هموکروماتوز چه بیماری است؟ آیا قابل درمان است؟

هموکروماتوز چیست؟

بیماری هموکروماتوز (Hemochromatosis) نوعی بیماری ژنتیکی محسوب می شود که به علت افزایش جذب آهن از روده‌ها بروز پیدا می‌کند به نوعی که آهن برای جذب نیاز به محیط اسیدی دارد و در روده باریک جذب می‌شود.

در بیماری هموکروماتوز جهشی در تولید یکی از پروتئین‌های بدن رخ داده است. این پروتئین وظیفه انتقال آهن در سطح روده را به عهده دارد و موجب انتقال آهن به داخل پرز‌های روده می‌شود، در این جهش جذب آهن تا چندین برابر افزایش می‌یابد.

رایج‌ترین نوع بیماری هموکروماتوز فامیلی است.

اما افراد گاهی اوقات آن را از زیادی انتقال خون، مشکلات خونی خاص، بیماری کبد، اعتیاد به الکل و یا مصرف بیش از حد قرص آهن دریافت می‌کنند.در مردان بیشتر از زنان، آهن بیش از حد وجود دارد زیرا زنان از آهن اضافی در چرخه قاعدگی و در دوران بارداری خلاص می‌شوند.

همچنین بخوانید: نحوه محاسبه چرخهٔ قاعدگی یا سیکل قاعدگی

انواع بیماری هموکروماتوز

هموکروماتوز اولیه؛ موروثی است، به این معنی که در خانواده‌ها منتقل می‌شود. اگر شما دو ژن اش را داشته باشید، که یکی از مادران و یکی از پدرانتان می‌آید، خطر ابتلا به این اختلال را خواهید داشت.

هموکروماتوز ثانویه؛ به دلیل شرایط دیگری برای شما اتفاق می‌افتد.

این موارد عبارتند از:

• انواع خاصی از کم خونی
• بیماری کبدی
• گرفتن خون بسیار زیاد

مردم سفیدپوستٍ شمال اروپا بیشتر احتمال دارد که هموکروماتوز ارثی داشته باشند.مردان ۵ برابر بیشتر از زنان مبتلا می‌شوند.
هموکروماتوز هیچ نشانه‌ای ندارد در مردان، علائم بین سنین ۳۰ و ۵۰ بروز می‌کنند. در زنان اغلب علائمی بروز داده نمی‌شوند تا زمانی که افراد بیش از ۵۰ سال داشته باشند این ممکن است به خاطر آن باشد که در پریود‌ها و بارداری زنان در خونریزی آهن از دست می‌دهند.

همچنین بخوانید: ۱۰ دمنوش گیاهی جهت درمان بیماری کبد چرب

علت بیماری ژنتیکی هموکروماتوز

هموکروماتوز دو علت عمده دارد:

1. ارثى (ناشى از توارث ژن‌هاى HFF جهش یافته) و افزایش بار ثانویه آهن (معمولاً به‌دلیل اریتروپوئز مختل یا مصرف بیش از حد آهن). عامل ارثی به علت جهش در یک ژن است که میزان جذب آهن بدن را کنترل می‌کند هموکروماتوز ارثی از والدین به فرزندان منتقل می‌شود.
2. بیمارى کبد الکلى و مصرف مزمن و بیش از حد آهن هم مى‌تواند با افزایش متوسطى در آهن کبدى و افزایش ذخیره آهن بدن همراه شود.

عوامل خطر بیماری هموکروماتوز

• داشتن ۲ نسخه از یک ژن HFE جهش یافته
• سابقه خانوادگی
• نژاد
• مذکر بودن

علائم بیماری هموکروماتوز

• درد در مفاصل، به خصوص بند انگشت‌ها
• احساس خستگی
• افزایش عجیب وزن
• پوستی با رنگ برنز یا خاکستری
• درد شکم
• از دست دادن تحریک جنسی
• ریزش مو‌های بدن
• لرزش قلب
• حافظه مبهم

همچنین بخوانید: جلوگیری از ریزش مو و دلیل ریزش مو

گاهی اوقات مردم هیچ نشانه‌ای از هموکروماتوز را تا زمانی که مشکلی ایجاد نشود، ندارند. این ممکن است شامل موارد زیر باشد:

• مشکلات کبدی، از جمله سیروز (زخم) کبد
• دیابت
• ضربان قلب غیر طبیعی
• آرتروز
• اختلال نعوظ (مشکل داشتن در نعوظ)

اگر مقدار زیادی ویتامین C مصرف کنید و یا غذا‌های زیادی را که حاوی آن است بخورید، هموکروماتوز شما می‌تواند بدتر شود؛ از آنجا که ویتامین C به بدن شما کمک می‌کند تا آهن بیشتری را از مواد غذایی جذب کند.

همچنین بخوانید: معرفی کامل مزایا و عوارض مصرف ویتامین C

چه کسی بیشتر در معرض ابتلا به هموکروماتوز قرار دارد؟

هموکروماتوز در نژاد سفید پوست ها و قفقازی ها شایعتر است. این میزان تقریبا 1 در 300 تا 1 در 400 نفر است. شیوع این بیماری در نژاد سیاه پوست ها تقریبا نصف این مقدار است.

مردان بیشتر از زنان مستعد ابتلا به هموکروماتوز ارثی هستند و در سنین پایین تر با علائم آن مواجه می شوند. زنان به خاطر قاعدگی و بارداری بخشی از آهن بدن خود را از دست می دهند.

هموکروماتوز چگونه بروز می کند؟

هموکروماتوز ارثی معمولا از سنین 30 تا 60 سالگی آغاز می شود. البته نوع سریعتر این بیماری می تواند کودکان را نیز تحت تاثیر قرار دهد. اگر مقدار زیادی آهن در اندام ها، به ویژه قلب، کبد و لوزالمعده جمع شود ممکن است منجر به نارسایی قلبی یا نارسایی کبد شده و حتی می تواند کشنده باشد.

همچنین بخوانید: نارسایى قلبى مزمن CHF چیست ؟ آیا نارسایی قلبی درمان میشود ؟

درمان بیماری هموکروماتوز

اگر شما بیماری هموکروماتوز اولیه دارید، پزشکان آن را به صورت منظم و پایه‌ای از بین می‌برند بسیار شبیه اهدای خون است.پزشک شما یک سوزن را در ورید یا رگ دست یا پای شما قرار می‌دهد.جریان خون از طریق سوزن به یک لوله که به یک کیسه متصل است هدایت می‌شود.هدف این است که کمی خون بگیرند تا سطوح آهن‌تان به حالت عادی برسد و این کار می‌تواند تا یک سال یا بیشتر طول بکشد.

گرفتن خون به دو بخش تقسیم می‌شود

1. درمان اولیه
2. درمان نگهدارنده

درمان اولیه

یک بار یا دو بار در هفته برای خون دادن به دفتر پزشکان یا بیمارستان مراجعه می‌کنید.

درمان نگهدارنده

هنگامی که سطوح آهن خون شما به حالت عادی بازگردد، هنوز نیاز به خون دادن دارید، اما نه به اندازه قبل بلکه بر اساس اینکه چقدر سریع آهن را در بدن تان ایجاد می‌کنید.

برای مدیریت بهتر بر بیماری هموکروماتوز ، افراد با این شرایط باید:

از مکمل‌های آهن و سایر مکمل‌های ویتامین و مواد معدنی که حاوی آهن خودداری کنند.قبل از مصرف مکمل‌های ویتامین C به پزشک خود مراجعه کنند، زیرا جذب آهن از غذا را افزایش می‌دهد.در مورد نوشیدن الکل با پزشک خود مشورت کنند، زیرا ممکن است فشار بیشتری روی کبد ایجاد شود.

برچسب‌های غذایی را بخوانند و از غذا‌هایی که معمولا با آهن تقویت می‌شوند، مانند نان و غلات صبحانه، انرژی زا‌ها یا نوشیدنی‌های ورزشی و بسیاری از نوشیدنی‌های جایگزین و یا شیک ها، خودداری کنند.بدانید که چه غذا‌هایی به طور طبیعی حاوی آهن هستند:آهن هایم و غیرهایم.

آهن هایم در غذا‌های حیوانی به ویژه گوشت قرمز (گوشت گاو، گوشت گوسفند) یافت می‌شود و به خوبی توسط بدن جذب می‌شود.آهن غیر هایم در غذا‌های گیاهی مانند حبوبات، نان، تمام دانه و غلات، آجیل، دانه و سبزیجات برگ سبز یافت می‌شود، این نوع از آهن غیر هایم به طور کلی در مقایسه با آهن هایم به میزان قابل توجهی توسط بدن جذب نمی‌شود.

همچنین بخوانید: مضرات زیاد خوردن گوشت گاو