علت بالا و پایین بودن FBS در آزمایش خون

دسامبر 13, 2023

0 خواندن این مطلب 7 دقیقه زمان میبرد

علت اندازه گیری FBS

FBS یا قندخون ناشتا یکی از تست های رایج آزمایشگاهی برای تعیین قندخون جهت تشخیص دیابت در افراد است. سطوح نرمال گلوکز یا قندخون برای بزرگسالان در محدوده‌ی 70 تا 100 میلی‌گرم بر دسی لیتر و در کودکان 100 میلی‌گرم بر دسی لیتر می‌باشد. این سطوح در تمام طول روز ثابت نیستند بنابراین مقدار قندخون در زمان‌های مختلف اندازه گیری می‌گردد. جدول زیر مقدار قندخون را در افراد مختلف نشان می دهد.

قندخون	کودکان	بزرگسالان
نرمال	70 تا 100 میلی گرم بر دسی لیتر	70 تا 140 میلی گرم بر دسی لیتر
پایین	زیر 70 میلی گرم بر دسی لیتر	زیر 70 میلی گرم بر دسی لیتر
بالا	بالای 140 میلی گرم بر دسی لیتر	بالای 180 میلی گرم در دسی لیتر

قندخون کمتر از حد نرمال نشان دهنده‌ی بروز هیپوگلیسمی می‌باشد، در حالی‌که مقادیر بالاتر از حد نرمال نشان دهنده‌ی هیپرگلیسمی(دیابت) می‌باشد. هنگامی‌که مقادیر گلوکز خون تا حدی بالاتر از مقدار نرمال باشد، خطر ابتلا به دیابت وجود دارد. این بیماری به عنوان پیش دیابت شناخته می‌شود.

آزمایش FBS برای این است که پزشک متوجه شود داروها چقدر تأثیربخش بوده‌اند و این آزمایش دو بار انجام می ‌شود تا از درست بودن جواب آزمایش مطمئن شد. اگر فرد بیمار مرض قند (دیابت) نداشته باشد بدنش شروع می‌کند به تولید انسولین تا دوباره مقدار گلوکز خون را زیاد کند؛ بنابراین وقتی‌که تست گلوکز خون ‌گرفته می‌ شود افرادی که دچار بیماری مرض قند (دیابت) هستند مقدار قند خونشان خیلی بیشتر از افرادی نشان می دهد که مرض قند (دیابت) ندارند.

دو نوع دیابت وجود دارد. دیابت نوع اول افرادی که بدن آن‌ها نمی‌تواند به ‌اندازه کافی و مناسب انسولین تولید کند تا سطح خونشان به تعادل برسد. دیابت نوع دیگر افرادی هستند که بدن آن‌ها نمی‌تواند به‌ طور درست از انسولین استفاده کند.

علت قند خون بالا ممکن است به علت بیماری‌هایی همچون بیماری کلیوی، پانکراتیت و یا سندورم کوشینگ کبد باشد. برای تشخیص دیابت بارداری هم می‌توان از این آزمایش استفاده کرد. این آزمایش از افرادی که امکان مبتلا شدن به بیماری دیابت در آن‌ها زیاد است، افرادی که مرض قند دارند (برای کنترل کردن سطح قند خون) ، افرادی که علائم قند خون پایین یا بالا را دارند و فهمیدن مرض قند در زمان بارداری و بررسی داشتن استعداد مرض قند در زمان بارداری گرفته می‌شود. روش انجام آزمایش و آمادگی های لازم برای آزمایش FBS در ادامه برای شما عزیزان شرح داده شده است.

آمادگی و شرایط لازم برای آزمایش FBS

برای اندازه‌گیری قند خون از نمونه وریدی بدون ماده ضد انعقاد استفاده می شود. آزمایش باید در اسرع وقت انجام گیرد در صورت عدم امکان انجام آزمایش سرم نمونه باید جدا گردد و در یخچال نگهداری شود. چون‌که عوامل متابولیک روی مصرف و ذخیره‌ی قند تأثیر می‌گذارند. شاخص سطح قند خون، توانایی بدن برای انجام وظایف متابولیکش را منعکس می‌کند.

سطح قند خون ثابت نیست و امکان دارد مقدار قند خون مریض در هر حالتی تفاوت داشته باشد و پس از صرف غذا افزایش یابد به همین دلیل باید آزمایش را به‌صورت ناشتا انجام داد. تقریباً در بیشتر موارد افراد بیمار پس از 60 سالگی سالانه قند خونشان زیاد می‌شود.

رعایت 12 تا 14 ساعت ناشتایی برای این آزمایش ضروری است. در طول ناشتایی نوشیدن آب در حد نیاز بلامانع است.
اگر مراجعه کننده داروی خاصی مصرف می کند پزشک و مسئول آزمایشگاه را مطلع سازد زیرا ممکن است نیاز به قطع مصرف آن قبل از آزمایش باشد.

خواندن قند خون و آزمایش FBS

درصورتی‌که میزان قند خون در محدوده 70 تا 100 میلی‌گرم در دسی لیتر باشد اندازه آن طبیعی است اگر میزان قند خون در محدوده 100 تا 150 میلی‌گرم در دسی لیتر باشد یعنی امکان مبتلا شدن فرد به بیماری دیابت در ده سال آینده وجود دارد؛ که این افراد باید در برنامه غذایی و شیوه زندگی خود احتیاط کنند. اگر این مقدار از 126 میلی‌گرم در دسی لیتر بیشتر شود این آزمایش FBS را باید بار دیگر تکرار کرد درصورتی‌که نتایج تست‌ها یکی باشد فرد مبتلابه بیماری دیابت است.

در بعضی مواقع به دلیل مصرف مواد قندی در روز قبل به ‌صورت گذرا مقدار قند خون افزایش می‌یابد که خیلی جای نگرانی نیست و بهتر است این آزمایش مجدداً تکرار شود. درصورتی‌که قند خون افراد بالغ پایین‌تر از 60 یا برای فهمیدن میزان تأثیر داروها و تغییر دادن عادات غذایی در افرادی که بیماری دیابت داشتند آزمایش قند خون ناشتا را انجام می‌دهند.

FBS

تفسیر نتیجه آزمایش قندخون ناشتا یا FBS

70-110 mg/dl = FBS (یا 60-100/mg/dl در کودکان): این حالت نشاندهنده ی طبیعی بودن قند خون و سوخت ساز آن است.

140 mg/dl ≤ FBS : این حالت غیر طبیعی بوده و نمایانگر وجود بیماری دیابت است ( البته بهتر است که در این حالت یکبار دیگر آزمایش تکرار شود).

111-139 mg/dl = FBS : این حالت مشکوک تلقی می شود و باید برای بررسی بیشتر آزمایش قندخون 2 ساعت بعد از غذا یا تست تحمل گلوکز انجام شود.

اگرچه در اکثر موارد قندخون ناشتای (FBS) بیش از 140 mg/dl دلالت بر وجود دیابت می کند ولی ممکن است در کسانی که اخیرا دچار بیماری جدی و شدید شده اند (نظیر سکته قلبی) و یا در برخی از بیماری های غدد (نظیر آکرومگالی، سندرم کوشینگ و..) نیز قند خون بالا باشد که با معاینه و انجام آزمایشات تکمیلی تشخیص داده می شوند.

اگر مقدار قندخون ناشتای (FBS) شما مساوی یا بیش از 140 mg/dl باشد، بهتر است برای اطمینان از عدم وجود بیماری خاص دیگری (بجز دیابت) به متخصص داخلی یا غدد مراجعه کنید تا معاینات و آزمایشات تکمیلی بر روی شما صورت گیرد.

قندخون نرمال و طبیعی چه مقدار باید باشد؟

گلوکز، قندی است که بیشترین استفاده را در بدن دارد، قند فروکتوز در میو ه ها و لاکتوز در شیر است که بعد از استفاده در بدن به گلوکوز تبدیل شده و در آخر به انرژی تبدیل می شود . عدد قند خون نشان دهنده پیشرفت بیماری و نوع بیماری است، اگر عدد قند خون فرد پایین تر از 100 باشد فرد به دیابت مبتلا نیست و میزان قند خون طبیعی است؛ اگر بین 100 الی 126 باشد پیش دیابت است و آنها مستعد ابتلا به بیماری دیابت در آینده هستند، قند خون بالای 130 مبتلا به نوع دیابت یک است و فرد باید خیلی سریع تحت درمان قرار گیرد .

افرادی که علائم غیر عادی در بدن خود دارند باید به پزشک متخصص مراجعه کنند وبعد از تشخیص اینکه قند خون آنان حالت ثابت ندارد، میزان قند خون آن ها باید مرتب کنترل شود؛ همچنین می توانند دستگاه قندخون تهیه کرده و در منزل، به طور مرتب میزان قند خون خود را بررسی کنند . سالمندان باید در رژیم غذایی خود از غذاهای سبک و کم کالری استفاده کنند .

روش های انجام آزمایش قندخون در منزل

به طور کلی دو روش برای آزمایش قند در منزل وجود دارد:

(1) دستگاه گلوکز (قند) سنج (Glucose Meters)
(2) نوارهای قند ادرار (Urine Glucose Dipstick)

گلوکز سنج ها

دستگاه های کوچکی هستند که در اندازه ها و وزن های مختلف وجود دارند. وقتی یک قطره خون روی قسمت مخصوص چکانده شود، عددی ظاهر خواهد شد که معرف سطح قندخون می باشد. تا این لحظه حداقل 25 مدل دستگاه اندازه گیری قندخون به صورت تجاری در دسترس همگان قرار گرفته است.

این دستگاه ها براساس بعضی از ویژگی ها (مقدار خون مورد نیاز برای هر تست، سرعت اندازه گیری، اندازه دستگاه، قابلیت ذخیره سازی نتایج در حافظه و …) با یکدیگر تفاوت دارند. مدل های جدیدتر نسبت به مدل های قدیمی راحت تر شده اند و امکانات ویژه دیگری نیز دارند. بیشتر این نوع دستگاه ها میزان قندخون بین 10 میلی گرم در دسی لیتر تا 600 میلی گرم در دسی لیتر را می خوانند و زمانی که بالاتر یا پائین تر از حد نرمال باشد، آنرا با علامت هشدار دهنده اعلام می کنند.

نکته:دستگاه های جدیدی به بازار عرضه شده اند که حتی نیاز به سوراخ کردن انگشت ندارند و زمانی که انگشت شصت خود را در جای مخصوص قرار دهید، از طریق حسگرهای حساسی که دارد، میزان قند خون شما را مشخص می کند.

نوارهای قند ادرار

نوارهای باریک پلاستیکی هستند که دارای قسمت های رنگی کوچک بر روی خود می باشند. این قسمت های کوچک متشکل از موادی هستند که به قند ادرار حساسند. بدین صورت که وقتی قطره ای از ادرار بر روی قسمت های رنگی قرار می گیرد، براساس میزان قند ادرار یک تغییر رنگ در قسمت رنگی نوار ایجاد خواهد شد که مشخص کننده محدوده میزان قند ادرار شما می باشد.

این نوارها خیلی دقیق نبوده و فقط محدوده قند ادرار را در صورتی که بالاتر از 180 میلی گرم در دسی لیتر باشد نشان می دهد و چند درصد خطا دارند.

روش کار: برای اندازه گیری میزان قند ادرار بهتر است که ادرار را در یک ظرف استوانه ای کوچک (لیوان پلاستیکی) جمع آوری نموده و نوار را به صورت مستقیم داخل آن نمائید و پس از چند ثانیه خارج و براساس تغییر رنگ روی جعبه آن را قرائت نمایند.

نکته: اندازه گیری مقدار قند ادرار به دلیل اینکه بین شروع دفع قند از کلیه و ظاهرشدن قند در ادرار حدود 2 ساعت تاخیر وجود دارد، یک اندازه گیری مستقیم نمی باشد و فقط تخمینی از محدوده قندخون را مشخص می سازد، به دلیل همین محدودیت ها، توصیه ما به شما این است که به جای قند ادرار، قندخون را اندازه بگیرید و اگر چنین امکانی وجود نداشت، اندازه گیری قند ادرار از عدم اندازه گیری آن بهتر است.

نکات مهم در رابطه با روشهای اندازه گیری قند خانگی

دست ها را با دقت و به طور کامل با آب و صابون بشوئید. اگر از الکل استفاده می کنید، قبل از سوراخ کردن (لانست زدن) مطمئن شوید که پوست خشک شده باشد.
برای افزایش جریان خون در انگشت ها، دست های شما باید گرم باشد، اگر دست ها سرد است، با شستن آنها زیر آب گرم، آنها را گرم کنید یا آنها را به هم بمالید یا برای چند دقیقه دور دست ها حوله ی گرم مرطوب بپیچید.
برای سوزن زدن از نرمی نوک انگشت ها می توان استفاده نمود. هرگز در نزدیکی ناخن انگشتان سوزن نزنید، زیرا این منطقه بسیار حساس و دردناک است.
از سوزن زدن به یک نقطه خاص برای مدت طولانی پرهیز کنید، زیرا با این کار در این محل یک پینه تشکیل می شود و می تواند درخون گیری ایجاد اشکال کند.
بعد از سوزن زدن، انگشت را به طرف زمین بگیرید، زیرا در این حالت نیروی جاذبه کمک خواهد کرد تا قطره خون بزرگی تشکیل شود.
هرگز قسمت های رنگی روی نوار را با انگشت لمس نکنید.
وقتی رنگ ها (قسمت رنگی نوار با قسمت رنگی روی جعبه) را با نگاه مقایسه می کنید، دقت کنید این کار در نور کافی و خوب انجام شود و نوارها را درست روی رنگ های جدول رنگ قرار دهید تا محدوده قند ادرار شما دقیق مشخص شود.
گلوکزسنج ها و نوارها را در جای سرد و خشک نگهداری نمائید و هرگز آنها را در حمام، آشپزخانه و هوای گرم داخل ماشین نگذارید.
در طول مدتی که دچار بیماری خاصی یا که دچار استرس هستید، باید مکررا قند خود را چک نمائید.