علت پرکاری و کم کاری تیروئید چیست؟

پرکاری و کم کاری تیروئید:

تیروئید یک غده پروانه ای شکل در جلوی گردن است و به دلیل هورمون هایی که تولید می کند

نقش های بسیاری در بدن ایفا می کند. نقش اصلی هورمون های تیروئید (T3 و T4)، کنترل سنتز

پروتئین وتعادل ازت و نیز تنظیم متابولیسم بدن است. همچنین T3 و گلوکوکورتیکوئید ها

(هورمون های آدرنالین)، با افزایش نسخه ژنین هورمون رشد (GH) ، موجب تولید بیشتر این

هورمون می شوند.هورمون رشد به کنترل مصرف مناسب اسیدهای چرب داخل سلول ها

کمک می کند.

هورمون های تیروئید، همچنین در متابولیسم کربوهیدرات ها که مقالات پزشکی و بهداشتی

– اصلی انرژی در بدن است، نیز دخالت دارند. TSH هورمونی است که به تحریک تولید

هورمون های T3 و T4کمک می کند و هورمون مترشحه از هیپوتالاموس، موسوم به TRH،

باعث تنظیم TSH می شود.

همچنین ید واسید آمینه تیروسین نیز برای تولید هورمون های تیروئید، مورد نیاز هستند.

نامتعادل شدن سطح هورمون/های تیروئید می تواند موجب کم کاری یا پرکاری غده تیروئید

شود لازم به ذکر است که نسبت T3 به T4باید ۷ به یک یا پایین تر باشد، در کمبود ید این نسبت

کاهش می یابد.

کم کاری غده تیروئید

اگر چه همه انسان ها در هر سنی می توانند دچار کم کاری غده تیروئید شوند، اما افراد

مسن تر بیشتردر معرض ابتلا به آن قرار دارند و چنانچه در خانواده وجود داشته باشد،

احتمال وقوع بیشتر می شود. پایین بودن سطح هورمون های تیروئید بر کل بدن تاثیر می گذارد.

از سویی می تواند باعث کاهش سنتز یاشکستن سریع پروتئین ها شود و از سوی دیگر می تواند

سطح کلسترول بدن را افزایش دهد و بدن را درمعرض خطر حمله یا سکته قلبی قرار دهد.

هرچه چربی ها بیشتر باشند اکسیژن بیشتری برای سوزاندن آنها و تبدیل به انرژی مورد نیاز است،

هنگامی که متابولیسم تیروئید نامناسب باشد، منجر به کاهش سطح ATP (انرژی رایج بدن) می شود،

چرا که از مصرف اکسیژن برای ساخت ATP از کربوهیدرات ها، ممانعت می کند. گفتنی است کم

کاری تیروئید در طول بارداری می تواند باعث آسیب به نوزاد شود. کم کاری مادرزادی نیز در هر

۴۰۰۰ کودک اتفاق می افتد.

کم کاری تیروئید درمان نشده در نوزادان (درمان باید در ماه اول زندگی صورت بگیرد) ، می تواند منجر

به تاخیر در رشد، صدمه مغزی و ناتوانی ذهنی در آنها شود. علل ابتلا به کم کاری تیروئید علاوه بر

کمبود یددریافتی، می تواند حمله سیستم ایمنی بدن به بافت تیروئید، جراحی و خارج کردن غده

تیروئید،رادیوتراپی برای درمان برخی از سرطان ها مانند لنف، عفونت های ویروسی و برخی از

داروها مانند لیتیم باشد.

کم کاری تیروئید از تشخیص تا درمان

این بیماری می تواند باعث علائم مختلف از جمله خستگی، ضعف، افسردگی، خشکی پوست،

شکنندگی ناخن، عدم تحمل سرما، یبوست، پف کردن چشم ها، تورم در ناحیه بازوها، دست ها

وپاها، مشکلات حافظه و مشکلات فکری، دردهای عضلانی، عادات ماهانه نامنظم، گرفتگی صدا

و افزایش وزن تا ۵/۴ کیلوگرم شود.

در صورتی که سطح هورمون های تیروئید خیلی پایین باشد، علائم و آزمایش فیزیکی و یک

آزمایش ساده خون، کم کاری تیروئید را نشان می دهد، هورمون های آدرنال، هورمون رشد و

سایرهورمون ها، حتی سطح مواد معدنی و ویتامین ها نیز اندازه گیری شوند.

در نسبت T یعنی نسبت ید موجود در تیروئید به ید سرم، نسبت طبیعی در انسان حدود

یک ـ ۲۵ است.برای درمان کم کاری تیروئید، پزشکان معمولا قرص های هورمون تیروئید را تجویز

می کنند.

اکثر افراد بعداز یک تا ۲ هفته بهتر می شوند و علائم احتمالا در عرض چند ماه از بین می روند،

اما معمولا قرص ها باید مادام العمر مصرف شوند. لازم به ذکر است نیاز روزانه افراد به ید

بین ۱۵۰ تا ۲۰۰ میکروگرم است، میزان بالای ید می تواند برای بدن سمی باشد. همچنین

در موارد کم کاری تیروئید، تجویز مکمل اسیدآمینه های تیروسین

(به عنوان بلوک ساختمانی هورمون تیروئید) و ال ـ فنیل آلانین (به عنوان پیش نیاز تولیدتیروسین) ،

مفید است. در این میان، مکمل اینوزیتول نیز به تعدیل هورمون های تیروئید و ویتامین های B

به کنترل بسیاری از جنبه های متابولیسم کمک می کنند. مولتی ویتامین ها و مواد معدنی

می توانند کوفاکتورهای مورد نیاز برای فرآیندهای شیمیایی را در اختیار بدن بگذارند و

روغن های امگا نیز می توانندبه بهبود غشاءها و گیرنده های سلولی کمک کنند تا

مولکول هایی مانند هورمون های تیروئید بتوانندبه طور موثرتری به سلول ها راه پیدا کنند و

مکمل های پروتئین نیز می توانند کاهش سطح پروتئین هارا درکم کاری تیروئید جبران کنند.

همچنین مصرف بیشتر کربوهیدرات ها می تواند سطح ATP را افزایش دهد. نکته مهم در رژیم

غذایی کم کاری تیروئید این است که غذاهای با فیبر زیاد، ممکن است جذب هورمون

مصنوعی تیروئید را مختل کند.بهتر است از مصرف همزمان غذاهایی مانند آرد سویا،

گردو و مکمل های حاوی آهن و کلسیم و آنتی اسیدهای حاوی آلومینیوم یا منیزیم با

هورمون تیروئید خودداری کرده و مصرف برخی از داروهای معده مانند سارافات و برخی از

داروهای پایین آورنده کلسترول مانند کلستیرامین و کلستیپول را نیز چند ساعت قبل یا بعد از مصرف

هورمون قرار داد.

پرکاری غده تیروئید

پرکاری غده تیروئید بر اثر عواملی مانند دریافت ید اضافی از طریق برخی از داروها ایجاد می شود

یابادریافت اضافی هورمون های تیروئید در اشخاصی که برای رسیدن به اهدافی مانند کاهش وزن،

در مصرف داروهای تیروئید زیاده روی می کنند، اتفاق می افتد.

همچنین وجود تومور در غده هیپوفیز، می تواند ترشح زیاد و غیرطبیعی TSH را ایجاد کند.

علت دیگرپرکاری غده تیروئید، می تواند التهاب این غده پس از یک بیماری ویروسی باشد

که با تب و گلودرد و بلع دردناک همراه است. التهاب لنفوسیتی تیروئید، اغلب پس از بارداری

و وضع حمل در زنان اتفاق می افتد. همچنین در بیماری تحت عنوان Grave که یک بیماری

خودایمنی و ژنتیکی است، آنتی بادی هایی حاوی ایمونوگلوبین تحریک کننده غده تیروئید،

در خون یافت می شوند که موجب فعالیت بیش از حد این غده می شوند.

عوامل دیگر ایجادکننده این بیماری استرس، سیگار کشیدن، رادیوتراپی در منطقه گردن و عوامل

بیماری زایی مانند ویروس ها هستند. بیماری گریو ممکن است با بیماری چشمی (اپتالموپاتی)

و ضایعه پوستی همراه باشد. اپتالموپاتی باعث حساسیت به نور، احساس وجود ذرات شن در

چشم و دوبینی می شود.

از دیگر علل پرکاری تیروئید می توان به تومور (نودول) خوش خیم و گواتر چند نودولار (گره دار)

تنفسی اشاره کرد. به طوری که گاهی یک نودول (گره) ممکن است به تنظیم هیپوفیز

در برابر TSH پاسخ ندهد و به طور مستقل، هورمون های تیروئید را تولید کند.

بایدها و نبایدهای تغذیه در پرکاری تیروئید

حذف غذاهای آلرژن مشکوک مانند گندم، سویا، ذرت، غذاهای فرآیند شده و حاوی افزودنی ها

و مصرف غذاهای سرشار از ویتامین B و آهن زیاد و غلات سبوسدار و سبزیجات تازه ممکن است

به کاهش علائم این بیماری کمک کند. همچنین بهتر است از مصرف غذاهای تصفیه شده مانند

نان های سفید، پاستا وشیرینی جات اجتناب و از روغن های سالم مانند روغن زیتون در

پخت استفاده کرد. لازم به توضیح است بزرگ شدن غده تیروئید که در پرکاری یا کم کاری این

غده اتفاق می افتد و می تواند با تومورهای خوش خیم یا بدخیم نیز همراه باشد، گواتر نامیده می شود.

گواتر اغلب به دلیل کمبود ید ایجاد می شود. در این رابطه، برخی از غذاها حاوی موادی به نام گواتروژن

هستند که مانند داروهای ضد تیروئید عمل می کنند و مانع جذب ید می شوند، از جمله این غذاها

می توان به انواع کلم، شلغم، هلو و بادام زمینی اشاره کرد.

علائم پرکاری تیروئید

پرکاری تیروئید با مجموعه متفاوتی از علائم همراه است. افراد مبتلا به این نوع اختلال به سختی

و کمتر از حد طبیعی می خوابند. با زیاد شدن هورمون تیروئید، سطح متابولیسم بدن بالا می رود

که این موضوع منجر به عرق زیاد، عدم تحمل گرما، افزایش حرکات روده ای، لرزش

خفیف دست ها، ضربان شدید قلب،کاهش وزن، خستگی، کاهش تمرکز، عادات ماهانه کوتاه

و نامنظم، بزرگ شدن غده تیروئید و عدم تحمل ورزش به دلیل افزایش کاتابولیسم پروتئین و چربی

می شود. در این میان سیگار کشیدن می تواند در حادشدن علائم پرکاری، نقش بسزایی داشته باشد.

در صورت عدم درمان این بیماری، علائمی مانند افزایش فشار خون، تب، نارسایی قلبی،

تغییرات ذهنی مانند گیجی و روان آشفتگی نیز وجود خواهد داشت. درمان های این بیماری به ۳ دسته

دارویی، ید رادیواکتیو و جراحی تقسیم می شوند. ابتدا داروهایی برای درمان علائمی مانند ضربان

سریع قلب تجویز می شود، مانند پروپانول (ایندرال) و آتنولول و متروپرولول و سپس داروهای آنتی تیروئید

مانند متیمازول (تاپازول) و پروپیل تیوراسیل (Ptu) داده می شود تا جلوی تولید هورمون های تیروئید

گرفته شود. ید رادیواکتیو در مواردی مانند بیماری گریو عودکننده، بیماری های قلبی حاد، گواتر چند

نودولار یا آدنومای سمی و در افرادی که نمی توانند داروهای ضد تیروئید را تحمل کنند،

به کار می رود. ید رادیواکتیو توسط سلول های فعال تیروئید برداشته می شود و آنها را از بین

می برد. این روش نباید در زنان باردار و شیرده، به کار برده شود.

جراحی نیز قسمتی از غده تیروئید در مواردی مانند زنان باردار و کودکان که در برابر داروهای ضد

تیروئید، واکنش های منفی از خود نشان می دهند، مناسب است، همچنین در مورد بیمارانی

که غده تیروئید بزرگ دارند و نیز افرادی که از فشار ناشی از تیروئید دچار علائمی مانند

مشکل بلع، گرفتگی صدا و تنگی نفس شده اند، نیز روش جراحی می تواند موثر واقع شود.