کلستومی چیست چند نوع دارد و چگونه درمان میشود ؟
کلستومی چیست ؟
کلستومی دهانه ای است از کولون (روده بزرگ) بر روی شکم، که توسط عمل جراحی ایجاد می شود.
هدف از عمل کلستومی، اجازه عبور مدفوع می باشد تا زمانی که بیماری یا بخش صدمه دیده روده بهبود یابد.
در فردی که کلستومی دارد، مدفوع به جای مقعد از کلستومی خارج می شود. برای ایجاد کلستومی جراح قسمتی از کولون (روده بزرگ) را از دیواره شکم بیرون می آورد.
این دهانه تازه باز شده بروی شکم را کلستومی می نامند. کلستومی می تواند در هر ناحیه از طول روده بزرگ ایجاد شود.
محل ایجاد این راه جدید متغیر است و بسته به شرایط بیمار ممکن است در ناحیه سکوم، کولون صعودی، کولون عرضی و سیگموئید باشد.
نقطه زیر حاشیه کوستال و لبه کناری عضله رکتوس شکمی از جمله مناطق ایجاد استوماهای روده‌ای محسوب می‌گردند. نقطه انتخاب شده در دو وضعیت نشسته و ایستاده قبل ا ز عمل علامت‌گذاری میشود.
در انتخاب این محل حداکثر راحتی بیمار مد نظر واقع میشود. در مواردی که در حین انجام جراحی تصمیم بر قرار دادن کولوستومی میشود، موقعیت کولوستومی در همان وضعیت خوابیده انتخاب میشود.
علل ایجاد کلستومی
- سرطان های روده بزرگ
- بیماری های مادرزادی دستگاه گوارش
- بیماری های التهابی روده بزرگ شامل کرون و کولیت
- آسیب های ناشی از ضربه به شکم
- انسداد روده
- عوارض دیررس اشعه درمانی
- اختلالات دفع شامل انواع بی اختیاری و یبوست مزمن
انواع کلستومی
درکل دونوع کلستومی داریم :
- کلستومی موقت : گاهی اوقات باید به قسمتی از کولون استراحت داد تا التیام یابد و کولون دوباره بوسیله عمل جراحی سر جای اولش برمی گردد که ممکن است ماه ها ، سالها یا ماه ها طول بکشد.
- کلستومی دائمی :این نوع کلستومی در آینده به سر جای اصلیش برنمی گردد.
کولون قسمت های مختلفی دارد که بر اساس آن چند نوع کلستومی خواهیم داشت.
- کلستومی صعودکننده : قسمتی از کولون صعودکننده درگیر است و کلستومی زیر دنده راست جایی زیر آپاندیس باز میگردد مدفوع مایع غلیظ خواهد بود.
- کلستومی عرضی : قسمتی از کولون عرضی را برداشته اند که مدفوع مایع یا خمیری شکل خواهد بود.
- کلستومی نزولی و سیگموئیدی : قسمتی از کولون نزولی یا سیگموئیدی درگیر شده است در این وضعیت مدفوع کاملا شکل گرفته است .
درمان کلستومی چیست ؟
روش جراحی کلستومی
این عمل جراحی به دو صورت باز یا لاپاروسکوپی به انجام می‌رسد. در روش باز یک برش بزرگ در خط وسط شکم ایجاد میشود این در حالی است که در روش لاپاروسکوپی فقط تعدادی برش کوچک در نواحی مختلف شکم ایجاد میشود.
- سکوستومی (Cecostomy): به علت عوارض شدید این عمل جراحی به ندرت انجام می‌پذیرد. در این روش یک برش کوچک عرضی در ربع تحتانی شکم در ناحیه سکوم ایجاد میشود. بعد از کنار زدن پوست، زیر جلد، فاشیاو پریتوئن سکوم نمایان و سپس یک برش کوچک بر روی سکوم ایجاد میشود.
در این مرحله دو روش برای ایجاد استومی وجود دارد:
- در یک روش لبه سوراخ ایجاد شده به پوست بخیه زده میشود و استومی مستقیم به پوست باز میشود.
- در روش دیگر یک درن ماکوت یا پتزر با داخل سوارخ ایجاد شده روی سکوم وارد شده و از طریق بخیه Purse ثابت شده و انتهای پروگزیمال آن به سطح پوست باز میشود. سپس لایه سروزی سکوم به پریتوئن و فاسیا بخیه زده میشود تا از جابجای سکوم و خارج شدن درن جلوگیری شود.
این روش برای کاهش فشار روده بزرگ که در انسدادها به وجود می‌آید اندیکاسیون دارد.
- کولوستومی انتهایی (End Colodtomy):این روش در سکوم یا سیگموئید مورد استفاده است. کولون در ناحیه مورد نظر بریده میشود و انتهای دیستال آن توسط بخیه یا استپلر مسدود میشود و انتهای پروگزیمال آن به سطح پوست باز میشود. این نوع از کولوستومی و به ویژه سیگموئیدوستومی رایج‌ترین نوع کولوستومی دائم محسوب میشود.
- کولوستومی Double-barreled: این عمل بیشتر برای جراحی کولون عرضی کاربرد دارد. در این روش با ایجاد یک برش کوچک عرضی در پوست وسط شکم (ناحیه هایپوگاستریک)، کوولن عرضی به سطح پوست آورده میشود. سپس کولون توسط قیچی برش داده میشود و انتهای دیستال و پروگزیمال آن به سطح شکم باز میشود. در این روش به جای یک سوراخ، دو سوراخ در سطح پوست ایجاد میشود. سر پروگزیمال مواد دفعی معدی- روده‌ای را تخلیه می‌کند و انتهای دیستال ترشحات مخاطی قسمت انتهایی روده بزرگ را به بیرون تخلیه می‌کند. این روش به صورت موقت اتخاذ میشود. در برخی منابع این روش را به عنوان نوعی لوپ کولوستومی دسته‌بندی نموده‌اند.
- کولوستومی لوپ (Loop Colostomy): در این روش یک قسمت از روده بزرگ (قوس یا Loop)انتخاب شده و با زدن یک برش کوچک بر روی آن به سطح پوست آورده شده و تا محتویات گوارش از طریق آن تخلیه شود.
گاهی به‌طور موقت یک میله پلاستیکی برای ثابت نگه داشتن قوس کولون به مدت ۷–۱۰ روز در زیر آن قرار می‌دهند
مراقبت‌های بعد از عمل
بیمار به مدت ۳–۷ روز در بیمارستان بستری می‌ماند. اگر کولوستومی به صورت اورژانس انجام شود مدت این مراقبت در بیمارستان بیشتر خواهد بود. ممکن است در روز جراحی بیمار مجبور باشد با مکیدن تراشه‌های یخ تشنگی خود را رفع کند.
در اولین روز بعد از جراحی به بیمار اجازه نوشیدن مایعات شفاف داده میشود؛ و بعد از به‌طور تدریجی به بیمار اجازه نوشیدن مایعات دیگر و غذا داده میشود؛ و در طی ۲ روز بیمار به رژیم معمولی باز خواهد گشت. مدفوع در کیسه متصل به بدن جمع‌آوری میشود. قوام و حالت مدفوع جمع‌آوری شده به نوع کولووستومی و تغذیه بیمار بستگی دارد
مدفوعی که در کیسه جمع‌آوری میشود بدبو است که به علت استئاتوره یا فعالیت باکترایایی می‌باشد.
برای کم کردن بوی بد به بیمار توصیه میشود که از مصرف ترکیبات سولفات دار، آمونیوم، متان، و چند ترکیب دیگر که در حبوبات، پیاز، سیر، کلم، ماهی، غذاهای پرادویه و برخی مکمل‌های ویتامین و معدنی یافت میشوند خودداری کند.
بیمار باید یک رژیم ترجیحاً کم چرب داشته باشد و همچنین باید به مقدار مناسبی از فیبر و مایعات در رژیم غذایی برای جلوگیری از یبوست استفاده شود.
نوشیدن روزانه حداقل ۱لیتر مایعات (۸ تا ۱۲ لیوان) مگر در شرایط محدودیت پزشکی
تغذیه درمانی برای بیماران کلستومی
غذاهایی که باعث نفخ شکم میشوند ( ماهی ، حبوبات ، شکلات،خانواده کلم ، نوشابه های گازدار- ذرت- خیار- قارچ- اسفناج و تخم مرغ…) کمتر مصرف نمایید. حبوبات را حتما روز قبل از مصرف خیس نمایید بعد در غذا بریزید.
میزان حرکات روده به این بستگی دارد که چه مقدار از کولون در عمل جراحی برداشته شده است. اگر میزان حرکات روده زیاد شود باعث اسهال میگردد .
اضطراب و استرس های روانی و احساسی ، ادویه ،پیاز ، میوه ، سبزیجات ، قهوه و آبجو باعث اسهال میگردد.
اگر از طولانی شدن اسهال رنج میبرید از کیسه های بزرگتر و کیسه هایی که درن دارند استفاده نمایید تا محل استوما با مدفوع در تماس نباشد.
سیب- موز– پنیر- ماست- بادام زمینی- ماکارونی- برنج- شیر- سبزی و گل ختمی کرفس ، نارگیل و آجیل مدفوع را سفت مینماید.
تخم مرغ و برنج پخته شده باعث کاهش حرکات روده و درنتیجه یبوست میگردد اگر از یبوست رنج میبرید:
ورزش های سبک انجام دهید. راه رفتن کمک مینماید تا حرکات روده افزایش یابد ومدفوع را خارج نماید. آب گلابی و انگور ، آلو مصرف نمایید. غذا را خوب بجوید زیرا غذای جوید ه نشده مدفوع را سفت مینماید.
غذاهایی که بو را از بین می برند شامل: جعفری- ماست- آب پرتقال- آب گوجه فرنگی واسفناج تازه است. آب فراوان بنوشید 6-8 لیوان در روز .
عوارض بیماری کلستومی
مجموع میزان عوارض کولوستومی‌ها ۲۰٪ است و ۱۵٪ آن‌ها نیازمند اصلاح جراحی هستند. در هر استومی عوارض مشترکی وجود دارد از جمله موارد زیر:
- ایسکمی
- پرولاپس استوما
- به داخل کشیده شدن استوما
- فتق اطراف استوما
- فیستول
- خونریزی اطراف زخم
- ترشح مواد خروجی
- بوی بد و زننده
- درمایتیت پوستی
- زخم در ناحیه استوما
- سنگ کیسه صفرا
- عفونت
- هایپرپلازی
- انسداد ثانویه روده
خطرات بیماری کلستومی
خطرات مشترک میان تمام عمل‌های جراحی:
- عفونت زخم
- ایجاد لخته در وریدهای پا و امکان انتقال آن‌ها به ریه
- مشکلات تنفسی
- حمله قلبی یا سکته
خطرات مخصوص این عمل جراحی:
- احتمال خونریزی داخل شکم
- آسیب به ارگان‌های مجاور
- کم شدن آب بدن به علت دفع بالای مایعات از طریق استومی
- مشکل در جذب مواد مغذی
- عفونت در مجاری ادرار، ریه و شکم
نحوه تعویض کیسه کلستومی
تخلیه کیسه و یا تعویض آن بهترین روش برای پیشگیری از پر شدن کیسه کلستومی است. هنگامی که نصف حجم کیسه پرشد اقدام به تخلیه و یا تعویض کیسه نمائید.
کیسه کلستومی باید هر 4-7 روز عوض شود . اگر نشت ، خارش یا سوزش در زیر کیسه پیداکردید نیز کیسه را تعویض نمایید.
به رنگ استوما، وجود تورم، وضعیت پوست اطراف استوما، مقدار و نوع ماده دفعی، وجود حساسیت به نوارچسب توجه فرمایید.
کیسه قبلی را از نظر نشت مواد دفعی کنترل نمایید.زمان تعویض کیسه نباید به زمان غذا خوردن یا ملاقات شما با اشخاص نزدیک باشد. بهتر است پس از صرف غذا که غذا به خوبی هضم شد و باقیمانده آن دفع شد کیسه تعویض گردد.
مراحل تعویض کیسه کلستومی
- به توالت بروید روی یک صندلی بنشینید.
- دستهایتان را بشویید .
- دستکش بپوشید .
- درحالی که پوست اطراف استومارا با یک دست گرفته اید بادست دیگر کیسه را به آرامی از پوست جدا کنیدبا استفاده از آب گرم یا لیف پوست اطراف استوما را تمیز نمایید.
- اگر از صابون استفاده میکنید باید خوب آبکشی نمایید تا صابون روی پوست باقی نماند.
- پوست باید خشک شود بعد کیسه جدید را بچسبانید.ز خمیر مناسب اطراف استوما استفاده نمایید تا سطح صافی برای اتصال کیسه فراهم شود.
- 2-1 دقیقه صبر نمایید تا خمیر خشک شود دراین زمان استوما را با یک دستمال کاغذی بپوشانید تا محتویات روی پوست نریزد.
- اگر میتوانید از محافظ جامد صفحه ای شکل اطراف استوما استفاده نمایید. با استفاده از راهنمای اندازه گیری دهانه کلستومی ، اندازه دهانه استوما را اندازه بگیرید.
- اگر راهنما ندارید یک کاغذ بردارید روی استوما بگذارید و با مداد آرام اطراف استوما را رسم نمایید.
- دایره ای که رسم کرده اید را پشت صفحه محافظ بگذارید و 3/0 -4/0 سانتی متر بزرگتر ازدایره استوما رسم نمایید و با قیچی درآورید .
- قسمت چسبناک صفحه محافظ را در حالی که استوما از سوراخ مرکزی آن خارج شده است اطراف استوما بچسبانید. به طوری که هیچ گونه هوا یا چروکیدگی در آن مشاهده نشود .
- اگر از ماده محافظ مایع استفاده مینمایید. اجازه دهید که ماده محافظ مایع که روی پوست اطراف استوما ریخته اید خشک شود .
- همان دایره ای را که روی ماده محافظ رسم نموده بودید روی کیسه جدید رسم نمایید و ببرید فقط مواظب باشید که کیسه را نبرید.
- میتوانید ضد بوی مایع یا قرص ضد بو در کیسه بیندازید. قسمت چسبناک کیسه را در حالی که استوما از سوراخ مرکزی آن خارج شده است اطراف استوما بچسبانید .
- در زمان چسباندن کیسه هوای داخل آن را با فشار دادن بر رویش خارج نمایید.
- به اَهستگی قسمت چسبناک را بر روی پوست از دهانه به طرف خارج فشار دهید تا چروک خوردگی ها کاملا رفع گردد.
- از مصرف کرم های مختلف و صابون های معطر وری استوما خودداری نمایید.
اگر از کیسه چندبار مصرف استفاده مینمایید. به روش زیر عمل نمایید:
- وسیله محافظ پوست که هر دوسطح آن چسب دارد را به اطراف دهانه استوما بچسبانید.
- نوار کاغذی حلقه ای شکل را در داخل دهانه کیسه قرار دهید به طوری که تمام دهانه کیسه را از داخل احاطه کند و چند میلی متر از دهانه کیسه بیرون زده باشد.
- بیرون زدن کاغذ ثابت کردن کیسه را بر روی استوما سهولت میبخشد .
- این نوار کاغذی بعدا درداخل کیسه حل خواهد شد. بقیه کارها را همانند تعویض کیسه یک بار مصرف انجام دهید . و درآخر انتهای کیسه را با کلامپ ببندید.
بیشتر بخوانید:
۳۰ نسخه گیاهی و خانگی برای پاکسازی روده از سموم بدن
