روش ویپاسانا برای رسیدن به آرامش و تغییر خود چه کمکی می کند؟!

ویپاسانا یا ویژه بینی یکی از کهن ترین تکنیک های مراقبه در هندوستان به شمار می رود که بیش از ۲۵۰۰ سال پیش کشف و به عنوان یک درمان جهانی جهت تسکین دردها آموزش داده شده است. برای آشنایی بیشتر با تکنیک مراقبه ویپاسانا با ادامه مطلب همراه ما باشید.

آشنایی با تکنیک مراقبه ویپاسانا

ویپاسانا یا ویژه بینی در لغت از دو بخش وی به معنی ویژه و پاسانا به معنی دیدن تشکیل شده است. این واژه یک اصطلاح بودایی می باشد که اغلب بینش یا بصیرت ترجمه می شود. و در متون پالی به عنوان یکی از دو ویژگی ذهن توصیف می شود که در مراقبه بودایی به وجود آمده است. پاوانا و دیگری ساماتا یا آرامش دهنده ذهن می باشد. ویژه بینی اغلب به عنوان نوعی مدیتیشن تعریف می شود که درک واقعیت را پیروی می کند.

به بیان دیگر ویپاسانا به معنای دیدن چیزها به طور واقعی می باشد. این تکنیک یکی از قدیمی ترین روش های مراقبه در هندوستان به شمار می رود. که ۲۵۰۰ سال قبل توسط گوتاما بودا کشف و به عنوان یک درمان جهانی برای دردها آموزش داده شد. هدف تکنیک غیر فرقه ای ویژه بینی ریشه کن نمودن کامل ناپاکی های ذهن و رسیدن به بالاترین میزان شادی برخاسته از رهایی می باشد.

می توان گفت ویپاسانا یک راه برای تغییر خود به کمک خودنگری بوده که متمرکز بر ارتباط عمیق دوجانبه میان ذهن و بدن می باشد. این تکنیک به طور مستقیم با توجه به حس های فیزیکی که زندگی بدن را به وجود می آورند، تجربه شده و با استمرار به شکل گیری ذهن می انجامد.

ویپاسانا بر مبنای مشاهده و کاوش توسط خود، به ریشه ذهن و بدن سفر داشته و ناپاکی های ذهنی را می آلاید و در نهایت به داشتن ذهنی متعادل و سرشار از عشق و شفقت منجر می شود. باید اشاره کرد بشر مدت زمانی تکنیک ویژه بینی را فراموش کرد و گوتاما بودا بود که مجددا آن را کشف نمود.

نوع دیگری از تعریف ویژه بینی یعنی دیدن پدیده ها به همان شکلی که هستند، می باشد. این روش فرایند پالایش با مشاهده کردن خویشتن است. فرد با دیدن تنفس طبیعی برای تمرکز ذهن شروع می کند. با آگاهی صیقل یافته فرد پیشرفت می کند تا ماهیت تغییر پذیری بدن و روان را ببیند و حقیقت دنیایی ناپایدار، رنج و ناخودآگاهی را تجربه کند.

تحقق این واقعیت به کمک تجربه مستقیم، فرایند پالایش می باشد. همانطور که اشاره شد تکنیک ویژه بینی به هیچ مذهب یا فرقه ای ارتباط ندارد. از این رو هر فرد می تواند آزادانه، در هر زمان و مکان به تمرین آن پردازد بدون این که با مذهب، نژاد و جامعه تعارضی داشته باشد و ثابت می کند که به یک میزان برای فرد و همگان سودمند است.

تکنیک ویژه بینی چه اهدافی را دنبال می کند؟

پیش از پرداختن به تکنیک ویژه بینی باید اشاره کرد این روش یک آیین و مناسکی که بر اساس ایمان کور، یک سرگرمی روشنفکرانه یا فلسفی، یک استراحت درمانی، یک تعطیلات یا فرصتی برای معاشرت با دیگران و یک فرصت برای فرار از مشکلات و دردسرهای روزمره نیست.

بلکه تکنیک ویپاسانا اهداف زیر را دنبال می کند:

ریشه کن سازی رنج
پالایش ذهن و کمک کردن به فرد تا با آرامش و تعادل با تنش های زندگی و مشکلات روبرو شود
فراگیری هنر زندگی کردن و به نوعی فراگیری هنر مشارکت مثبت در جامعه

هدف مراقبه ویژه بینی نیل به برترین آرمان های معنوی، رهایی مطلق و روشنگری کامل می باشد. مقصود این تکنیک هرگز درمان بیماری های جسمی نیست. اگر چه به عنوان پیامدهای جانبی پالایش روانی، بیشتر بیماری های روان تنی هم ریشه کن می شود. در واقع ویژه بینی سه عامل عمده همه احساسات ناخوشایند یعنی حرص و طمع، نفرت و نادانی را از بین می برد.

با تمرین مدام، مراقبه کمک می کند تنش هایی که روزانه در زندگی ایجاد می شود، رها شده و گره هایی باز شود که توسط عادات قدیمی یا واکنش های نامتوازن به وضعیت خوشایند یا ناخوشایند به وجود آمده اند. قابل ذکر است هر چند ویژه بینی به عنوان یک تکنیک توسط بودا گسترش داده شده ولی تمرین آن به بوداییان محدود نمی شود و مطلقا با تغییر دین ارتباطی ندارد.

این تکنیک بر اساس اصولی ساده ای تاسیس شده که تمام انسان ها مشکلات مشترکی را تجربه می نمایند و تکنیکی که این مشکلات را از ریشه بر کند، کاربرد جهانی دارد. افراد با مذاهب مختلف می توانند از تکنیک مراقبه ویژه بینی بهره برده و هیچ تناقضی با مذهب آنان ندارد.

فرایند مراقبه فردی ویژه بینی

فرآیند مراقبه و پاکسازی خویشتن از طریق مشاهده باطن به هیچ وجه ساده نیست. فرد باید بسیار سخت کار کند و با تلاش خود به شناخت خویشتن برسد. هیچ فرد دیگری نمی تواند این کار را برای وی انجام دهد. از این رو مراقبه مناسب کسانی است که می خواهند با جدیت کار نموده و مقرراتی را که برای سود و محافظت مراقبه گران و قسمت جدایی ناپذیر تمرینات مراقبه است را رعایت نمایند.

ده روز یقینا تایم خیلی کوتاهی برای نفوذ به عمیق ترین سطوح ذهن ناخودآگاه و فراگیری ریشه کن سازی پیچیدگی های نشسته در آنجا می باشد. پیوستگی تمرین در انزوا راز موفقیت در تکنیک ویژه بینی محسوب می شود. قوانین و مقررات برای به خاطر داشتن این جنبه کاربردی می باشد.

این قوانین در وهله اول نه برای بهره وری استاد یا مدیریت دوره بوده و نه بیان منفی سنت، خشکی مذهب، یا ایمان کورکورانه. بلکه آن ها بر اساس تجربه علمی هزاران مراقبه گر در طی سالیان دراز ایجاد شده اند و علمی و منطقی می باشند. باید اشاره کرد رعایت قوانین، جو خیلی مساعدی برای مراقبه به همراه دارد و شکستن آن ها این جو را آلوده می کند.

فرد باید در تمام مدت دوره مراقبه حضور داشته باشد و همه مقررات را به دقت خوانده و رعایت کند. تنها افرادی که حس می کنند می توانند صادقانه و با دقت از مقررات پیروی نمایند باید برای ورود به دوره مراقبه درخواست بدهند. و افرادی که برای تلاش مصمم نبوده باید بدانند که وقت خود را هدر داده و بیشتر مزاحم کسانی می شوند که می خواهند با جدیت این دوره را بگذرانند.

فرد متقاضی باید متوجه باشد ترک دوره پیش از اتمام آن به علت سخت بودن قوانین، زیان آور است. و ناخوشایند است که علیرغم یادآوری های مکرر یک فرد از قوانین پیروی نکرده و از او بخواهند که دوره را ترک نماید.

افراد با اختلال ذهنی جدی

برخی اوقات افراد با اختلالات ذهنی جدی با انتظارات غیر واقع گرایانه در دوره های تکنیک ویژه بینی شرکت می کنند تا این تکنیک مشکلات ذهنی آن ها را کاهش یا بهبود دهد. در حالی که این تفکر اشتباه است. باید اشاره کرد روابط ناپایدار بین فردی و درمان های مختلف در گذشته می تواند عوامل دیگری باشد که بهره گیری از یک دوره ده روزه یا حتی کامل کردن آن را برای این افراد دشوار می سازد.
به این ترتیب اگرچه ویژه بینی برای بیشتر افراد سودمند است ولی یک جایگزین برای دارو درمانی یا روان درمانی نبوده و به افرادی که اختلالات روانی حاد دارند، توصیه نمی شود.

قوانین و دستورالعمل های تکنیک ویژه بینی

قابل ذکر است در طی دوره ده روزه ویژه بینی هیچ ارتباطی با دنیای بیرون وجود ندارد. ضمنا هیچ ارتباطی از دنیای بیرون هم با فرد متقاضی دوره وجود ندارد. در طی این دوره نباید با هیچ یک از هم دوره ای های خود ارتباط داشته باشد چه کلامی، فیزیکی یا چشمی. نوشتن و خواندن نیز ممنوع است.

زیربنای تمرین سیلا (رفتار اخلاقی) است و سیلا اساسی برای پیشرفت سمادی(تمرکز ذهن) ایجاد کرده و پاکسازی ذهن توسط پانیا (خرد درون نگری) به دست می آید. همه افرادی که در یک دوره ویپاسانا شرکت می نمایند باید آگاهانه قوانین زیر را در طول دوره رعایت کنند:

اجتناب از کشتن هر موجود زنده
اجتناب از دزدی
اجتناب از هر فعالیت جنسی
اجتناب از همه مسکرات و مخدرات
اجتناب از دروغ

روزانه حدود ۱۲ ساعت مراقبه سخت و فشرده انجام می شود و یک الی دو ساعت آموزه های اخلاقی و روانی می باشد. جدا از قوانین سخت این دوره همین ۱۲ ساعت یک جا نشستن در طی روز ممکن است برای همه قابل تحمل نبوده و از دوره انصراف بدهند.

همچنین سه قانون دیگر نیز وجود دارد که در طی این دوره باید رعایت شود:

اجتناب از خوردن بعد نیم روز
اجتناب از هر نوع لذت نفسانی و تن آرایی
اجتناب از خوابیدن در بسترهای مجلل

قبول استاد و تکنیک وی توسط فرد متقاضی

فرد متقاضی شرکت در دوره ویژه بینی باید اعلام کند که مشتاق است طول دوره را کاملا تحت راهنمایی و دستورات استاد سپری کند. این به معنی رعایت همه مقررات و مراقبه ها می باشد دقیقا همانطور که استاد می خواهد، بدون این که بخشی از دستورات نادیده گرفته شود یا چیزی به آن اضافه نماید.
این پذیرش باید نوعی تمایز و درک باشد نه تسلیم کورکورانه. فرد تنها با یک منش برپایه اعتماد می تواند با پشتکار و به طور کامل کار نماید. چنین اعتمادی به استاد و تکنیک برای موفقیت در مراقبه لازم است.

مراحل آموزش تکنیک ویژه بینی

تکنیک مذکور در یک دوره اقامت ده روزه به فرد متقاضی آموزش داده شده تا وی با رعایت قوانین و مقررات خاص، اصول اولیه روش را فرا گرفته و با تمرین کافی نتایج مفید آن را تجربه نماید.همانطور که اشاره شد شرکت در دوره به کار سخت و جدی نیاز دارد. آموزش شامل سه مرحله است.

مرحله اول این است که در طول دوره از کشتن، دزدی، فعالیت جنسی، گفتن سخنان یاوه، مصرف مواد مخدر خودداری گردد. انجام این اصول اخلاقی ساده، ذهن پریشان را آرام نموده تا بتواند وظیفه سخت خودنگری را اجرا کند. مرحله دوم تسلط بر ذهن بوده که آموزش تمرکز توجه بر روی واقعیت با جریان دم و بازدم است.

در روز چهارم ذهن آرام تر و متمرکز تر شده و می تواند بهتر خود ویپاسانا را تجربه نماید. مشاهده حس ها در بدن، درک طبیعت آنها و توسعه تعادل ذهن با واکنش نداشتن به آن ها. و مرحله سوم روز پایانی است که شرکت کنندگان مراقبه عشق، شفقت و خیرخواهی برای همگان را آموزش دیده و در آن پاکی و خلوص به دست آمده در دوره را با همه موجودات قسمت می کنند.

همه تکنیک در عمل یک تمرین ذهنی می باشد، دقیقا همانطور که ما برای ارتقای سلامت بدن تمرین بدنی انجام می دهیم، ویژه بینی نیز می تواند برای توسع سلامت ذهن به کار گرفته شود. با توجه به این که این تکنیک به طور اصلی مفید است، تاکید زیادی شده که اجرای آن به همان شیوه اصلی نگهداری گردد.

در طول دوره ضروری است که مطلقا هر نوع عبادت، دعا یا مراسم مذهبی، روزه گرفتن، تسبیح انداختن، سوزاندن عود، رقص و آواز، تکرار مانترا و … متوقف گردد. سایر تکنیک های مراقبه و شفا یا تمرینات معنوی هم باید موقتا متوقف گردند. البته این به معنای محکوم نمودن سایر تکنیک ها یا تمرین ها نبوده بلکه به این علت است که فرصت مناسبی برای امتحان تکنیک ویژه بینی به طور خالص صورت گیرد.

همچنین به افراد تاکید می شود که از ترکیب عمدی سایر تکنیک های مراقبه با تکنیک ویژه بینی خودداری نمایند چرا که مانع از پیشرفت و حتی سبب پسرفت روند آن ها می گردد. اشاره شده که تکنیک مذکور به شکل رایگان آموزش داده می شود و همه افراد دخیل در امر آموزش، هیچ پاداش مادی در ازای کار خود دریافت نمی کنند.
در ضمن هیچ پولی برای اجرای دوره ها، حتی هزینه غذا و مسکن دریافت نمی شود. همه هزینه ها توسط افرادی که دوره را گذرانده و از مزایای ویژه بینی بهره مند شده اند، پرداخت می گردد. البته دستاوردها به تدریج و با تمرین مستمر به دست می آید. این غیر منطقی است که تصور کنید تمام مشکلات طی ده روز رفع شود. هر چند در طی دوره اصولی آموخته می شود که در زندگی روزمره به کار رود.

هرچه این تکنیک بیشتر تمرین شود، رهایی بیشتری از مشکلات حاصل شده و به هدف نهایی یعنی رهایی کامل دست پیدا می کنید. حتی تمرین ده روزه هم نتایج روشن و چشمگیری که آشکارا در زندگی روزمره مفید است را مهیا می نماید.
گفته شده همه افرادی که دوره ویپاسانا را تجربه می کنند، در می یابند این تکنیک قابل ارزش گذاری نبوده و می توان توسط آن شادی واقعی را کسب کرد و آن را با دیگران تقسیم نمود.