۱۰ خوراکی مناسب هنگام آلودگی هوا

با مجله اینترتی دلگرم همراه باشید تا با خوراکیهای مناسب هنگام آلودگی هوا آشنا شویم

آلودگی هوا به معنای وجود یک یا چند آلاینده اعم از گرد و غبار، گازها، بو، دود، بخارات، خاکسترهای فرار و … در هوای آزاد با کمیت‌ها، کیفیت‌ها و ماندگاری مختلف است که می‌تواند برای انسان، گیاه و جانور خطرناک باشد. در تعریف آلودگی هوا یک نکته دیگر هم وجود دارد و آن ایجاد اختلال در آسایش انسان‌ها و ضرر به اموال است.

بدیهی است که مشکلات آلودگی در تمام شهرها یکسان نیست اما در فصل زمستان پدیده‌ای که اغلب در شهرهای بزرگی مثل تهران اتفاق می‌افتد، وارونگی است. وارونگی یک پدیده جوی است که در آن هوای سرد به زمین نزدیک‌تر است. در این وضعیت مواد آلاینده بین لایه‌های هوا به دام می‌افتند. در صبح اول وقت زمستان، میزان آلودگی به حداکثر می‌رسد چرا که هوا سردتر است و با گرم شدن هوا در طول روز از وخامت اوضاع تا حدی کاسته می‌شود. توصیه می‌شود که در ساعات اولیه روزهایی که هوا وارونگی دارد، حتما از ماسک استفاده کنید.

تغذیه درست در زمان اوج آلودگی هوا

ریچارد پس­واتر (Richard Passwater) یک متخصص در زمینه علوم بیوشیمی است که پژوهش‌های گسترده‌ای در زمینه آنتی‌اکسیدان‌ها، فلزات سنگین و سمی انجام داده است. مطالعات وی حاکی از آن است که غذایی که در زمان آلودگی خورده می‌شود، بر توانایی شش‌ها در برابر دود و سایر مواد آلاینده تاثیر می‌گذارد. وی می‌گوید که اصلاح رژیم غذایی می‌تواند تاثیر به سزایی در کاهش خطر ابتلا به سرطان در زمان آلودگی هوا داشته باشد.

مصرف آنتی‌اکسیدان‌ها در زمان آلودگی هوا

بر اساس تحقیقات انجام شده، گروهی از مواد غذایی حاوی آنتی‌اکسیدان اعم از ویتامین­ C ، ویتامین A و بالاخص بتاکاروتن‌ها، ویتامین E و سلنیوم می‌توانند بدن را در برابر دود و تاثیرات مخرب حاصل از آلاینده‌های سمی محافظت کنند. مکانیسم حفاظتی این مواد بسیار تاثیرگذار است.

مواد غذایی حاوی آنتی‌اکسیدان خود را قربانی حفاظت از سلول‌های بدن می‌کنند. زمانی که آلاینده‌ها وارد بدن می‌شوند، سلول‌های مختلف بدن را به عنوان هدف انتخاب می‌کنند. در طی فرآیند خاصی که پراکسید شدن چربی نام دارد، رادیکال‌های اسید چرب تولید می‌شوند. این رادیکال‌ها بی‌ثبات هستند و به سرعت با مولکول‌های اکسیژن ترکیب می‌شوند. حاصل این ترکیب رادیکال‌هایی ناپایدار است.

واکنش شیمیایی مخرب مذکور زنجیروار ادامه پیدا می‌کند. اما در عین حال سلول‌های موجودات زنده حاوی مولکول‌هایی هستند که اتمام این پروسه را تسریع می‌کنند. اگر این واکنش‌ها هر چه سریع تر خاتمه پیدا نکنند، غشاء سلول‌ها دستخوش آسیب جدی خواهد شد

سرطان، آسیب به سرخرگ‌ها در ابعاد گسترده، تغییر شکل پلاکت‌های خونی و پیر شدن سریع سلول‌ها از عوارض خاتمه پیدا نکردن واکنش‌های شیمیایی مخرب فوق است. ابعاد آسیب‌های بدنی اغلب تحت چنین شرایطی گسترده است چرا که رادیکال‌های آزاد می‌توانند به سرعت زیاد شوند. آنتی‌اکسیدان‌ها درست در همین مرحله است که نقش خود را ایفاء می‌کنند و مانع تشکیل رادیکال‌های آزاد می‌شوند.

آن‌ها با کاستن اکسیژن محیط جلوی واکنش‌های شیمیایی مذکور را می‌گیرند، تحت این شرایط گلبول‌های قرمز در برابر دود و گازهای سمی محافظت خواهند شد. در فاصله سال‌های ۱۹۶۰ تا ۱۹۷۰ تحقیقات آزمایشگاهی نشان داد که آنتی‌اکسیدان‌ها می‌توانند به خوبی از ریه موش‌ها در برابر دود اگزوز ماشین و سایر گازهای آلاینده حفاظت کنند.

مصرف ویتامین‌ها هنگام آلودگی هوا

آزمایش‌ها ثابت کردند که هر چه میزان آنتی‌اکسیدان دریافتی در بدن موش‌ها بیش‌تر باشد، آن‌ها مدت زمان بیش‌تری را در محیط‌های آلوده دوام می‌آورند. کارشناسان دانشگاه کالیفرنیا ثابت کردند که هر چه میزان ویتامین E در بدن موش‌ها بیش‌تر باشد، زمان عمر آن‌ها نیز در هوای ناسالم بیش‌تر است. در عین حال ویتامین‌های C می‌توانند مانع از تشکیل رادیکال‌های آزاد شوند.

دکتر لنست شککل (Lancet Shekkel) در سال ۱۹۸۱ تحقیقات جالبی انجام داد که نشان داد ویتامین‌های A و بتاکاروتن‌ها (رنگدانه‌های نارنجی که در هویج وجود دارند) می‌توانند به خوبی از شش‌ها در برابر دود سیگار محافظت کنند. تحقیقات در این زمینه در سال‌های اخیر هم ادامه داشته به عنوان مثال دانشمندی از دانشگاه کیف ثابت کرده که ویتامین‌های گروه E می‌توانند سطح شش‌ها را عایق‌بندی کنند.

غذاهایی مثل جگر، هویج، سیب­زمینی شیرین، کره و مارگارین منبع غنی ویتامین­ A هستند. کدو تنبل، انبه، طالبی، هویج و زرد آلو نیز حاوی بتاکاروتن هستند. بروکلی، پیاز، پرتقال، گریپ‌فروت، انبه و توت‌فرنگی حاوی ویتامین C هستند. غلات، سبزیجات برگ‌پهن، گندم، زرده تخم‌مرغ و کره نیز مقادیر قابل توجهی ویتامین E دارند. سلنیوم ترکیبی است که به تازگی تحقیقات گسترده‌ای درباره آن انجام شده و می‌توان آن را در غذاهای دریایی، نان و سایر غلات سبوس‌دار پیدا کرد.

مواد غذایی نظیر گشنیز، سیب­‌سبز، چغندر، موز، کلم، انگور، بروکلی، هویج و مرکبات حاوی پکتین یا ژلاتین گیاهی هستند. میزان حداکثر این ترکیب شیمیایی منحصربه فرد را می‌توان در میوه‌های سبز و کمی نارس جستجو کرد. پکتین از بدن سم‌زدایی می‌کند و مصرف مواد غذایی حاوی پکتین به شدت در زمان اوج آلودگی هوا کوثر است.

نقش خارق‌العاده آنتی‌اکسیدان‌ها و ویتامین C

بر اساس مطالعات انجام‌شده کسانی که در معرض هوای آلوده هستند، به مقادیر بیش‌تری آنتی‌اکسیدان­ نیاز دارند. دانشمندان امپریال کالج لندن بر روی ۲۰۰ بیماری که از بیماری‌های حاد و مزمن ریه نظیر آسم و انسداد ریه رنج می‌برند، تحقیقی انجام داده‌اند. این تحقیق نشان می‌دهد در روزهایی که میزان آلودگی هوا در لندن بالاتر از حد نرمال است، کسانی اغلب در بیمارستان بستری می‌شوند که میزان ویتامین C کم‌تری داشته‌اند. جالب است که حتی اگر افراد سیگاری و مسن را نیز از لیست افراد بستری شده خارج کنند، باز هم شرایط فوق فرقی نمی‌کند.

مصرف کلسیم باعث کاهش تاثیر منفی سرب در بدن می‌شود.

1. کلسیم و سرب

سرب در آب، غذا و هوا یافت می‌شود. سرب موجود در هوا اغلب حاصل ترکیباتی است که به بنزین اضافه می‌شود. بنزین در موتورهای درون‌سوز به سرعت محترق می‌شود و به همین دلیل باعث ضربه زدن به موتور می‌شود. سرب در بنزین مانع ضربه زدن به موتور می­شود اما در عین حال مشکلات دیگری را به وجود می‌آورد.

سرب یا از طریق شش‌ها یا از طریق بلع و به مقدار کمی هم از طریق پوست جذب بدن می‌شود. مقصد نهایی سرب در بدن استخوان‌هاست. سرب بر گلبول‌های قرمز و میزان جذب کلسیم توسط آن‌ها نیز تاثیر مخربی دارد. کلسیم، آهن و ویتامین C جزء بهترین مواد غذایی هستند که می‌توانند میزان جذب سرب را بدن کاهش دهند. مصرف زیاد لبنیات و پیاز هم می‌تواند تاثیر زیادی در کاهش جذب سرب داشته باشد.

هر توصیه غیرپزشکی را در زمان آلودگی هوا جدی نگیرید.

2. شیر با چای

مصرف شیر تاثیر به سزایی در کاهش جذب سرب دارد. اما بر اساس مطالعات انجام‌شده، اضافه کردن مقدار کمی شیر به چای باعث می‌شود که از تاثیرات مثبت چای کاسته شود. چای حاوی آنتی‌اکسیدان، ویتامین و سایر ترکیباتی است که می‌تواند برای سیستم ایمنی بدن مفید باشد. مصرف چای سفید، چای سبز و چای سیاه که تنها از نظر زمان برداشت با هم تفاوت دارند؛ نقش مهمی در حفاظت از سلول‌های بدن در زمان آلودگی هوا دارد. اما جالب این‌جاست که تنها اضافه کردن کمی شیر می‌تواند از این تاثیرات مثبت بکاهد.

3. غذاهای چرب نخورید

مصرف چربی برای حفظ کارآیی سلول‌های مغز توصیه می‌شود اما در عین حال مصرف مازاد آن نه‌تنها باعث چاقی می‌شود بلکه عملکرد سلول‌ها را نیز تا حدی مختل خواهد کرد. واکنش‌های زنجیروار تولید رادیکال‌های آزاد با مصرف زیاد چربی تشدید می‌شوند. در زمان آلودگی هوا از مصرف بی‌رویه غذاهای سرخ کردنی جدا پرهیز کنید.

برای جلوگیری از تأثیر مواد مضر به بدن، هر یک از اندام‌های بدن مکانیسم خاص خود را دارد. به عبارت دیگر، برای جلوگیری از تأثیر مواد مضر راه‌های دفعی وجود دارد، به‌عنوان نمونه، تعریق از راه پوست، سرفه از راه ریه، ادرار از راه کلیه و مدفوع از طریق روده‌ها، بنابراین در مورد نوع غذا در هنگام آلودگی هوا، بهترین توصیه افزایش مصرف مایعات مختلف در طول روز است.

این مایعات می‌تواند، آب، انواع نوشیدنی‌ها، میوه، انواع سبزی، سوپ و آش باشد. در هنگام آلودگی هوا، مصرف شیر بیش از همیشه، توصیه می‌شود. همچنین برای از بین بردن اثرات مخرب فلزات سنگین مثل سرب که در هوای آلوده وجود دارد، باید دریافت منابع آهن مثل گوشت را افزایش داد.

4. ميوه و سبزيجات تازه

یکی از جمله مهم ترین و همچنین مفید ترین گروه های غدایی برای محافظت از بدن در مقابل آلودگی هوا مصرف میوه و سبزیجات می باشد. این گروه از مواد خوراکی از جمله منابع غنی ویتامین و آنتی اکسیدان به شمار می آیند، از این رو مصرف آنها بشدت توصیه می شود. محققان بيمارستان جرج لندن در مطالعه‌اي دريافته‌اند كه سیب در ميان انواع ميوه ها بيشترين تاثير را بر دستگاه تنفسي داشته و در بهبود فعاليت اين ارگان تاثيرگذار است.

مصرف نارنگي، پرتقال، انار، سبزيجاتي از قبيل سير، پياز، كلم بروكلي و ساير كلم ها، گوجه فرنگي و كاهو نيز توصيه ميشود.

5. روی

روي از آن دسته مواد مغذي است كه در هوای آلوده موجب كاهش جذب فلزات سنگين شده و از اين طريق ميزان اين تركيبات زيانبار را در بدن به حداقل مي رساند. از اين رو، متخصصان تغذيه مصرف غذاهايي كه اين ماده مغذي را در حد بالايي دارند بسيار توصيه مي‌كنند. اين موادغذايي شامل انواع فراورده‌هاي دريايي، نخود سبز، عدس و جوانه گندم هستند.

6. منيزيم

منيزيم نيز به دليل خواص كاهندگي جذب كادميوم در روزهايي كه هوا آلوده است، بسيار كمك‌ كننده مي باشد و به اين دليل مصرف انواع سبزيجات با رنگ سبز تيره كه از اين ماده مغذي غني هستند بسيار توصيه مي شود. بهتر است اين گروه از مواد غذايي را به صورت تازه و خام مصرف نمود.

7. ماهی

مطالعه‌اي كه در دانشگاه كمبريج انگلستان به انجام رسيده نشان مي‌دهد كه سطح اسيدهاي چرب ضروري در افرادي كه به بيماري‌هاي ريوي مبتلا هستند، بسيار پايين است.

محققان در اين مطالعه دريافته‌اند كه مصرف منظم ماهي‌هاي روغني نظير ماهي آزاد و سالمون مي‌تواند در تقويت و بهبود فعاليت دستگاه تنفسي موثر واقع شود. مصرف متعادل اين گروه از مواد غذايي مي‌تواند به خوبي موجب كاهش ريسك ابتلا به بيماري هاي ريوي به خصوص در افرادي شود كه در محيطي با هواي آلوده زندگي مي كنند.

به اين ترتيب مصرف ماهي‌هاي روغني كه سرشار از اسيدهاي چرب امگا۳ هستند مي تواند در كاهش تنگي نفس و اثرات زيان بار تركيبات التهاب آور مفيد باشد.

8. شير و لبنيات

در شرايط آلودگي هوا براي كاهش صدمات به دستگاه تنفسی و التهاب دستگاه گوارش ناشي از اين آلودگي، بايد مصرف شير و لبنيات را به ۲ دليل افزايش داد: اولا شير و لبنيات به دليل دارا بودن فسفر، منيزم و کلسيم به صورت رقابتي مانع از جذب عناصر فلزي موجود در آلودگي هوا ميگردند. ثانيا پروتئين لبنيات مي توانند در دستگاه گوارش با برخي عناصر فلزي ناشي از آلودگي هوا كه از طريق تنفس وارد بدن ميشوند تركيب شده و به دفع آنها از بدن كمك كند.

برخي از نوشيدنيها مانند چاي و قهوه نيز به دليل داشتن تركيبات فلاونوييدي مي توانند توان دفاعي بدن را در برابر عوامل اكسيدكننده بيشتر كنند.

9. روغن زیتون

روغن زیتون اثرات مضر آلودگی هوا را دفع می کند. ذرات معلق موجود در هوا باعث گرفتگی عروق و آترواسکلروز زودرس می شود. عارضه آترواسکلروز بر اثر رسوب پلاک از مواد چربی در دیواره درونی رگ های خونی بوجود می آید.

روغن زیتون منبع غنی امگا ۹ است و مصرف آن باعث افزایش فعال کننده پلاسمینوژن بافتی می شود. فعال کننده پلاسمینوژن بافتی آنزیمی است که توسط سلول های دیواره داخلی شریان ها ترشح می شود و مهمترین وظیفه آن شکسته شدن لخته خون ایجاد شده در رگ هاست. وجود لخته در رگ های خونی باعث اختلال در گردش خون می شود.

روغن زیتون حاوی دو آنتی اکسیدان قوی هیدروکسی و اولئوروپین است که در رقیق شدن خون و جلوگیری از لخته موثر هستند. به علاوه روغن زیتون باعث انتشار اکسید نیتریک در داخل عروق و شل شدن دیواره شریان ها و بهبود گردش خون می شود. مصرف روزانه این ماده غذایی ارزشمند توصیه شده است.

10. کلم بروکلی

مطالعات محققان دانشگاه جان هاپکینز نشان می دهد که کلم بروکلی و جوانه آن ذرات معلق و ازن هوا را دفع می کند، علاوه بر این حاوی یک ترکیب به نام سولفورافان است که خاصیت ضد سرطانی دارد.

متخصصان مصرف مکرر و به وفور این اقلام غذایی را به علاوه خودداری از تردد های غیر ضروری در خارج از منزل در روزهای آلوده به شهروندان توصیه می کنند.

مواد غذایی حاوی آنتی اکسیدان

آنتی اکسیدان به ترکیباتی گفته می شود که از سلول در مقابل صدمات جلوگیری کند. این ترکیبات می توانند طبیعی یا مصنوعی باشند.

1. لوتئین: این گروه آنتی اکسیدان در انواع کلم (کلم بروکلی، گل کلم و برگ کلم)، انواع میوه ها، سبزیجات نشاسته ای (ذرت، نخود فرنگی) تخم مرغ و سبزیجات برگ دار وجود دارد.
2. سلنیوم: یک ماده معدنی موجود در غذاهای گیاهی، تخم مرغ، مرغ، گوشت قرمز، حبوبات و ماهی است.
3. کاروتنوئیدها: رنگدانه هایی است که باعث رنگ زرد و نارنجی میوه هایی از قبیل هویج، خربزه و سیب زمینی می شود.
4. لیکوپن: یک ماده شیمیایی موجود در میوه و سبزیجات قرمز از جمله گوجه فرنگی و هندوانه است.
5. ویتامین A: در هویج، سیب زمینی، سبزیجات برگ دار تیره رنگ و زردآلو به وفور وجود دارد.
6. ویتامین C: در مرکبات، سیب زمینی، آناناس، کلم بروکلی، اسفناج و انواع توت وجود دارد.
7. ویتامین E: آجیل، کره بادام زمینی، جوانه گندم، اسفناج، سویا، ماهی، آوکادو و روغن گیاهی حاوی این ویتامین هستند.
8. گوجه فرنگی، انواع توت ها، فلفل، هویج، اسفناج، زردچوبه، زنجبیل، بذر کتان، انواع آجیل و غلات سبوس دار نیز دارای خواص ضد التهابی هستند.

تحقیقات انجام شده توسط کالج کینگ لندن و دانشگاه ناتینگهام نشان می دهد که آووکادو، اسفناج و مواد غذایی حاوی ویتامین E مانع از آسیب ناشی از آلودگی هوا به ریه می شوند و مصرف روزانه این مواد توصیه شده است.

تهیه شده مجله اینترنتی دلگرم

مرضیه ملایری