علت آتاکسی (نداشتن تعادل در راه رفتن) چیست ؟
علت نداشتن تعادل در راه رفتن چیست ؟
آتاکسی چیست ؟
آتاکسی (به انگلیسی: Ataxia) ناهماهنگی یا بی نظمی حرکات عضلات است به شرطی که ضعف ماهیچه‌ای وجود نداشته باشد. آتاکسی به علت اختلالات وستیبولار (vestibular)، مخچه‌ای (cerebellar)، یا حسی (sensory) ایجاد می‌شود.
آتاکسی می‌تواند حرکت چشم، تکلم، تک تک اندام‌ها، تنه یا راه رفتن را گرفتار کند.
کلمه آتاکسی از ریشه یونانی و به معنی “ ناخواسته “ است. آتاکسی به حرکات بی نظم وبی دقت ومشکل در تعادل اشاره دارد.
هماهنگی نیازمند فعالیت چندین قسمت از سیستم عصبی می باشد که اگر یک منطقه آسیب ببیند احتمال بروز آتاکسی وجود دارد.
پزشک با معاینه تشخیص می دهد که علت آتاکسی اختلال در عملکرد مغز، نخاع و یا عصب است. شایع ترین قسمت مغز که مسئول آتاکسی است مخچه می باشد.
علل بوجود آمدن آتاکسی یا نداشتن تعادل در راه رفتن
- آسیب‌های کانونی : هر نوع آسیب و جراحت کانونی در دستگاه عصبی مرکزی موجب آتاکسی می‌شود که مربوط به بخش مورد نظر می‌شود، برای مثال اگر آسیب به مخچه باشد، نوع آتاکسی مخچه‌ای خواهد بود یا اگر آسیب به نخاع باشد آتاکسی از نوع حسی خواهد بود یا اگر آسیب به دستگاه دهلیزی باشد، آتاکسی از نوع دهلیزی خواهد بود.
- عوامل خارجی : اغلب عوامل خارجی که منجر به آتاکسی می‌شوند، عوامل ایجادکننده افسردگی نیز هستند، مانند مصرف اتانول (مشروبات الکلی). مثال‌های دیگر داروهایی نظیر مواد سرخوش‌کننده یا مخدر/محرک (مثل حشیش، کتامین، PCP، دکسترومتورفان) می‌باشند که بلع آن موجب آتاکسی خواهد شد، داروهای ضد صرع نیز موجب آتاکسی می‌شوند.
- فقدان ویتامین B12 : فقدان این ویتامین موجب نوع حسی و همچنین مخچه‌ای آتاکسی می‌شود.
- علل آتاکسی حسی : نوروپاتی جانبی موجب آتاکسی کلی یا متمرکز خواهد شد. مشکلات نخاعی نیز می‌توانند موجب آتاکسی حسی شوند.
- پسگرایی غیر-وراثتی مخچه‌ای : از علل این نوع پسگرایی می‌توان به سوءمصرف مزمن اتانول، HACE (ورم مغزی در ارتفاع بالا)، بیماری سلیاک اشاره کرد
علائم آتاکسی چیست ؟
مشکلات در راه رفتن که ممکن است شامل موارد زیر باشد :
- راه رفتن با قدم های باز
- تلو تلو خوردن و یا افتادن به این طرف و آن طرف
- ناتوانی در راه رفتن در یک خط مستقیم
- افتادن به دلیل عدم تعادل
- ناهماهنگی و بی نظمی در حرکات دست
- لرزش (ترمور) که معمولا هنگام رسیدن اندام به هدف بدتر می شود که می تواند بازوها ،پاها ، سر ویا حتی کل بدن را تحت تاثیر قرار دهد
- اختلال در صحبت کردن، عمدتا گفتار نا واضح
- مشکلات در حرکات چشمی که می تواند باعث دوبینی و تاری چشم گردد
- سرگیجه
اگر بدن تعادل نداشته باشد، عملا حرکتی نخواهد داشت. تصورش را کنید که یک جا نشسته یا ایستاده اید، اما گویی دنیا دور سرتان می چرخد و تعادل تان در حال به هم خوردن است. در این صورت احتمال اینکه بیافتید، خیلی زیاد است.
بدن ما بدون اینکه خودمان متوجه باشیم، از اعضای مختلف مانند چشم ها، گوش داخلی، ماهیچه ها، مغز و اعصاب کمک می گیرد تا راه برویم، بنشینیم، بایستیم و خلاصه اینکه کارهای روزمره مان را انجام دهیم.
اگر خدای نکرده به خاطر مشکلی این تعادل از بین برود، سرپا ایستادن غیرممکن خواهد بود.
درست است که با افزایش سن و به مرور زمان تعادل بدن دستخوش تغییراتی شده و کمتر می شود، اما مشکلات و بیماری های متعددی نیز هستند که روی تعادل بدن ما تاثیر می گذارند.
در نتیجه فرقی نمی کند در چه سن و سالی هستید، با وجود این مشکلات امکان اینکه دچار سرگیجه و عدم تعادل بدنی شوید، زیاد است.
هرکسی گهگاه دچار سرگیجه می‌شود ولی این “سرگیجه” ممکن است برای افراد مختلف معانی متفاوتی داشته باشد. ممکن است سرگیجه برای یک نفر به معنی احساس زودگذر از حال رفتن باشد درحالی‌که برای فرد دیگری به معنی احساس چرخش طولانی مدت می‌باشد.
اختلالات تعادلی و عدم تعادل در راه رفتن و ایستادن ممکن است در اثر اختلالات سلامتی متفاوت، داروهای خاص و برخی از مشکلات مربوط به گوش داخلی و مغز ایجاد شوند.
مشکلات تعادلی (اختلال در تعادل بدن) می‌توانند عمیقاً در فعالیت‌های روزمره اختلال ایجاد کرده و باعث سختی‌های روحی و روانی شوند.
راه رفتن آسان است و همه ما بدون فکر کردن، این کار را انجام می‌دهیم. وقتی مکانیسم راه رفتن از حالت خودکار خارج شود، اشکال در طرز راه رفتن ایجاد می‌شود که به اصطلاح پزشکی اختلال gait نام دارد.
15 درصد از افراد بالای 60 سال و 25 ـ 20 درصد افراد بالای 80 سال دچار این اختلال با علل نورولوژیک هستند. البته عوامل دیگری هم در ایجاد این اختلال دخیلند مثل مشکلات استخوانی ـ مفصلی و اختلالات بینایی.
قسمت‌های مختلفی از مغز عمل راه رفتن را کنترل می‌کنند و یک پزشک متخصص مغز و اعصاب از طرز راه رفتن غیر طبیعی می‌تواند به محل آسیب و نوع بیماری پی ببرد.
مراکز کنترل کننده بدن
طناب نخاعی، ساقه مغز، مخچه، غدد قاعده‌ای مغز و لب پیشانی مغز می‌باشد. هر گونه اختلال در این مراکز موجب بروز مشکلاتی می‌گردد که این مشکلات نیز به نوبه خود موجب بروز اختلال در gait می‌گردد. این اختلالات در سیستم اعصاب خود را به 6 نوع نشان می‌دهد.
1 ـ ضعف اندام‌ها
ضعف اندام ناشی از بیماری اعصاب محیطی و یا طناب نخاعی همراه با تحلیل عضلانی و کاهش رفلکس تاندون‌هاست.
نوع راه رفتن به صورت قدم‌های بلندی است که با ضربه محکم به زمین می‌خورد اما ضعف ناشی از بیماری اعصاب مرکزی همراه با سفتی عضلانی، سختی در خم کردن زانو و ران و افزایش رفلکس تاندون‌هاست و طرز راه رفتن به صورت کشیدن پا روی زمین همراه با سکندری خوردن است.
2 ـ اشکال در قوس حسی
در اختلال مربوط به قوس حسی بیمار قادر به تشخیص موقعیت شست پا با چشم بسته نیست و در حالت ایستاده اگر چشمان خود را ببندد، تلو تلو می‌خورد. طرز راه رفتن به صورت گذاشتن انگشتان پا به روی زمین و سپس محکم کوباندن پاشنه پاست.
3 ـ اتاکسی یا عدم تعادل
در اتاکسی یا عدم تعادل مربوط به مخچه عدم هماهنگی بین حرکات دست و پاها دیده می‌شود. طرز راه رفتن به صورت برداشتن قدم‌های باز برای حفظ تعادل است. اما بیمار ممکن است تلوتلو بخورد.
4 ـ احساس گیجی در سر
احساس گیجی در سر به سیستم وستیبولار در بدن مربوط می‌گردد. گوش داخلی و مجاری نیم‌دایره‌ای در این امر دخیلند و به همین علت عفونت‌های گوش داخلی هم ممکن است باعث سرگیجه شود. بیمار حالت تهوع داشته و احساس عدم تعادل می‌کند و گاهی به هنگام راه رفتن به سمت ضایعه منحرف می‌گردد.
5 ـ اختلال در سیستم اکسترا پیرامیدال
بیماری‌های اکسترا پیرامیدال مربوط به مشکلات ایجاد شده در ساقه مغز است. مهم‌ترین بیماری این دسته پارکینسون است و کندی حرکات، لرزش دست و سفتی عضلات مشخصه این بیماری است.
بیمار قدم‌های کوتاه برداشته و چون به راحتی به عقب سقوط می‌کند خود را به جلو متمایل می‌کند، به هنگام حرکت دست‌ها را در اطراف بدن حرکت نداده و از آرنج خم می‌کند. بیمار در شروع حرکت مشکل دارد ولی وقتی حرکت کرد می‌تواند قدم‌های تند بردارد.
6 ـ مشکل در لب پیشانی
بیمار با مشکل لب پیشانی معمولا دچار تغییر در شخصیت نیز می‌گردد. سازگاری‌اش کم شده و یک گفته را ممکن است چندین بار تکرار کند. شروع راه رفتن سخت بوده و به تناوب می‌ایستد. کنترل ادرار هم ممکن است از دست برود.
- بیماریهایی که تعادل بدن را برهم میزنند
- دیابت کنترل نشده
- مشکلات گوش داخلی
- میگرن
- دردها و بیماری های مربوط به پا
- فشار خون پایین
- مشکلات عصبی
- مصرف برخی داروها
- بیماری های چشمی
درمان آتاکسی یا نداشتن تعادل در راه رفتن
یکی از روش‌های خوب افتراق آتاکسی مخچه‌ای از سایر علل آتاکسی تست رومبرگ (Romberg’s test) است. درمان اصولاً بستگی به عامل زمینه بستگی دارد ولی در موارد ارثی پیش آگهی خوب نیست. درمان‌های فیزیکی مانند ورزش، اسپلینت و واکر، کاردرمانی، فیزیوتراپی نیز به کار می‌روند
بیشتر بخوانید :
همه آنچه که باید در مورد بیماری آتاکسی بدانید!
سندرم ژوبرت چیست و چه علائمی دارد ؟
