد خود می باشد. وجود 20- 10 درصد از کل کبد برای ادامه ی حیات کافی است؛ ولی با خارج کردن آن از بدن، مرگ در عرض24 ساعت اتفاق می افتد.کبد صفرا تولید می کند، نمک های صفراوی برای هضم و جذب چربی و ویتامین های محلول در چربی استفاده می شوند و بیلی روبین محصول نهایی انهدام گلبول های قرمز، در کبد ترکیب شده و از طریق صفرا دفع می شود.

کبد از مقاومت، قدرت بازسازی و ترمیم خارق العاده ای برخوردار است. هرگاه کبد 80 تا 90 درصد سلولهایش را نیز از دست بدهد باز هم قادر است به وظایفش عمل کند. اما کبد فنا ناپذیر هم نیست. سمومی مانند الکل، برخی داروها و ویروسهایی همچون هپاتیت B و C میتوانند آسیب دائمی به کبد وارد سازند.

بیماریهای شایع کبد عبارتند از:

1- هپاتیت: هپاتیت به التهاب کبد اطلاق میگردد. عامل این التهاب میتواند ویروسی، باکتریایی، برخی داروها و یا ضربه مکانیکی باشد. اما از این میان هپاتیت ویروسی از همه شایع تر و خطرناکتر است. هپاتیت A وE از طریق آب و غذا، هپاتیت B از طریق خون- مایعات بدن-رابطه جنسی محافظت نشده-سوزن و سرنگ مشترک-مادر آلوده به جنین انتقال می یابد. هپاتیت B مانند ویروس HIV انتقال می یابد اما بسیار آسانتر از آن بطوری که ویروس هپاتیت B از طریق بزاق دهان نیز به آسانی انتقال می یابد. اگر بر حسب تصادف سوزن سرنگ فرد مبتلا به ویروس HIV در پوستتان فرو رود احتمال مبتلا شدن شما به این ویروس 1 در 2000 (0.2 درصد) میباشد اما اگر فرد مذکور مبتلا به هپاتیت B باشد احتمال مبتلا شدن شما به، 1 در 4 (25 درصد) کاهش مییابد. هپاتیت C نیز عمدتا از طریق خون انتقال می یابد.

2- کبد چرب: به تجمع سلولهای چربی در کبد اطلاق میگردد. کبد چرب در افراد چاق و دیابتی بیشتر مشاهده میگردد.

3- سرطان کبد:در این حالت تکثیر سلولهای کبدی سریعتر از حالت معمول انجام میگیرد. هپاتیت B و C شانس ابتلا به سرطان کبد را افزایش میدهند.

4- سیروز کبدی(تنبلی کبد): آسیب پیشرفته به کبد سیروز کبدی نامیده میگردد. در این حالت بافت طبیعی کبد به یک بافت‌ جوشگاهی‌ تبدیل میگردد. سیروز کبدی موجب میگردد تا کبد دیگر نتواند خودش را ترمیم و بازسازی کند به همین خاطر کبد بتدریج از کار می افتد. پیوند کبد تنها راه درمان سیروز کبدی میباشد. مصرف زیاد مشروبات الکلی، هپاتیت B و C، و بیماریهای خود ایمنی از عوامل ایجاد کننده سیروز کبدی میباشند. در زیر میتوانید تصویر کبد سالم (راست) و سیروز کبدی(چپ) را مشاهده کنید

5- سنگ کیسه صفرا: به وجود سنگ در کیسه صفرا اطلاق میگردد. سنگ کیسه صفرا عمدتا ازبلورهای کلسترول تشکیل یافته است اما در این سنگها املاح صفراوی و کلسیم نیز مشاهده میگردد. رژیم غذایی پر چرب و کم فیبر، اضافه وزن و چاقی و قرصهای ضد بارداری از عوامل بروز سنگ کیسه صفرا میباشد.

6- یرقان(زردی): به افزایش غلظت بیلی روبین خون اطلاق میگردد. یرقان موجب زرد شدن پوست، سفیدی چشمها و غشاء مخاطی دهان میشود. این رنگ زرد در موارد شدید تر به قهوه ای میگراید. انسداد مجاری صفراوی، بیماریهای خونی (مانند کم خونی)، نارسایی های کبدی، نقصهای ژنتیکی و هپاتیت ویروسی از عوامل بوجود آورنده یرقان میباشند. مصرف غذاها و مواد شیمایی حاوی مقادیر زیاد بتا کاروتن مانند هویج نیز باعث زردی پوست میشود اما سفیدی چشم در این حالت زرد نمیشود.

یرقان فیزیولوژیک در نوزادان تازه متولد شده یک امر طبیعی و بی خطر میباشد. این زردی از روز دوم و پنجم تولد در نوزاد بروز کرده و حداکثر تا دو هفته باقی میماند. علت زردی فیزیولوژیک تغییرات خونی و عدم تکامل کامل کبد نوزاد می باشد. اگر زردی پس از هفته نخست تولد در نوزاد بروز کند ممکن است بعلت شیر مادر باشد که می‌بایست شیر مادر برای چند روز قطع و سپس مجددا آغاز گردد. (البته زردی نوزادان را حتما با پزشک متخصص خود در میان بگذارید) زردی نشانه بیماریست است و نه یک بیماری.

به گفته‌ی بنیاد کبد امریکا برای پیش‌گیری از بیماری کبد چرب غیرالکلی باید موارد زیر را انجام دهیم:

• پیروی از رژیمی سرشار از میوه‌ها، سبزی‌ها، دانه‌ها و پروتئین‌های سالم
• محدود کردن مصرف غذاهای دارای قند، چربی‌های اشباع و نمک زیاد
• گنجاندن ورزش در برنامه ی روزانه‌ی خود
• نگه داشتن وزن در سطوح سالم
• مدیریت دیابت
• پایین آوردن سطح کلسترول
• پرهیز از الکل

متاسفانه، بیماری کبد چرب غیرالکلی هیچ علائم یا دردی برای کسانی که به آن مبتلا هستند ندارد اما بیماری به استئاتوهپاتیت غیرالکلی (NASH) پیشرفت می‌کند که علائمی بروز می‌دهد. اگر نشانه‌های کبدسمی را که در زیر آمده است تجربه می‌کنید، سریعا با پزشک‌تان مشورت کنید.استئاتوهپاتیت غیرالکلی که درمان نشده باشد می‌تواند منجر به زخمی شدن کبد شود و شما را در معرض خطر از کار افتادگی کبد، سرطان کبد، و نیاز به پیوند کبدی قرار دهد.
در اینجا نگاهی به ۶ نشانه یا علائم کبد سمی و ناسالم می‌اندازیم :

۱. زردی

زردی شاید از مهم ترین علائم کبد سمی باشد. زردی پوست، ناخن‌ها و/یا سفیدی چشم‌ها یکی از دلایل نگرانی از بیماری کبد سمی است. زردی نشانه‌‌ی آن است که بیماری کبدی به سیروز پیشرفت کرده و باید سریعا به دنبال کمک پزشکی باشید.

۲. کمبود انرژی و اغتشاش ذهنی

خستگی، ضعف، و کمبود انرژی همه با پیشرفت بیماری کبدسمی در ارتباط هستند. خستگی همراه با حالت تهوع، اسهال، و از دست دادن اشتها نخستین نشانه‌های از کار افتادن کبد هستند. از کارافتادگی کبد مستلزم توجه پزشکی سریع است.بنیاد کبد امریکا می‌گوید سموم می‌توانند در مغزتان انباشته شوند. این امر می‌تواند مشکلات حافظه، تمرکز و خواب ایجاد کند. اغتشاش ذهنی یکی از علائم پیشرفت بیماری کبدی است.

۳. کم‌اشتهایی

تهوع، استفراغ، و/یا کم‌اشتهایی با بیماری کبدسمی در ارتباط هستند. در نتیجه‌ی تهوع، بیماران دارای کبدسمی ممکن است کاهش وزن را نیز تجربه کنند.لپتین هورمونی است که توسط بدن ترشح می‌شود تا باعث شود پس از خوردن احساس سیری کنید. بیماران دارای کبد چرب سطوح افزایش‌یافته‌ای از لپتین داشتند که می‌تواند کم‌اشتهایی‌شان را نیز توضیح دهد.مطالعه‌ای نشان داد این علائم به علاوه‌ی آزمایش خون برای ای‌اس‌تی (آسپارتات‌آمینوتراسنفراز، یک آنزیم خونی ویژه)، باید به عنوان ابزار تشخیص استئاتوهپاتیت غیرالکلی و متاسفانه، بیماری کبد چرب غیرالکلی استفاده شوند.

۴. کلسترول بالا و لخته شدن خون

فشارخون و کلسترول بالا می‌توانند توسط چاقی ایجاد شوند و هردو علائم بیماری کبدی زیربنایی نیز هستند. بیشتر احتمال دارد دکترتان به طور منظم کلسترول‌تان را بررسی کند بنابراین اگر بالا رفته باشند از او بخواهید آنزیم‌های خون‌تان را هم برای نشانه‌های بیماری کبدی بررسی کند.لخته‌شدن خون خیلی سریع‌تر از حالت عادی نیز می‌تواند به بیماری کبد مربوط باشد. مشاهده شده است که خون برخی بیماران دارای سیروز کبد یا فیبروز کبد به راحتی لخته شده است.

۵. حساسیت پوستی و مشکلات پوستی

پوست خارش‌دار یا رگ‌های عنکبوتی در سطح پوست می‌تواند نتیجه‌ی اِدِم یا تورم زیر پوست باشد. هم‌چنین پوست ممکن است سرخ یا گلگون به نظر برسد. در بیمارانی که دیابتی نیز هستند پوست ممکن است برنزه به نظر برسد وقتی از کارافتادگی کبد حتمی است.

۶. تورم در شکم یا پاها

تورم شک یا پاها یکی دیگر از علائم کبد سمی است. دیدن تورم در قسمت پایین پاها یا بادکردگی شکم می‌تواند نشانه‌ی کبدسمی پیشرفته باشد و باعث نگرانی شود. کبد ملتهب سبب تجمع مایعاتی می‌شود که کبدتان قادر نیست مانند زمانی که سالم بود، پردازش‌شان کند. این تورم به خاطر فشاری که به پوست و بافت‌های اطراف وارد می‌کند می‌تواند دردناک باشد.برای بیماران دارای اضافه وزن یا چاق، تورم می‌تواند توسط چربی شکم، پنهان شود و کبد سمی ممکن است از دید دکترها پنهان بماند. مطالعه‌ای نشان داد کودکان چاق توسط متخصصان اطفال به درستی برای بیماری کبدی معاینه نشده بودند، اگرچه عامل خطر اضافه وزن را داشتند.

انواع بیماری کبدی

انواع بسیاری از بیماری های کبدی وجود دارد. ویروس ها شامل هپاتیت A، هپاتیت B و هپاتیت C است. بیماری کبد می تواند ناشی از مواد مخدر، سموم و یا نوشیدن بیش از حد الکل باشد. اگر کبد به دلیل بیماری زخم شود، آن را سیروز مینامند. یرقان یا زردی پوست، می تواند یکی از نشانه های بیماری کبدی باشد.سرطان می تواند بر کبد تاثیر بگذارد.

سیروز کبدی

بیماری مزمن کبدی است که به دلیل افزایش بافت فیبری، ساختمان طبیعی آن نابود می شود و می تواند در نتیجه ی ابتلا به بیماری های کبدی مثل هپاتیتB ، بیماری کبد الکلی (بیماری ناشی از مصرف زیاد الکل) و بیماری های خود ایمنی باشد.
سیروز، تظاهرات بالینی متعددی دارد که عبارت اند از:

• سوء تغذیه
• جمع شدن آب در شکم (آسیت)
• آنسفالوپاتی کبدی
• تغییرات قند خون و…

تغذیه درمانی صحیح می تواند در کاهش بروز عوارض موثر باشد، ولی دریافت کافی مواد مغذی به دلیل بی اشتهایی، تهوع و فقدان حس چشایی مشکل است.تعداد وعده های غذایی بیشتر و کوچک تر، بهتر از 3 وعده غذایی تحمل می شوند. مکمل های مایع خوراکی نیز باید دریافت گردد و تغذیه ی اضافی هم در بیماران مبتلا به سوء تغذیه و هم چنین در افرادی که در معرض خطر عوارض کشنده ی بیماری هستند، در نظر گرفته شود.

————————————————————————————————-

گردآوری شده ی مجله اینترنتی دلگرم

مرجان امینی