۸ روش صحیح برای پخت غذا
چند روش کارآمد برای طبخ بهتر غذاها
کارگیری روش‌های صحیح طبخ غذاها نقش موثری در ارتقای سلامت ما دارد. 8 روش صحیح پخت غذا را در مجله دلگرم در ادامه میبینید:
تاثیر سایر روش های پخت بر ارزش غذا
1. بخارپز کردن غذاها
در این روش از بخار تولید شده توسط آب جوش برای پخت ماده غذایی استفاده می شود. از آنجا که تماس بین ماده غذایی و آب در این روش کمتر از روش جوشاندن است، کاهش مواد مغذی نیز کمتر است، ولی به دلیل طولانی بودن مدت پخت ، مقدار ویتامین C که توسط حرارت تجزیه می شود، زیاد است.
سرعت پخت را می توان با استفاده از بخار تحت فشار زیاد کرد، زیرا افزایش فشار ، نقطه جوش آب را بالا می برد و درجه حرارت پخت، از 100 درجه سانتی گراد بیشتر می شود. دیگ زودپز نیز بر همین اساس ساخته شده است .
2. آرام پختن غذاها
پختن مواد غذایی در آب داغ که حرارت آن پایین تر از نقطه جوش است را روش ” آرام پختن ” می گویند. بنابراین تغییراتی که در حین آرام پختن رخ می دهد مشابه جوشاندن است ، ولی با سرعت کمتری انجام می شود.
یکی از مزایای روش آرام پز این است که به دلیل استفاده از درجه حرارت پایین، پروتئین خیلی کم منعقد می شود، بنابراین قابل هضم ترین شکل خود را دارد. مزیت دیگر آن اثر ترد کنندگی غذاهای پروتئینی است.
چون پخت مواد غذایی در این روش آهسته است، کاهش مواد مغذی بسیار کم می شود. برای مثال در پخت آرام ماهی ، یک سوم املاح و ویتامین های محلول در آب ممکن است از دست بروند.
ماهی پخته شده با این روش طعم کمی دارد و ارزش تغذیه ای آن کمتر از ماهی خام می باشد، مگر این که مایعی که ماده غذایی در آن پخته شده، برای تهیه سس یا سوپ مورد استفاده قرار گیرد، زیرا ورود مواد مغذی به آب پخت باعث کاهش ارزش تغذیه ای نمی شود. در ضمن این مایع، طعم از دست رفته غذای پخته را حفظ می کند.
3. روش حرارت خشک برای پخت غذاها
در روش پخت با حرارت خشک، از درجه حرارت بالاتری نسبت به روش مرطوب استفاده می شود و به همان میزان ،کاهش مواد مغذی حساس به حرارت بیشتر است.
چربی ها در برابر حرارت ملایم مقاوم هستند و با وجود آنکه تیره رنگ می شوند، به مقدار کم تجزیه می شوند، مگر اینکه درجه حرارت خیلی بالا باشد که در این صورت با تشکیل آکرولئین که بوی تند نامطلوبی دارد ، شروع به تجزیه شدن می کنند.
پختن با حرارت خشک، ویتامین هایی را که در برابر حرارت ناپایدار هستند، تخریب می کند ، به این ترتیب ویتامین C به آسانی از بین می رود.
از ویتامین های گروه B ، ویتامین B1 ( تیامین ) راحت تر از بقیه از بین می رود. در حالی که ویتامین B2 ( ریبوفلاوین ) نسبتاً پایدار است، مشروط بر آن که محیط طبخ ماده غذایی اسیدی باشد. ویتامین B3 ( نیاسین ) در برابر حرارت پایدار است و اگر از بین برود، به علت خروج مایع از ماده غذایی در حین پخت است.
4. روش های حرارت مرطوب در طبخ غذاها
در روش پخت با حرارت مرطوب درجه حرارت نسبتاً کم است ، بنابراین تخریب مواد مغذی توسط حرارت زیاد صورت نمی گیرد، ولی زمان پخت در چنین درجه حرارت هایی کمی طولانی است و این امر منجر به وارد شدن مقدار زیادی از مواد مغذی محلول در آب به داخل مایع مورد استفاده برای طبخ می شود.
ویتامین C به آسانی در ضمن پختن از بین می رود. به این ترتیب می توان این ویتامین را به عنوان شاخص شدت فرایند پخت در نظر گرفت. اگر مقدار کمی ویتامین C از بین برود، می توان فرض کرد که فرایند پخت، ملایم است و نقصان سایر مواد مغذی کم خواهد بود.
در پختن با حرارت مرطوب ، ممکن است مواد مغذی به طرق مختلف از دست بروند.
مهم ترین عامل از دست رفتن مواد مغذی به خصوص ویتامین ها و موادمعدنی در جوشاندن، آب پخت می باشد.
به علاوه، مواد مغذی در اثر حرارت و در معرض هوا از دست می روند. همان طور که گفته شد، یکی از این مواد ویتامین C است.
عمل آنزیم اکسیداتیو نیز موجب از دست رفتن مواد مغذی می شود و در این مورد نیز ویتامین C توسط چنین آنزیم هایی در مجاورت اکسیژن موجود در آب پخت با سهولت و سریع تخریب می شود، زیرا آنزیم ها در اثر حرارت، فعالیت خود را از دست می دهند.
چنانچه موادغذایی به خصوص سبزی ها را به جای قراردادن در آب سرد و سپس حرارت دادن ، به طور مستقیم وارد آب جوش کنند کاهش مواد مغذی توسط آنزیم ها بسیار کم می شود.
5. جوشاندن غذاها
به علت اینکه آب دارای گرمای ویژه بالایی است، محیط مناسبی برای انتقال حرارت به ماده غذایی است. همچنین دسترسی به آن آسان می باشد. به همین دلیل از روش جوشاندن برای پخت بسیاری از مواد غذایی استفاده می شود.
یکی از معایب آب برای پخت مواد غذایی آن است که حلال خوبی است و ممکن است ماده غذایی در آب مقدار قابل توجهی از مواد مغذی خود را از دست بدهد. مثلاً سبزی ها را معمولاً برای پخت می جوشانند و این امر موجب کاهش برخی از عناصر مغذی و ویتامین ها به خصوص ویتامین C می شود.
کاهش کاروتن سبزی ها در اثر جوشاندن ناچیز است. اما میزان قابل توجهی ویتامین 1 B و C از بین می رود.
کاهش عناصر معدنی و ویتامین های محلول در آب، با افزایش مقدار آب مصرفی زیاد می شود. با انجام یک سری آزمایش ها ثابت شد هنگامی که کلم با مقدار کمی آب پخته می شود، 60 درصد ویتامین C خود را از دست می دهد، در حالی که اگر در مقدار بیشتری آب طبخ شود، 70 درصد آن از بین می رود.
در مورد برنج، اگر در آب کم پخته شود، 30 درصد از ویتامین خود را از دست می دهد، در حالی که پختن آن در مقدار بیشتری آب موجب از دست رفتن حدود 50 درصد از ویتامین آن می شود.
مدت زمان جوشاندن ماده غذایی در کاهش مواد مغذی مؤثر است.برای مثال هنگامی که زمان پخت طولانی است، مقدار بسیار زیادی ویتامین C از دست می رود.
6. طبخ غذا در حرارت بالا
ویتامین C موجود در میوه و سبزیجات بر اثر حرارت پخت(کمپوت‌ها) به شدت آسیب می بیند و افرادی که بر اثر مشکلات معده و دستگاه گوارش دائما از سبزی های پخته شده استفاده می کنند، اگر سبزی ها را در حرارت بالا طبخ کنند، قسمت اعظمی از کل ویتامین های موجود در آنها از دست می رود و دیگر مصرف آنها نمی تواند نیازهای ضروری شان را تامین کند.
همچنین ویتامین B موجود در نخود و لوبیایی که برای تهیه ی خورش در آرام پز ریخته شده و ساعت‌ها می جوشد، نیز آسیب دیده و از بین می رود.
ما عادت داریم غذایی که می پزیم به قول معروف “جا بیفتد”، اما نمی دانیم در حین این فرآیند چه صدماتی به مواد مغذی که انتظار داریم با خوردن غذا به بدن ما برسد، وارد شده است.
برای مثال سبزی که در تهیه ی بورانی یا آش استفاده می کنیم، سرشار از اسید فولیک و ویتامین B6 است، اما بر اثر طبخ در حرارت بالا و به مدت طولانی، این دو ویتامین تخریب شده و از بین می روند.
7. روش سرخ کردن مواد غذایی
اگر برای تهیه ی خورش قورمه سبزی و کرفس ، سبزی آنها را برای ساعت‌ها سرخ کنید تا تغییر رنگ دهد، دیگر نباید انتظار داشته باشید که هیچ ویتامینی در این سبزی‌ها باقی بماند.
به عبارتی، این سبزی دیگر ماده ی غذایی محسوب نمی شود، بلکه تفاله ای است که ارزش غذایی ندارد، چون سرخ کردن به مدت طولانی در روغن بسیار داغ (سرخ‌کن‌ها) برای سبزیجات مضر است و ویتامین C، E، B1، B6 و اسید فولیک آنها را از بین می برد.
به عنوان یک قانون کلی در هنگام تهیه ی غذا هر چه آب، زمان و روغن کمتری استفاده شود، مواد مغذی کمتر از بین خواهند رفت.
حتماً شنیده‌اید که گوجه فرنگی سرشار از بتاکاروتن و ویتامین C است یا سیب زمینی آهن دارد، یا بروکلی غنی از آهن و ویتامین بوده و شیر منبع خوبی از ویتامین B2 است. اما شاید نشنیده باشید که وقتی گوجه فرنگی را خیلی سرخ کنید، دیگر ویتامین C در آن باقی نخواهد ماند.
بنابراین باید دانست که روش پخت غذا نیز در حفظ یا کم شدن ویتامین‌ها و املاح موجود در آن موثر است.
8. روش پختن غذاها با آب زیاد
اگر ویتامین‌های محلول در آب نظیر ویتامین C، گروه B و اسیدفولیک و نیز مواد معدنی نظیر آهن، مس و… با آبِ زیاد پخته شوند، ویتامین‌ها در آبِ غذا حل شده و در صورتی که آبِ این غذا را بعد از طبخ دور بریزید، قسمت اعظمی از مواد مغذی موجود در غذا نیز به همراه این آب، دور ریخته شده و از بین می روند.
گفته می شود که ویتامین B در لوبیا، نخود خشک و سبوس گندم به وفور یافت می شود. اما اگر شما قبل از پخت، آنها را در آب زیاد خیس کرده و آبِ آن را قبل از طبخ دور بریزید، مقدار زیادی از این ماده ی مغذی نیز دور ریخته می شود.
ویتامین B12 نیز از جمله ویتامین‌های محلول در آبی است که در انواع گوشت‌ها و فرآورده‌های حیوانی یافت می شود که باید آنها را پخت. اما برای جلوگیری از به هدر رفتن این ویتامین، بهتر است منابع غذایی را به صورت کباب یا با آبِ بسیار کم (آب پزشده) تهیه کنید.
بیشتر بخوانید :
نکات سودمند برای استفاده بهتر از ادویه ها برای طعم دهی به غذا
نکات کلیدی برای تهیه و نگهداری مربای خانگی
خمیر مایه | نکات مهم و اساسی هنگام استفاده از خمیر مایه
۶ راهکار برای سرخ کردن مواد غذایی با حفظ کیفیت روغن
یازده نکته مهم در پخت غذا
کارگیری روش‌های صحیح طبخ نقش موثری در ارتقای سلامت ما دارد. یازده نکته مهم در پخت صحیح غذا را در ادامه ببینید:
- تا حد امکان غذا را بخارپز، کبابی، تنوری، گریل یا آب‌پز نمایید.
- هرچه مواد غذایی به ذرات کوچک‌تر تقسیم شوند، امکان از دست دادن مواد مغذی بیشتر می‌شود.
- هرچه مدت زمان طبخ غذا و دمای آن بالاتر باشد، ارزش غذایی بیشتر کاهش می‌یابد.
- هر چه از ظروفی که سطح کوچکتری دارند، استفاده کنیم، تولید مواد سمی در غذا کمتر می‌شود.
- غذاهای اسیدی و نمکی، گوجه فرنگی و مرکبات را در ظروف آلومینیومی پخت نکنید.
- اگر مجبور به سرخ کردن غذا هستید، به جای روغن اضافه از ظروف نچسب استفاده کنید.
- هنگامی که غذا تهیه می‌کنید چربی غذا به صورت مایع وارد غذا می‌شود، غذای تهیه شده را در یخچال قرار دهید، پیش از گرم کردن مجدد، چربی منجمد شده بر روی غذا را می‌توان به راحتی جدا کرد. ( این روش را می‌توان برای غذاهای کنسرو شده نیز به کار برد. قبل از باز کردن قوطی کنسرو آن را سرد کنید و چربی‌های منجمد شده آن را جدا کنید)
- سبزی‌ها را به جای اینکه در روغن و کره تفت دهید، در یک مایع تفت دهید یا به آرامی هم بزنید. مایع مناسب برای این منظور آب گوشت رقیق مرغ چربی گرفته یا آب گوشت گاو بدون چربی است.
- هنگام سرخ کردن، کباب کردن و یا پختن گوشت، آن را روی یک توری قرار دهید تا چربی اضافه آن خارج شود.
- هنگامی که آب گوشت تهیه می‌کنید، قطعات کوچک یخ داخل ظرف بریزید، چربی به قطعات یخ می‌چسبد و شما می‌توانید به راحتی آنها را خارج کنید در نتیجه، آبگوشتی خوش طعم و کم چرب خواهید داشت.
- به منظور قوام و غلظت آب گوشت، سس‌ها و سوپ‌ها، به جای استفاده از خامه از پوره سبزی‌ها استفاده کنید. برای تهیه پوره سبزی‌ها، سبزی پخته شده را در مخلوط کن قرار دهید.
