علائم ابتلا به دیابت بی مزه و راههای تشخیص این بیماری
دیابت بی‌مزه چیست ؟
دیابت بی‌مزه دارای دو نوع نوروژنیک (مرکزی یا جمجمه‌ای) و نفروژنیک است.
دیابت بی مزه نوروژنیک عارضه‌ای است که در اثر ابتلا به آن، هیپوتالاموس به مقدار کافی هورمون ضد ادرار ترشح نمی‌کند.
اما در عارضه دیابت بی‌مزه نفروژنیک، کلیه‌ها نمی‌توانند به هورمون ضد ادرار واکنش نشان دهند. در کل ابتلا به هر دو عارضه باعث میشود کلیه‌ها نتوانند آب را نگه دارند و در نتیجه حجم بسیار زیادی ادرار رقیق و کم‌رنگ از بدن خارج شود.
این مشکل حتی زمانی رخ می‌دهد که در نتیجه کم شدن آب بدن، بدن سعی میکند مایعات را حفظ کند و در نهایت ادرار تغلیظ شده و تیره رنگی تولید میشود.
هورمون ضد ادرار (وازوپرسین) در هیپوتالاموس تولید میشود و سپس توسط غده هیپوفیز در جریان خون در پایه مغز ترشح میشود. هورمون ضد ادرار مانع از آن میشود که کلیه‌ها ادرار بیش از حد تولید کند.
دلایل ابتلا به دیابت بی‌مزه
دیابت بی‌مزه معمولاً هیچ علت مشخص و تعریف‌پذیری ندارد و به همین دلیل می‌توان آن را عارضه‌ای ایدیوپایتک یا بدون دلیل مشخص محسوب کرد. بااین حال موارد زیر در ابتلا به دیابت بی‌مزه تاثیر دارند:
1ـ میزان تولید هورمون ضد ادرار توسط مغز در اثر ابتلا به دیابت بی‌مزه مرکزی بسیار کم میشود یا اصلاً این هورمون ترشح نمی‌شود. اختلال در تولید این هورمون پی‌آمد یکی از موارد زیر است:
- آسیب دیدن سر، تومور غده هیپوفیز یا جراحی عصبی (دیابت بی‌مزه در این گروه از بیماران کوتاه مدت است.)
- عارضه‌های منتشر شده در سراسر بدن (نفوذ کننده) مانند هموکروماتوز و سارکوئیدوز
- عفونت‌هایی نظیر سل
- نقص‌های مادرزادی و ارثی (بسیار نادر هستند)
2ـ اگرچه مغز در دیابت بی‌مزه نفروژزنیک به مقدار کافی هورمون ضد ادرار ترشح میکند، اما کلیه‌ها نسبت به این هورمون حساس نیستند و نمی‌توانند ادراری تیره رنگ و با غلظت مناسب تولید کنند. ابتلا به آمیلوئیدوز، کلیه پلی لیستیک و مصرف داروهایی چون لیتیوم و به ندرت اختلال‌های ژنتیک ارثی از جمله دلایلی هستند که باعث بروز این بیماری میشوند.
3 ـ دیابت بی‌مزه بارداری: این بیماری صرفاً در دوران بارداری رخ می‌دهد و معمولاً نتیجه تولید آنزیم‌هایی توسط جفت است که هورمون ضد ادرار را تجزیه می‌کنند.
علائم و نشانه های ابتلا به دیابت بی‌مزه
علائم اصلی DI عبارتند از تشنگی بیش از حد، که می تواند اشتیاق غیرقابل کنترل برای آب و حجم ادرار بیش از حد ایجاد کند.
یک فرد بالغ سالم به طور معمول کمتر از ۳ لیتر ادرار در روز تولید می کند. افراد مبتلا به دیابت بی مزه ممکن است تا ۱۶ لیتر در روز ادرار دفع کنند.
ممکن است لازم باشد در طول شب بخاطر تکرر ادرار از خواب بلند شوند و یا ممکن است دچار شب ادراری شوند.
راههای تشخیص دیابت بی‌مزه در کودکان و نوزادان عبارتند از:
- نق نق کردن و کج خلقی
- خیس کردن غیر معمول پوشک یا شب ادراری، و یا خروجی ادرار بیش از حد
- تشنگی بیش از حد
- کم آبی (دهیدراته شدن)
- تب شدید
- پوست خشک
- تاخیر در رشد
بزرگسالان می توانند برخی از علائم بالا، به اضافه سردرگمی، سرگیجه و یا احساس کسالت را تجربه کنند.
دیابت بی مزه همچنین می تواند منجر به کم شدن آب بدن شود، که کم آبی نیز می تواند به نوبه خود به تشنج، آسیب مغزی و حتی در صورت عدم درمان، به مرگ منتهی شود.
اگر کودکتان یا خود شما این علائم را تجربه میکنید، باید بلافاصله با پزشک خود مشورت کنید.
1. علائم دیابت بی مزه : تشنگی بیش از حد
برای درک بیماری دیابت بی مزه، فهمیدن اینکه چطور بدن شما به طور طبیعی از مایعات استفاده می کند و آنها را کنترل میکند، میتواند کمک کننده باشد.
مایعات به اندازه ۶۰ درصد از جرم کلی بدن شما را تشکیل میدهند. نگهداری مقدار مناسب مایعات در بدن کلیدی برای سلامت کلی شماست.
خوردن آب و غذا در طول روز کمک می کند تا به بدن شما آب و مایعات برسد. ادرار کردن، تنفس و عرق کردن کمک می کند تا مایعات از بدن شما خارج شوند.
بدن شما از سیستمی از اندام ها و پیامهای هورمونی برای تنظیم مایعات بدن استفاده می کند.
کلیه ها با حذف مایعات اضافی از جریان خون، در این تنظیم نقش مهمی ایفا می کنند. مثانه این مایعات اضافی را تا زمان خروج ادرار در خود ذخیره می کند.
بدن شما با تولید ادرار کمتر، در زمان نیاز به جایگزینی مایعات از دست رفته با عرق، یا ادرار بیشتر زمانی که مایعات در بدن شما زیاد است میزان مایعات را تنظیم می کند.
مغز شما به چندین روش این روند را تنظیم می کند. هیپوتالاموس، بخشی از مغز، احساس تشنگی و نیاز به نوشیدن آب را تنظیم می کند.
مغز نیز هورمون ضدادراری (ADH) تولید می کند که وازوپرسین نیز نامیده می شود و پس از تولید، در غده هیپوفیز ذخیره می شود.
هنگامی که بدن شما نیاز به حفظ آب دارد، غده هیپوفیز، وازوپرسین را به جریان خون آزاد می کند. هنگامی که شما نیاز دارید آب از دست بدهید، این هورمون یا به مقدار کمتری آزاد می شود یا اصلا آزاد نمی شود و شما بیشتر ادرار تولید می کنید.
هنگامی که هر بخشی از این سیستم تنظیم دچار مشکل شود، می تواند منجر به دیابت بی مزه شود.
2. علائم دیابت بی مزه : تورم مغزی
دیابت بی مزه مرکزی یا نوروژنیک
این نوع شایع ترین شکل دیابت بی مزه است و به علت آسیب به غده هیپوفیز یا هیپوتالاموس ایجاد می شود.
این آسیب به این معنی است که ADH نمیتواند به طور طبیعی تولید، ذخیره یا آزاد شود. بدون ADH، مقدار زیادی از مایعات به داخل ادرار آزاد می شود.
این نوع DI اغلب نتیجه موارد زیر است:
- ضربه به سر
- بیماری هایی که موجب تورم مغزی می شوند.
- عمل جراحی
- تومورها
- عدم تامین خون به غده هیپوفیز
- شرایط ژنتیکی نادر
انواع دیابت بی مزه
1. دیابت بی مزه نفروژنیک
برخی از نقایص ژنتیکی می توانند به کلیه ها آسیب برسانند، و این مسئله باعث می شود که آنها قادر به واکنش به هورمون ADH نباشند.
دیابت بی مزه نفروژنیک نیز ممکن است ناشی از موارد زیر باشد:
- داروهایی، همچون لیتیوم یا تتراسایکلین
- سطوح بالای کلسیم در بدن
- سطح پایین پتاسیم در بدن
- بیماری مزمن کلیوی
- انسداد مجاری ادراری
2. دیابت بی مزه دیپسوژنیک
این شکل از بیماری ناشی از اختلال در مکانیسم تشنگی در هیپوتالاموس است. این مسئله باعث می شود که شما احساس تشنگی بیش از حد داشته باشید و بیش از حد مایعات بنوشید.
همان عواملی که منجر به دیابت بی مزه مرکزی یا نوروژنیک می شوند می توانند منجر به دیابت بی مزه دیسپوژنیک نیز شوند، همچنین این نوع با برخی بیماری های روحی و سایر داروها نیز مرتبط است.
3. دیابت بی مزه بارداری
این نوع دیابت بی مزه فقط در دوران بارداری رخ می دهد زمانی که یک آنزیم ساخته شده توسط جفت ADH مادر را از بین میبرد.
همچنین ممکن است این مشکل به علت افزایش سطح مواد شیمیائی هورمون مانند باشد که موجب میشود کلیه ها نسبت به هورمون ضدادراری یا ADH کمتر حساس شوند.
جفت نقش مهمی در تبادل مواد مغذی و مواد زائد بین جنین و مادر ایفا می کند. این وضعیت بعد از بارداری باید حل شود.
میزان شیوع دیابت بی‌مزه
دیابت بی‌مزه جزء بیماری‌های نادر است و تقریباً از هر 25000 نفر تنها یک نفر به این عارضه دچار میشود. 10 تا 20 درصد از بیمارانی که جراحی هیپوفیر انجام داده‌اند، پس از عمل با بروز موقتی علائم مواجه میشوند.
10 تا 20 درصد از بیمارانی که آسیب‌دیدگی شدید سر را تجربه کرده‌اند نیز برای مدت کوتاهی به این بیماری مبتلا میشوند.
درصد اندکی از بیماران نیز پس از جراحی هیپوفیز و آسیب‌دیدگی سر با استمرار علائم و مزمن شدن بیماری دچار میشوند. دیابت بی‌مزه ناشی از دلایل ژنتیک بسیار نادر است.
بررسی ارثی بودن دیابت بی‌مزه
دیابت بی‌مزه در اکثر موارد ارثی نیست؛ اما به ندرت از عارضه‌هایی ارثی مانند جهش ژن‌های تولید کننده‌ی هورمون ضد ادرار یا وجود نقص در ژن‌های تولیدکننده‌ی گیرنده‌های درون سلول‌های کلیوی فعال‌کننده هورمون ضد ادرار نشات می‌گیرد.
بهترین راه تشخیص دیابت بی‌مزه
پزشک شما درباره علائم شما صحبت خواهد کرد و تعیین می کند که آزمایشات لازم است یا خیر. پزشک ممکن است از چندین آزمایش برای تشخیص این بیماری استفاده کند که شامل موارد زیر است:
1. آزمایش ادرار
پزشک نمونه ای از ادرار شما را برای آزمایش نمک و دیگر غلظت های مواد زائد به آزمایشگاه ارسال خواهد کرد.
اگر دیابت بی مزه یا DI داشته باشید، آزمایش ادرار شما دارای غلظت بالایی از آب و غلظت کمتری از سایر مواد زائد خواهد بود.
آزمایش محرومیت از آب از شما خواسته می شود قبل از آزمایش، مدت زمان مشخصی از مصرف آب آشامیدنی خودداری نمایید.
سپس نمونه های خون و ادرار از شما دریافت خواهد شد و پزشک تغییرات در موارد زیر را اندازه گیری خواهد کرد:
- میزان سدیم خون و اسمولالیته (غلظت املاح در ۱۰۰۰ گرم آب)
- وزن بدن
- خروجی ادرار
- ترکیب ادرار
- سطح ADH خون
این آزمایش تحت نظارت دقیق انجام می شود و ممکن است در برخی افراد نیاز باشد در بیمارستان بستری شوند تا اطمینان حاصل شود که این کار با خیال راحت انجام شده است.
2. تصویربرداری رزونانس مغناطیسی (MRI) یا ام آر آی
این آزمایش از دستگاهی استفاده می کند که تصویری از بافت مغزی شما با استفاده از آهنرباهای امواج رادیویی می گیرد.
پزشک شما سپس به این تصاویر نگاه می کند تا ببیند آیا آسیب به بافت مغزی که موجب روز علائم شما میشوند، وجود دارد یا خیر.
پزشک شما همچنین به تصاویری از هیپوتالاموس یا غده هیپوفیز شما برای هر گونه آسیب یا ناهنجاری نگاه می کند.
3. غربالگری ژنتیک
این غربالگری ممکن است برای بررسی شکل ارثی دیابت بی مزه بر اساس سابقه خانوادگی شما انجام شود.
درمان دیابت بی‌مزه
درمان شامل کنترل تعادل آب و الکترولیت و پیشگیری از کم‌آبی بدن و نیز شناسایی و رفع علت دیابت بی مزه است.
هورمون آنتی دیورتیک در بدن این بیماران ساخته نمی‌شود. در نتیجه مبتلایان به دیابت بی‌مزه می‌توانند این هورمون را به صورت قرص و اسپری، روزانه ۲ تا ۳ بار مصرف کنند تا بیماریشان کنترل شود.
دسموپرسین که آنالوگ شیمیایی وازوپرسین (ADH) می‌باشد، برای درمان استفاده میشود.
کار با مازپین نیز مفید است.
اگر مشکل از کلیه باشد، مثل دیابت بی مزه نوروژنیک، دسموپرسین بی فایده است و از دیورتیک ها مانند هیدروکلروتیازید باید استفاده کرد.
پی‌آمدهای طولانی مدت دیابت بی‌مزه
بیماران مبتلا به انواع دیابت و دیابت بی‌مزه به کمک درمان مناسب می‌توانند زندگی روزانه خود را به روال طبیعی ادامه دهند.
بااین حال باید در دراز مدت تحت نظر پزشک عمومی و یا متخصص غدد باشند. به علاوه این گروه از بیماران باید مواظب باشند که آب بدن‌شان کم نشود و مایعات فراوان بنوشند.
بیشتر بخوانید :
دیابت چیست؟راهکار های درمان دیابت کدامند؟
علت و علائم کمای دیابتی چیست و چگونه درمان میشود ؟
عسل دیابتی چیست ؟ آیا مناسب افراد دیابتی است ؟
عدد قند خون نرمال چند است و چه زمانی خطر آفرین میشود ؟
بهترین داروهای قند خون : قرص های پایین آورنده قند خون کدامند ؟
انسولین درمانی و عوارض جبران ناپذیر این روند درمانی
سه شیره : ۱۵ خاصیت بی نظیر معجون سه شیره
داروهای کنترل قند خون کدامند و چه عوارضی دارند ؟
چشم انداز شما بستگی به علت اصلی دیابت بی مزه دارد. این بیماری هنگامی که به درستی درمان می شود، به طور معمول هیچ عوارض شدید یا طولانی مدتی ایجاد نمی کند.
