علت بالا و پایین بودن Na در آزمایش خون

دسامبر 13, 2023

0 خواندن این مطلب 3 دقیقه زمان میبرد

علت درخواست آزمایش Na

Na آزمایشی است که جهت سنجش توازن الکترولیت‌ها، عملکرد کلیه و قرارگیری میزان پتاسیم در محدوده‌ی نرمال درخواست می‌شود. سدیم عمده ترین کاتیون فضای خارج سلولی بوده و سطح سرمی آن حدود 140 mEq/L می باشد. غلظت سدیم درون سلولی تنها 5 mEq/L است بنابراین نمک های سدیم عمده ترین عامل تعیین کننده اسمولالیته فضای خارج سلولی هستند محتوای سدیم خون نتیجه تعادل بین سدیم دریافتی از رژیم غذایی و دفع کلیوی سدیم است بطور طبیعی دفع غیر کلیوی سدیم در هر فرد (مثل عرق کردن) ناچیز است.

عوامل زیادی مسئول تثبیت میزان سدیم هستند مثل آلدوسترون با کاهش دادن دفع کلیوی باعث ذخیره شدن سدیم می شود هورمون ناتریورتیک یا فاکتور ثالثیه (Third Factor) دفع کلیوی سدیم را افزایش می دهد. هورمون ضد ادراری (ADH) که باز جذب آب در توبولهای دیستال کلیه را کنترل می کند نیز بر سطوح سرمی سدیم اثر می گذارد. بطور فیزیولوژیک آب و سدیم ارتباط بسیار نزدیکی با هم دارند چنانچه آب بدن افزایش یابد سدیم سرم رقیق شده و غلظت آن کاهش می یابد.

کلیه با ذخیره کردن سدیم و دفع آب این پدیده را جبران می کند اگر آب آزاد بدن کاهش یافته باشد غلظت سدیم سرم افزایش خواهد یافت و پاسخ جبرانی کلیه بصورت ذخیره کردن آب آزاد است.

مقادیر طبیعی:

بزرگسالان: ۱۳۶ – ۱۴۵ mmol/L یا ۱۳۶ – ۱۴۵ mEq/L
کودکان: ۱۳۶ – ۱۴۵ mEq/L
اطفال: ۱۳۴ – ۱۵۰ mEq/L
نوزادان: ۱۳۴ – ۱۴۴ mEq/L

سایر نام ها: سدیم، Natrium
شرایط نمونه گیری: رعایت محدودیت غذایی یا مایعات ضرورتی ندارد.

تفسیر نتایج آزمایش Na

افزایش سطح Na (هیپرناترمی): افزایش مصرف سدیم در رژیم غذایی یا مایعات IV، کاهش دفع سدیم در سندرم کوشینگ و هیپر آلدوسترونیسم، دفع بیش از حد آب آزاد بدن بدون جایگزینی مجدد آب مانند تعریق شدید، سوختگی های حرارتی وسیع، دیابت بیمزه و دیورز اسمزی.

علائم هیپوناترمی در درجه اول به میزان سرعت تغییر در غلظت سدیم و نه سطح مطلق آن بستگی دارد. نشانه های هیپوناترمی زمانی آغاز می شود که سطح سدیم کمتر از ۱۲۵ mEq/L باشد. اولین نشانه های بیمار ضعف است. چنانچه سطح سدیم کمتر از mEq/L 115 گردد، گیجی و خستگی شدید ظاهر می شود که در صورت ادامه افت سطح آن ممکن است سبب اختلال عصبی مانند کندی ذهن و اغماء گردد. نشانه های هیپرناترمی عبارتند از: خشکی غشاهای مخاطی، تشنگی، بی قراری و اظطراب، تشدید رفلکس های بدن، مانیا و تشنج.

کاهش سطح Na (هیپوناترمی):

1. کاهش مصرف سدیم: در رژیم غذایی یا مایعات IV
2. افزایش دفع سدیم: در بیماری آدیسون، اسهال، استفراغ، آسپیراسیون نازوگاستریک، انسداد روده ای، تجویز دیورتیک، نارسایی مزمن کلیه، آسپیراسیون مایع جنب یا صفاق
3. افزایش آب آزاد بدن: نوشیدن زیاد آب، هیپرگلیسمی، مصرف زیاد آب از راه IV، نارسایی احتقانی قلب، آسیت، ادم محیطی، سندرم ترشح نابجای هورمون ADH) SIADH).

کاربردهای بالینی آزمایش Na

بررسی و پایش وضعیت تعادل مایعات و الکترولیتهای بدن و درمان اختلالات مرتبط با آنها

ملاحظات نمونه گیری در آزمایش Na

1. نمک های لیتیم و آمونیوم هپارین به عنوان ضد انعقاد پیشنهاد می شود.
2. از همولیز نمونه جلوگیری شود.
3. نمونه باید سریعاً سانترفیوژ شود.
4. در صورتیکه بیمار تحت تزریق وریدی (IV) باشد، نمونه خون را از دست دیگر بگیرد.
5. سن و جنس بیمار در برگه ازمایش یادداشت گردد..
6. موارد عدم پذیرش نمونه: همولیز شدید نمونه موجب رد آن می شود.
7. شرایط نگهداری: در دمای C◦ ۴ به مدت دو هفته پایدار است.

واکنش تداخلی در آزمایش Na

افزایش دهنده ها: جراحی، تروما، شوک، رنین، آنژیوتانسین، داروهایی از قبیل استروئید های آنابولیک، آنتی بیوتیک ها، کلونیدین، کورتیکو استروئیدها، داروهای سرفه، ملین ها، متیل دوپا، کاربنی سیلین، استروژنها و ضد بارداریهای خوراکی.

کاهش دهنده ها: داروهایی از قبیل کاربامازپین، دیورتیکها، مایعات IV فاقد سدیم، سولفونیل اوره ها، تریامترن، مهارکننده های آنزیم مبدل آنژیوتنسین، کاپتوپریل، هالوپریدول، هپارین، داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی، ضد افسردگی های سه حلقه ای و وازوپرسین.

توضیحات در آزمایش Na

تست های مرتبط شامل سدیم ادرار، آلدسترون و آنتی دیورتیک هورمون (ADH) می باشد.
استفاده از ضد انعقاد هپارین روی مقدار سدیم سرم و پلاسما با روش ISE تأثیر گذاشته و باعث کاهش آن می شود.
سرم بیماران مبتلا به هیپرلیپمی یا هیپر پروتئینمی شدید، بسته به نوع روش انتخابی روی نتایج تأثیر متفاوتی خواهد داشت.