درمان چاقی ژنتیکی : چاقی چقدر با ژنتیک در ارتباط است؟
چه زمانی چاق شدن ما ژنتیکی خواهد بود؟
خیلی از افراد چاق اعتقاد دارند که چاقی را به ارث برده‌اند و در این زمینه مقصر نیستند. با شیوع چاقی در دهه اخیر میان نوجوانان، این سوال که مطرح میشود که آیا عوامل ژنتیکی باعث این افزایش است یا شیوه زندگی؟
این بخش از دلگرم نشان می‌دهند که همان قدر که ژنتیک می‌تواند بر وزن نوجوانان موثر باشد، سبک زندگی و عادات رفتاری یک خانواده نیز بر چگونگی وزن فرزندان موثر است.
پیشگیری از چاقی ژنتیکی
در کودکان و نوجوانان هشدار و آمار مشخص میکند، فقط در شهر تهران حدود 70 درصد افراد بالای 20 سال دارای اضافه وزن یا چاقی هستند که از پیامدهای آن افزایش موارد بیماری‌های قلبی عروقی، ابتلا به دیابت، چربی بالا و فشار خون است.
همان‌طور که ارتباط ژنتیکی بین فرزندان و والدین وجود دارد، وزن فرزندان و والدین نیز از نظر اجتماعی و رفتاری نیز به هم مرتبط می‌باشد. قبلا تصور می‌شد که شیوع چاقی در فرزندان خانواده چاق فقط ناشی از ژن‌های به ارث رسیده می‌باشد، در صورتی که نتایج مطالعات اخیر تاکید بر نقش رفتارهای خانوادگی به موازات عوامل ژنتیکی دارد.
جالب آن‌که حتی برای بروز عوامل ژنتیکی نقش شیوه زندگی و نیز میزان تحرک بدنی غیرقابل انکار است.
به منظور بررسی میزان ارتباطات ژنتیک بین وزن فرزندان و والدین در مطالعه‌ای که محققان دانشگاه پنسیلوانیا انجام دادند، 1704 جفت دوقلوی نوجوان انتخاب شدند که دوقلو‌ها شامل طیفی از دوقلوهای همسان و غیر همسان بودند. بررسی‌های به عمل آمده در این مطالعه در سطح ملی که 2 سال به طول کشید.
حاکی است 12 درصد از نوجوانان دچار افزایش وزن بودند در حالی‌که 6 درصد فرزندان دارای پدر و مادر چاق بودند، 14 درصد تنها مادری چاق داشتند و 5 درصد فقط پدرانی چاق داشتند
البته عوامل مختلفی چون نداشتن تحرک روزانه، داشتن مشاغل کم‌تحرک، اختلالات تغذیه‌ای و میل به پرخوری، برخی بیماری‌ها از جمله کم‌کاری تیروئید، بارداری و مصرف برخی داروهای کورتونی در بروز آن موثر است.ولی در کنار همه این عوامل، ژنتیک نیز نقش بسیار پررنگی در بروز چاقی دارد تا جایی که براساس مطالعات جدید، مشخص شده که در 40 تا 70 درصد از موارد چاقی، وراثت دخیل است.
این یافته‌ها مشخص کرده است که پاسخ افراد چاق در برابر رژیم‌های لاغری یا ورزش‌های گوناگون نیز با یکدیگر فرق میکند. به عبارت دیگر، ژن‌ها بر نحوه جذب، سوخت و ساز و ذخیره چربی در بدن ما تاثیر می‌گذارد. از این‌رو ممکن است فردی با خوردن غذای خاصی چاق شود ولی فرد دیگر با خوردن همان غذا چاق نشود.
ژن‌ها از عوامل موثر بر برگشت چاقی پس از یک دوره رژیم غذایی سخت و لاغر شدن است.
براساس مطالعات صورت گرفته مشخص شده است که 95 درصد افراد پس از لاغر شدن، دوباره ظرف چند سال چاق می‌شوند و 41 درصد کسانی که با رژیم لاغر می‌شوند، پس از مدتی، حتی بیش از وزنی که کم کرده‌اند، دوباره اضافه وزن پیدا می‌کنند.
متاسفانه چاقی و اضافه وزن، فرد را مستعد ابتلا به مشکلات و بیماری‌های متعددی چون افزایش کلسترول و فشار خون، دیابت نوع 2، بیماری‌های قلبی عروقی، بیماری‌های مفصلی چون آرتروز، تنگی نفس و مشکلات روحی روانی ناشی از چاقی میکند. از این‌رو، مهمترین اولویت افراد چاق یا دارای اضافه وزن این است که وزن خود را به حد متناسب برسانند و حفظ کنند.
نقش ژنتیک در تناسب وزن
تنوع رژیم‌های لاغری بسیار زیاد است، ولی چگونه دریابیم که کدام‌یک از آنها برای ما از بقیه بهتر و موثرتر است؟
برای انتخاب موثرترین روش لاغری ابتدا باید دریابید که در شما ژن چاقی وجود دارد یا خیر. درواقع، با انجام آزمایش‌های خاصی روی DNA هر فرد می‌توان وجود ژن‌های خاصی که فرد را مستعد اضافه وزن یا چاقی میکند، مشخص کرد.
در صورت وجود این ژن‌ها و ابتلا به چاقی یا اضافه وزن مشخص میشود که با رعایت چه نوع رژیم غذایی و کدام دسته از ورزش‌ها می‌توان بر مشکل چاقی یا اضافه وزن غلبه کرد. باید توجه داشته باشید که اگر فردی ژن چاقی را فقط از پدرش بگیرد، احتمال این‌که مبتلا به چاقی ژنتیک بشود، زیاد نیست، اما اگر این ژن را از هر دو والد دریافت کند به طور قطعی مبتلا به این نوع چاقی خواهد شد.
تشخیص ژن چاقی:
بررسی‌های ژنتیک برای تشخیص عامل ژنتیک چاقی در آزمایشگاه‌های خاصی در کشور ممکن است. البته هزینه‌های انجام این آزمایش‌ها زیاد است.
چاقی همراه با افزایش چربی و قند خون
در برخی افراد، ژن چاقی به تولید نوعی پروتئین منجر میشود که میل زیادی برای ترکیب با اسیدهای چرب دارد، همین عامل باعث افزایش توده بدنی، چربی شکمی و کاهش متابولیسم در موقع استراحت میشود. میزان تری‌گلیسیرید خون افراد دارنده این نوع ژن، حتی در هنگام ناشتا بودن نیز افزایش می‌یابد که این مساله آنان را مستعد ابتلا به دیابت نیز میکند.
در چنین شرایطی باید از مصرف اسیدهای چرب اشباع پرهیز و بیشتر از اسیدهای چرب غیراشباع بخصوص امگا استفاده شود. به‌علاوه رژیم‌های غنی از کربوهیدرات بویژه سبزیجات، نان و غلات کامل نیز به چنین افرادی توصیه میشود.
در صورت رعایت رژیم کم کربوهیدرات، احتمال کاهش وزن در این افراد افزایش می‌یابد. همچنین انجام 60 تا 90 دقیقه پیاده‌روی قبل از صرف غذا برای کاهش چربی خون و کاهش وزن نیز تا حدودی سودمند خواهد بود.
قوی‌ترین ژن عامل چاقی
از میان پنج نوع ژن عامل چاقی، ژنی که قوی‌ترین عامل ارثی خطرساز چاقی به شمار می‌رود، به کاهش حس سیری و در نتیجه افزایش دریافت کالری در افراد منجر میشود. ورزش و رژیم غذایی در خنثی کردن تاثیر این ژن تاثیرگذار است. به‌علاوه استفاده از رژیم پر پروتئین به کاهش اثر این ژن و کاهش وزن منجر میشود.
استفاده از غذاهایی که میزان اسید چرب غیراشباع و ترانس کمی دارد مانند غذاهای دریایی، میوه‌ها، سبزیجات، بویژه گوجه‌فرنگی، غلات سبوس‌دار، مغزها و دانه‌ها و نیز داشتن فعالیت فیزیکی شدید مانند دویدن به‌مدت 30 دقیقه روزانه در کاهش وزن افراد دارنده ژن فوق موثر است.
ژن عامل چاقی در کودکان
در کودکان ناقل ژن چاقی، میزان ریزه‌خواری زیاد است و در صورت کم تحرکی یا بی‌حرکتی ، احتمال چاقی نیز در آنان بیشتر میشود. ناقلان این ژن در کنترل اشتها و اجتناب از ریزه‌خواری نیز مشکل دارند، اما با افزایش تعداد وعده‌های غذایی، افزایش تحرک و فعالیت جسمی می‌توان تاثیر این ژن را کاهش داد.
بررسی ژنتیک در کودکان چاق بهتر است در سنین شش تا هشت سالگی صورت بگیرد، زیرا در این سنین با بهره‌گیری از برنامه غذایی و تحرکی متناسب طی دو سال می‌توان اثر ناشی از ژن را برای همیشه در فرد مهار کرد. البته اثر بخشی برنامه پیشنهادی برای مقابله با چاقی باید با همکاری یک متخصص تغذیه و در مواردی یک روانپزشک و همراهی دیگر اعضای خانواده صورت بگیرد.
توصیه‌های عمومی برای تنظیم وزن
- مراقب میزان خوردن و فعالیت فیزیکی روزانه خود باشید.
- به میزان معادل وزن بدن‌تان، آب بنوشید. به طور مثال اگر وزنتان 75 کیلوگرم است باید حدود 9 لیوان آب در روز بنوشید.
- حداقل هشت ساعت طی شب بخوابید. مطالعات نشان داده است که خوابیدن کمتر از 5/7 ساعت در روز باعث افزایش وزن و پروسه کاهش وزن مشکل‌تر میشود.
- از مصرف جایگزین‌های مصنوعی شکر خودداری کنید. مواد قندی مصنوعی در متابولیسم بدن آن را با شکر طبیعی اشتباه گرفته و باعث افزایش سطح انسولین و کاهش قند خون میشود که در نتیجه آن احساس گرسنگی بیشتری می‌کنید.
- مصرف نمک را محدود کنید.
- استرس‌تان را کنترل کنید.
همچنین بخوانید:
۱۶ خوراکی که باعث چاقی و اضافه وزن شدید می شود !
