کلاژن چیست ؟ کاربرد و راههای افزایش کلاژن در بدن
با مجله اینترنتی دلگرم همراه باشید تا با کلاژن و کلاژن سازی پوست بیشتر آشنا شوید
کلاژن چیست؟
کلاژن پروتئینی است که در محیط خارج از سلول‌های جانوران، وجود دارد. پروتئین کلاژن به صورت رشته‌های کلاژن مشاهده می‌شود. رشته‌های کلاژن در همه انواع بافت همبند، ولی به میزان متفاوت یافت می‌شوند. سنتز کلاژن به‌وسیله فیبروبلاست‌ها مشابه ساخت سایر پروتئین‌ها می‌باشد. سنتز کلاژن توسط سلول‌های استئوبلاست در استخوان، کندروبلاست در غضروف، ادونتوبلاست در دندان، سلول‌های ماهیچه صاف در دیواره رگ‌های خونی و سلول‌های اپی تلیال نیز انجام می‌گیرد. ترکیب اسید آمینه تشکیل دهنده کلاژن در بافتهای مختلف دارای تفاوت‌های جزئی است.
انواع کلاژن
دست کم ۱۳ نوع کلاژن در انسان شناسایی شده‌اند که هر کدام در بافت خاصی وجود دارند. تنوع این کلاژن‌ها به دلیل تفاوت در ماهیت پلی پپتیدهای تشکیل دهنده آنهاست. از کنار هم قرار گرفتن مارپیچ‌های کلاژن رشته‌های کلاژن بوجود می‌آیند. نحوه قرار گرفتن مارپیچ‌ها طوری است که انتهای مولکول‌های مجاور روی هم قرار می‌گیرند. این نحوه قرارگیری باعث می‌شود که رشته‌های کلاژن قابلیت کشش زیادی داشته باشند. دستجات متراکم این رشته که در تاندون وجود دارند با قابلیت کشش خود می‌توانند نیروهای زیادی را تحمل کنند.
معروف‌ترین انواع کلاژن
- کلاژن نوع I: این نوع کلاژن در استخوان و وتر وجود دارد و از تعداد زیادی دسته‌های فیبری ساخته شده‌است که به صورت امواج دریا قرار دارند.
- کلاژن نوع II: که در غضروف شفاف دیده می‌شود به شکل فیبریل است و فیبر تشکیل نمی‌شود.
- کلاژن نوع III: همان رشته شبکه‌ای است که در غشای پایه دیده می‌شود این نوع کلاژن از فیبرهای واحد ساخته شده‌است.
- کلاژنهای نوع V,IV: به صورت فیبریل نبوده و احتمالاً غیر پلیمریزه هستند. کلاژن نوع IV در غشای پایه و نوع V در جدار رگ‌های خونی جنین یافت می‌شود.
کلاژن در استخوان
رشته‌های کلاژن با مواد گوناگونی در هم می‌آمیزند. برای نمونه، کلاژن در استخوان با بلورهای کلسیم در هم می‌آمی‌زد و ساختار سختی می‌سازد. در نگاهی دقیق‌تر، استخوان مانند یک بتون مسلح به نظر می‌رسد که رشته‌های کلاژن آن مانند میل‌گردهای فولادی بتون، درون سیمانی از بلورهای هیدروکسی آپاتیت Ca۱۰(PO۴)۶(OH)۲ و پروتئینهای نارشته‌ای از جمله اوستئوپونتین(osteopontin) و اوستئوکلسین(osteocalcin)جای گرفته‌اند.
کلاژن در غضروف
در غضروف‌ها، کلاژن در مادهٔ زمینه‌ای ژل مانندی قرار می‌گیرد. مادهٔ زمینهٔ غضروف از مولکول‌هایی به نام پروتئوگلیکان (proteoglycan) تشکیل شده‌است. مولکول‌های پروتئوگلیکان اسکلت پروتئینی میله‌ای شکلی دارند که شاخه‌های بسیاری از جنس کربوهیدرات به آن متصل هستند. زنجیره‌های قندی پروتئوگلیکان‌ها بارهای منفی فراوانی دارند و بنابراین ابر متراکمی از کاتیون‌ها (مانند + Na) در پیرامون آنها شکل می‌گیرد.
این ابر باعث می‌شود مقدار زیادی آب به مادهٔ زمینه جذب شود و محیط ژل مانندی را فراهم کند که برای تحمل فشار بسیار مناسب است. رشته‌های کلاژنی که در این محیط پرآب جای دارند باعث مقاومت چندسازه در برابر کشش می‌شوند. غضروف گوش خارجی نسبت به غضروف مفصل زانو به انعطاف‌پذیری بیشتری نیاز دارد.
رشته‌های کشسانی در غضروف گوش وجود دارد که از پروتئینی به نام الاستین(elastin)ساخته شده‌اند. رشته‌های الاستین در دیوارهٔ رگ‌ها و پوست نیز وجود دارند و به این چند سازه‌ها خاصیت کشسانی می‌بخشند؛ بنابراین، پروتئینهای رشته‌ای کلاژن و الاستین با قرار گرفتن در مادهٔ زمینه‌ای گوناگون، چند سازه‌هایی با ویژگی‌های جادویی می‌آفرینند. البته، آرایش رشته‌های پروتئینی نیز در تعیین ویژگی‌های چند سازه‌های بدن مؤثر است. برای نمونه، در رباط‌ها و زردپی‌ها، رشته‌های کلاژن با آرایش منظمی از درازا کنار یکدیگر ردیف شده‌اند. این آرایش به دسته کردن چند ترکهٔ چوب می‌ماند که شکستن آنها را دشوار می‌سازد.
کاربرد کلاژن چیست؟
کلاژن، پروتئین بستر خارج سلولی، بیشترین استفاده را بین پلیمرهای طبیعی به جهت استفاده در داربستهای پلیمری داراست. پروتئین مذکور به وفور در بافت استخوانی حضور داشته و به سادگی قابل استخراج است. نزدیک به ۳۰٪ از پروتئینهای بدن از نوع کلاژن است. دسترسی آسان به کلاژن و ساختار بی نظیر آن، پژوهشگران را بر آن داشته که جایگاه ویژه ای را به این پلیمر اختصاص دهند. کلاژن سازگاری مناسبی را با سامانه بیولوژیکی انسان دارد و پاسخ‌های ایمنی آن کاملاً مشابه با بافت میزبان است.
کلاژن از بافتهای سالم قابل استخراج است. این پروتئین پس از محلول سازی و تغییر ساختاری، در مهندسی بافت استخوان مورد استفاده قرار می‌گیرد. استرلیزه کردن و ایجاد اتصالات عرضی از جمله روشهای تثبیت ساختاری کلاژن به حساب می‌آید. به منظور سترون سازی محصولات کلاژنی، می‌توان آنرا در معرض چشمه گاما قرار داد؛ البته لازم است ذکر شود که بعضی مواقع مشاهدات حاکی از پاسخ منفی سامانه ایمنی بدن به عامل ایجاد اتصالات عرضی می‌باشد
قرص کلاژن چیست ؟
بدن انسان نمی‌تواند کلاژن زیادی به خود جذب کند از این رو گفتن اینکه مصرف قرص‌های کلاژن رشد استخوان و مو و سلامت پوست و مو را بهبود می‌بخشد، نادرست است زیرا کلاژن در سیستم هاضمه تجزیه شده و به آمینواسید‌ها تبدیل می‌کند و از آنها در مناطق مورد نیاز بدن استفاده می‌کند و این به معنی شفاف شدن بلافاصله پوست نیست. با این‌همه دانشمندان ثابت کرده‌اند استفاده از قرص‌های کلاژن بدن را تحریک می‌کند تا کلاژن بیشتری تولید کند و این برای استخوان‌ها و مفاصل مفید خواهد بود.
افزایش کلاژن با مواد غذایی
همان طور که گفته شد کلاژن در سرتاسر بدن ما وجود دارد بنابراین لازم است که برای جذب و تولید هر چه بیشتر آن تلاش کنیم. شما می توانید با گنجاندن مواد غذایی زیر میزان این پروتئین ضروری را در بدنتان افزایش دهید.
میوه های کلاژن ساز
در بین مواد غذایی متنوعی که باعث تولید کلاژن بیشتر می شوند میوه ها جایگاه بالایی دارند. میوه هایی مانند پرتقال، نارنگی، لیموترش، گریپ فروت، کیوی، پاپایا، انگور سفید، بلوبری، توت فرنگی و تمشک جزو میوه های سرشار از ویتامین C هستند و افزایش میزان کلاژن نقش مهمی دارند. این ویتامین یک آنتی اکسیدان قوی محسوب می شود که اثرات مخرب رادیکال های آزاد را خنثی می کند. به همین دلیل نیز باعث حفظ جوانی و شادابی پوست شده و از افتادگی زودهنگام و بروز چین و چروک جلوگیری می کند. علاوه بر این ویتامین C در تقویت سیستم ایمنی بدن و بهبود زخم ها و جراحات پوستی ایجاد شده نقش مهمی دارد. علاوه بر این می توانید از خواص موجود در این میوه ها برای افزایش کلاژن موجود در اندام های دیگر مانند چشم ها و غضروف ها نیز بهره مند شوید.
بدن ما به طور طبیعی کلاژن تولید می کند اما با گذر عمر تولید این ترکیب کاهش پیدا می کند. علاوه بر این عوامل دیگری مانند مصرف زیاد قند، مصرف دخانیات و قرار گرفتن در معرض نور خورشید باعث تشدید کاهش آن می شود
سبزیجات
برای کلاژن سازی هر چه بیشتر با سبزیجات باید به سراغ آن هایی بروید که حاوی میزان زیادی ویتامین C، ویتامین K و آنتی اکسیدان ها هستند. برای این که پوست بدنتان سالم بماند باید سبزیجاتی مانند بروکلی، کلم کیل ، اسفناج، چغندر، بادمجان و گل کلم در برنامه ی غذایی تان باشد. این مواد غذایی با تولید ویتامین ها و مواد معدنی متعدد و به خصوص ویتامین C به ساخت کلاژن کمک می کنند و مفاصل و پوست را در سلامت بهتری قرار می دهند. یادتان باشد که گوجه فرنگی بیشتری نیز مصرف کنید. چون میزان بالای لیکوپن آن باعث تولید هر چه بیشتر کلاژن می شود.
امگا 3
اسیدهای چرب امگا 3 دوستدار کلاژن هستند و تأثیر زیادی در افزایش میزان آن دارند. ماهی هایی مانند ماهی آزاد، ماهی تن، ماهی خال مخالی، روغن های گیاهی، گردو، بادام هندی، بادام یا حتی خیار جزو منابع غذایی حاوی امگا 3 هستند. این مواد غذایی باعث نرمی مفاصل، بهبود وضعیت روده ها و شفافیت هر چه بیشتر پوست می شوند. توجه داشته باشید که مصرف این مواد غذایی باعث کاهش خطر بیماری های قلبی عروقی شده و میزان کلسترول بد را نیز کاهش می دهند.
سویا
برخی از محصولات تهیه شده از سویا مانند شیر سویا یا پنیر سویا حاوی «جنیستئین» هستند. این ترکیب شیمیایی قدرت بدن برای ترشح هر چه بیشتر کلاژن را بالا می برد و با آنزیم هایی که خاصیت ارتجاعی و انعطاف پذیری بافت های بدن را به خطر می اندازند مقابله می کند. توصیه می کنیم سویا را وارد برنامه ی غذایی تان کنید و از خواص آن بهره مند شوید.
گوگرد
گوگرد یک ماده ی معدنی مفید و ضروری برای سنتز کلاژن و کرتین بدن است. کمبود این ماده ی معدنی باعث بروز ضعف در پوست، موها و ناخن ها می شود. در واقع مواد غذایی حاوی گوگرد جایگاه مهمی در لیست مواد غذایی تولید کننده ی کلاژن دارند. برای جذب گوگرد بیشتر می توانید به موز، مرغ، گوشت اردک، توفو یا همان پنیر سویا، میوه ی نارگیل، پاپایا و سیر و پیاز اعتماد کنید.
مصرف مکمل
یکی دیگر از روش های رایج جذب کلاژن بیشتر مصرف مکمل است که با انواع مختلف تولید شده و در بازار وجود دارند. می توانید از کپسول، پودر یا قرص های کلاژن استفاده کنید. البته بهتر است قبل از مصرف هر نوع مکمل یا دارویی با پزشک مشورت کنید. چون لازم است که دوز مصرف این مکمل ها بر حسب نیاز بدنتان باشد. برای افزایش تأثیر هر چه بیشتر مکمل کلاژن در بدن توصیه های زیر را در نظر داشته باشید:
از مکمل هایی استفاده کنید که همچنین حاوی ویتامین C نیز باشند. چون این ویتامین باعث جذب هر چه بیشتر کلاژن می شود.
بهتر است مکمل ها را در وعده ی صبحانه مصرف کنید تا جذب آن بیشتر شده و بهتر اثر کند.
حتماً از مکمل های تائید شده و به فروش رسیده در داروخانه های معتبر استفاده کنید.
برای افزایش تأثیر مکمل های کلاژن حتماً رژیم غذایی سالم و متنوعی داشته باشید.
تهیه شده مجله اینترنتی دلگرم
مرضیه ملایری
