آزمایش لام چیست ؟ نحوه شمارش پلاکت خون از روی لام خون محیطی

در بیماری لوکمی یا همان سرطان خون، مغز استخوان به صورت غیر عادی، مقدار بسیار زیادی سلول خونی تولید می‌کند.

این سلولها با سلولهای خون نرمال و عادی متفاوت هستند و درست عمل نمی‌کنند. درنتیجه، تولید سلول‌های سفید خون طبیعی را متوقف کرده و توانایی فرد را در مقابله با بیماری‌ها از بین می‌برند.

سلول‌های لوکمی همچنین بر تولید سایر انواع سلول‌های خونی که توسط مغز استخوان ساخته می‌شود از جمله گویچه های قرمز خون که اکسیژن را به بافت‌های بدن می‌رسانند، و پلاکت‌های خونی که از لخته شدن خون جلوگیری می‌کنند، اثر می‌گذارند.

سرطان خون یا لوسمی یا لوکمیا بیماری پیشرونده و بدخیم اعضای خون ساز بدن است. این بیماری در اثر تکثیر و تکامل ناقص گویچه‌های سفید خون و پیش سازهای آن در خون و مغز استخوان ایجاد می‌شود. که توسر آزمایش لام تشخیص داده میشود.

نشانه‌های نمادین بیماری لوکمی

کم‌خونی که با رنگ پریدگی و سستی یا خستگی مشخص می‌شود، کبودی پوست، لثه‌های متورم و خونین، تب خفیف (38/5 درجه).

غده‌های لنفاوی متورم (با اینکه غده‌ها نه دردناک و نه قرمز می‌باشند). درد استخوان، خونریزی شدید و پی‌درپی و پدیدار شدن خون در ادرار یا مدفوع کودک.

نشانه‌هایی همانند علایم لوکمی می‌توانند در کودکانی که از اختلالات گوناگون دیگری رنج می‌برند نیز ظاهر شوند. پزشکان وقتی به لوکمی مشکوک می‌شوند که نشانه‌ها نمادین آن با بزرگی جگر یا طحال همراه باشند.

هنگامی شک بیشتر می‌شود که سلول‌های سفید سرطانی در لام خون محیطی دیده شود. تشخیص با آزمایش مغز استخوان قطعی می‌شود.

لام خون محیطی : Peripheral Blood Smear (PBS)

تست های مرتبط:CBC ، شمارش RBC ، WBC ، پلاکت ، رتیکولوسیت ، ارزیابی هموگلوبینوپاتی

لام خونی محیطی (PBS) اغلب به منظور پیگیری غیر طبیعی CBC برای ارزیابی انواع مختلف سلول های خون بکار می رود.همچنین برای کمک به تشخیص و یا مانیتورینگ شرایط مختلفی که روی سلول های خونی تاثیر می گذارند استفاده می شود.

برای انجام تست لام خون محیطی ، یک قطره از خون روی لام شیشه ای به صورت نازک گسترده و رنگ آمیزی می شود و لام با میکروسکوپ و یا سیستم های دیجیتال بررسی می شود.

PBS برای دسته بندی یا شناسایی مواردی که روی یک یا چند نوع سلول خونی مختلف اثر می گذارند و نیز برای مانیتورینگ افرادیکه در این رابطه درمان می شوند بکار می رود.

بیماری ها و نقص های بسیاری هستند که می توانند روی تعداد و نوع سلول های خونی و نیز عملکرد و طول عمر آنها تاثیر بگذارند.این موارد شامل آنمی نئوپلاسم های میلو پرولیفرایتو، اختلالات مغز استخوان و لوکمی و …. می باشند.

معمولا تنها سلول های نرمال ، بالغ یا نسبتا بالغ به جریان خون وارد می شوند ولی موارد خاصی هستند که سبب می شوند مغز استخوان سلولهای غیرطبیعی و یا نابالغ را به جریان خون رها سازد.

هنگامی که تعداد زیاد و یا نوع خاصی از سلول های غیر طبیعی وجود داشته باشد احتمالا حاکی از بیماری است و سریعا باید توسط پزشک پیگیری شود .

بسته به یافته های CBC و PBS ، تستهای follow-up عبارتند از:

تستهای آهن ، فولات و ویتامین B12 ، ایمونوفتوتایپینگ با فلوسیتو متری ، آسپیراسیون مغز استخوان و بیوپسی

ارزیابی هموگلوبینوپاتی مواردی از علائمی که می تواند نشان دهنده یکی از اختلالات خونی باشد عبارتند از:

ضعف و خستگی ، رنگ پریدگی ، یرقان بدون دلیل ، تب ، افزایش خونریزی یا خونریزی مکرر از بینی ، بزرگ شدن طحال و درد استخوان.

تفسیر نتایج لام خون محیطی

نتایج لام خون محیطی اساسا شامل تشریح ظاهر گلبولهای قرمز ، سفید و پلاکتها و نانجاریهایی که در لام دیده می شود است.

RBC در لام خون محیطی

گلبولهای قرمز بالغ نرمال با اندازه 7-8 میکرون ، بدون هسته دیده می شوند.بخاطر وجود هموگلوبین صورتی تا قرمز رنگ با رنگ پریدگی در مرکز دیده می شوند.وقتی ظاهر RBC نرمال باشد به صورت نرموکروم و نرموسیتیک گزارش می شود.

هر تغییر معنی دار در سلول ها شامل اختلاف در شکل یا اندازه می تواند بیانگر وجود بیماری باشد.

برخی از مواردی که روی RBC اثر می گذارد عبارتند از:

آنمی ، واریانتهای هموگلوبین شامل آنمی سیکل سل و تالاسمی ، لوکمی ، نئوپلاسم های میلوپرولیفراتیو یا میلو دیسپلاستیک ، اختلالات مغز استخوان دو مورد از بی نظمی های RBC که در لام خون محیطی دهده می شود عبارتند از:
Anisocytosis

1. آنیزوسیتوز: اندازه های متفاوت RBC که می تواند نشان دهنده آنمی باشد.RBC های کوچکتر از نرمال به عنوان میکروسیت و RBC های بزرگتر از نرمال به عنوان ماکرو سیت شناخته می شوند.
2. پوئی کیلوسیتوز poikilocytosis: اشکال مختلف RBC که می تواند شامل اکینوسایت ها ، آکانتوسیت ها ، ایپتوسیت ها ، کرائوسیت ها ، رولو ، سیکل سل ، تارگت سل ، سلول های قطره اشکی (Tear drop) و شیستوسیت باشند.
3. White blood cells (WBC) گلبول های سفید در بخشی از لام خون محیطی ، WBC diff به صورت دستی انجام می شود.حداقل 100 گلبول سفید شمارش می شود و از نظر ظاهر (مورفولوژی) و مراحل تکامل بررسی می شود.همه WBC ها از سلول های بنیادی مغز استخوان منشا می گیرند و در مغز استخوان به دو گروه گرانولوسیتی و انفو ئیدی تمایز می یابند سپس بالغ شده و 5 گروه مجزای WBC را تشکیل می دهند.
4. نوتروفیل ها : سلول های 10-18 میکرون که سیتوپلاسمی با گرانولهای صورتی یا بنفش دارند.اغلب WBC ها را در فرد سالم تشکیل می دهند و در دفاع علیه عفونتها نقش دارند.
5. ائوزینوفیل ها: (10-15 میکرون) و در لام خون محیطی از روی اندازه بزرگ و گرانول های قرمز-نارنجی شناخته می شوند.معمولا تعداد کمی دارند (1-3%) و اغلب در افراد آلرژیک و عفونتهای انگلی تعداد آنها افزایش می یابد.
6. بازوفیل ها:(10-15 میکرون) با گرانول های سیاه و بزرگ دیده می شوند و حداقل انواع WBCرا شامل می شوند(1%) .

سلول های غیر گرانولوسیتی در آزمایش لام

• مونوسیتها: معمولا بزرگترین نوع WBC هستند و اغلب به عنوان سلول های فاگوسیت شناخته می شوند و می توانند ذراتی مانند باقی مانده های سلولی ، باکتری ها یا سایر ذرات نامحلول را هضم کنند.
• لنفوسیتها: از نظر اندازه کوچکترند با مقدار کمی سیتوپلاسم و اغلب هسته گرد و صاف دارند.یک نوع از لنفوسیتها به نام .B مسئول تولید آنتی بادی ها یا ایمونوگلوبین ها هستند.

بیماری ها و شرایط متعددی می توانند روی تعداد کلی یا نسبی WBC ها و ظاهر آنها در لام خون محیطی اثر بگذارند. برخی از این موارد عبارتند از:

• عفونتها یا التهاب: که می توانند انواع خاصی از WBC را افزایش دهد
• اختلالات مغز استخوان: بسته به شرایط می تواند تعداد کلی یا نسبی WBC را افزایش یا کاهش دهد.
• آلرژی: ممکن است روی تعداد ائوزینوفیل ها تاثیر گذارد
• لوکمی یا نئوپلاسم میلو دسیپلاستیک یا میلو پرولیفراتیو که در آن WBC های نابالغ مانند بلاستها در لام خون دیده می شوند اگر بلاستها در اسمیر خون دیده شوند می تواند بیانگر بیماری وخیم مغز استخوان باشد.

این سلول های از سلول های بزرگ مغز استخوان به نام مگا کاریوسیتها به وجود می آیند.

در زمان آسیب عروق خونی یا سایر خونریزی ها ، پلاکتها فعال شده و شروع به جمع شدن اطراف یکدیگر می نمایند تا لخته خون تشکیل شود بنابراین برای کنترل خونریزی باید به تعداد کافی پلاکت وجود داشته باشد.

اگر تعداد این سلول ها خیلی کم باشد یا نتوانند عملکرد مناسبی داشته باشند تشکیل لخته مختل شده و می تواند منجر به مرگ شود.

در برخی از افراد ممکن است پلاکت به تعداد بسیار زیاد تولید شود که می تواند منجر به اختلال در جریان خون شده و خطر تشکیل لخته را افزایش دهد در این افراد ممکن است خونریزی وجود داشته باشد چرا که پلاکت های فراوان ممکن است از نظر عملکرد ناقص باشند اگر چه نرمال به نظر می رسند.

شمارش پلاکت معمولا بخشی از CBC را شامل می شود ، در صورت کاهش تعداد پلاکت بصورت غیر نرمال ، جهت بررسی آنومالی در شکل یا اندازه پلاکت لام خون محیطی تهیه می شود به عنوان مثال پلاکتهای بزرگ یا giant ممکن است در نئو پلاسم های میلو پرو لیفرایتو یا ایمیون ترومبوسیتوپنی که در آن سیستم ایمنی علیه پلاکت ها آنتی بادی تولید می کند دیده شوند.