علت و علائم یرقان یا زردی در بزرگسالان چیست و چگونه درمان میشود ؟
یرقان یا زردی در بزرگسالان چیست ؟
در صورت ابتلا به یرقان یا همان زردی، به صورت فوری به پزشک متخصص مراجعه نمایید. اگر فکر می‌کنید که زردی دارید، این مشکل می‌تواند نشانه‌ای از یک بیماری کبد، خون یا کیسه صفرا باشد
زردی یا یرقان هنگامی ایجاد میشود که بیلی روبین بیش از حد در بدن وجود دارد. بیلی‌روبین یک رنگدانه زرد است که توسط تجزیه گلبول‌های قرمز مرده در کبد ایجاد میشود. علت یرقان در بزرگسالان می‌تواند در اثر یک مشکل جدی در عملکرد کبد یا سلولهای قرمز خون، کیسه صفرا یا لوزالمعده باشد.
یرقان یا زردی (به انگلیسی: Icterus یا Jaundice) به‌معنی تغییر رنگ و زرد شدن پوست، صلبیه و غشاهای مخاطی ناشی از بالا رفتن بیلی روبین خون است. بالا رفتن غلظت پلاسمایی بیلی روبین اغلب ناشی از بیماری‌های پیش‌کبدی، کبدی (مانند هپاتیت) و پس‌کبدی (مانند سنگ کیسهٔ صفرا) است.
کیسه صفرا وظیفه دفع بیلی روبین که ماده‌ای حاصل از تخریب گلبول‌های قرمز است را دارد با داشتن رژیم غذایی چرب کلسترول در صفرا افزایش میابد و رسوب می‌کند در نهایت سنگ صفرا ایجاد میشود و بیلی روبین به وسیله کیسه صفرا نمی‌تواند دفع شود.
یرقان یا زردی که بیشتر در نوزادان مشاهده میشود؛ امکان ابتلا به آن در بزرگسالان نیز وجود دارد و در بیشتر مواقع، مشکلات کبدی و گوارش می‌تواند زمینه ساز این بیماری شود. در ادامه به معرفی علائم، عوامل، نحوه تشخیص و درمان یرقان در بزرگسالان می‌پردازیم.
علائم یرقان در بزرگسالان
مقدار بیش از حد بیلی روبین در خون می‌تواند رنگ زرد را در چشم و پوست ایجاد کند. علائم شایع زردی یا یرقان در بزرگسالان عبارت‌اند از:
- رنگ زرد پوست و چشم، معمولاً از سر شروع میشود و در بدن گسترش پیدا می‌کند
- مدفوع کمرنگ
- ادرار تیره
- خارش
علائم همراه با زردی ناشی از سطح بیلی روبین کم عبارت‌اند از:
- خستگی
- درد شکم
- کاهش وزن
- استفراغ
- تب
- مدفوع کمرنگ
دلیل ابتلا بزرگسالان به یرقان
اصلی ترین علت یرقان در بزرگسالان مشکل در کبد است. وقتی بیلی روبین به کبد می‌رسد، دیگر مواد شیمیایی به آن اضافه می‌شوند.
بیلی‌روبین عمدتاً از تجزیه‌ی و تخریب روزانه‌ی سلولهای قرمز در جریان خون که هنگام تخریب شدن هموگلوبین آزاد می‌کنند، تشکیل میشود.
بخش آهن از مولکول هموگلوبین سپس به بیلی‌روبین تبدیل میشود و وارد جریان خون میشود تا برای سوخت و ساز و دفع به کبد برود.
در کبد، بیلی‌روبین هم‌یوغ (محلول در آب میشود) شده و به کیسه صفرا (که در آن ذخیره میشود) منتقل میشود و پس از آن به روده می‌رود.
در روده‌ها، بخشی از بیلی‌روبین در مدفوع دفع میشود؛ در حالی که بخشی دیگر توسط باکتری‌های روده متابولیزه و به وسیله‌ی ادرار از بدن خارج میشود. بیلی روبین باعث رنگ قهوه‌ای مدفوع میشود.
اگر بیلی روبین بیش از حد وجود داشته‌باشد، می‌تواند به بافت‌های اطراف نشت کند. این پدیده به عنوان hyperbilirubinemia شناخته شده است و باعث رنگ زرد در پوست و چشم میشود.
یرقان زمانی اتفاق می‌افتد که کبد بیلی روبین را متابولیزه نمی‌کند. علت یرقان در بزرگسالان را در زیر برای شما شرح داده‌ایم:
- سوء مصرف الکل
- سرطان کبد
- تالاسمی
- سیروز کبدی (زخم کبدی، معمولاً به علت الکل)
- تشکیل سنگ (سنگ‌های کلسترول ساخته شده از مواد چرب سخت یا سنگ‌های رنگی ساخته شده از بیلی روبین)
- هپاتیت A
- هپاتیت B
- هپاتیت C
- هپاتیت D
- هپاتیت E
- سرطان پانکراس
- کمبود G6PD
- انسداد مجاری صفراوی
- کم‌خونی سلول داسی شکل
- پانکراتیت حاد
- واکنش ناسازگاری ABO
- کم خونی همولیتیک ایمنی ناشی از مواد مخدر
- تب زرد
- بیماری ویل
- سایر اختلالات خون مانند کم خونی همولیتیک (پارگی یا تخریب گلبول‌های قرمز خون که منجر به کاهش تعداد گلبول‌های قرمز در گردش خون میشود و باعث خستگی و ضعف میشود)
- یک واکنش نامطلوب یا سوء مصرف دارو، مانند استامینوفن
انواع یرقان در بزرگسالان
سه نوع از یرقان در بزرگسالان وجود دارد:
- یرقان در اثر خونریزی به علت بیماری کبدی یا آسیب دیدگی.
- زردی یا یرقان همولیتیک به علت همولیز یا تجمع سریع گلبول‌های قرمز اتفاق می‌افتد و منجر به افزایش تولید بیلی روبین میشود.
- زردی یا یرقان انسدادی ناشی از انسداد مجاری صفراوی است. این مورد مانع از خروج بیلی روبین از کبد میشود.
نحوه تشخیص یرقان در بزرگسالان
دکتر متخصص گوارش و کبد یک آزمایش بیلی روبین از شما می‌گیرد که میزان وفور این ماده را در خون اندازه گیری می‌کند. اگر زردی دارید؛ سطح بیلی روبین شما بالا خواهد بود.
دکتر شما درباره علائم و سوابق بیماری پزشکی نیز سوال خواهد کرد. او همچنین می تواند امتحان فیزیکی و تست‌هایی را برای بررسی کبد ارائه داده او یک آزمایش خون کامل (CBC) برای پیدا کردن دلیل ابتلا به زردی را بکار ببرد.
درمان یرقان در بزرگسالان
در بزرگسالان زردی درمان نمی‌شود. اما پزشک‌تان شرایطی و دلائلی را که موجب بروز آن شده را رفع و درمان خواهد کرد.
اگر هپاتیت حاد ویروسی دارید، درمان یرقان با بهبود یافتن کبد امکان پذیر است و اگر مجرای صفراوی مسدود شده، پزشک ممکن است عمل جراحی را برای باز کردن آن توصیه و تجویز کند.
عوارض جانبی یرقان در بزرگسالان
خارش ناشی از زردی گاهی اوقات می‌تواند بسیار شدید باشد، بیمارانی که دچار یرقان هستند، بی‌خوابی را تجربه می‌کنند یا در موارد شدید حتی افکار خودکشی دارند. هنگامی که عوارض اتفاق می‌افتد، معمولاً به دلیل مشکل اساسی است، نه زردی. به عنوان مثال، اگر مجرای صفراوی منجر به زردی شود، خونریزی غیر کنترل شده ممکن است رخ دهد.
این حالت به این دلیل رخ می‌دهد که انسداد مجاری صفراوی منجر به کمبود ویتامین‌های لازم برای لخته شدن خون میشود.
زردی اغلب به دلیل یک اختلال زمینه‌ای رخ می‌دهد که یا موجب تولید بیش از حد بیلی روبین شده یا مانع از متابولیزه شدن آن توسط کبد میشود.
در هر دو این عوامل بیلی روبین در بافت‌ها قرار می‌گیرد. شرایطی که ممکن است علت یرقان در بزرگسالان شود عبارت‌اند از:
- التهاب حاد کبد: این مورد ممکن است توانایی کبد را برای متابولیزه کردن بیلی‌روبین و دفع آن را کاهش دهد یا منجر به انسداد مجاری صفراوی شود.
- التهاب مجاری صفراوی: می‌تواند مانع از ترشح مایعات صفراوی و حذف بیلی روبین شود.
- انسداد مجاری صفراوی: این پدیده باعث میشود که بیلی روبین از کبد دفع نگردد.
- آنمی خونریزی: وقتی مقدار زیادی از گلبول‌های قرمزتخریب میشود. آنمی باعث تولید بیش از حد بیلی روبین میشود.
- سندرم گیلبرت: این یک بیماری ارثی است که توانایی آنزیم‌ها برای دفع ادراری صفرا را مختل می‌کند.
- کلستاز: این حالت جریان صفراوی را از کبد قطع می‌کند. صفرا حاوی بیلی روبین کونژوگه به جای اینکه دفع شود، در کبد باقی می‌ماند.
- سندرم Crigler-Najjar: این یک بیماری ارثی است که باعث کاهش آنزیمی خاصی برای پردازش بیلی روبین میشود.
- سندرم داوبین-جانسون: این یک شکل ارثی از زردی مزمن است که مانع از ترشح بیلی روبین همولیتی از سلولهای کبد میشود.
- Pseudojaundice: این یک شکل بی‌ضرر از زردی است. زرد شدن پوست ناشی از اضافه شدن بتا کاروتن است، نه از میزان بیلی روبین. Pseudojaundice معمولاً از خوردن مقدار زیادی از هویج، کدو تنبل، یا خربزه ایجاد میشود.
بیشتر بخوانید :
در باره زردی و یرقان بارداری چه میدانید؟
علت زردی اطراف مردمک و سفیده چشم
