درمان درد فانتوم
درد خیالی یا درد فانتوم
یکی از مشکلات بیماران مبتلا به قطع عضو درد خیالی یا درد فانتوم است. بیمار در عضوی که قطع شده و وجود ندارد احساس درد می کند در این بخش از دلگرم به توضیح این نوع درد و انواع درمان آن می پردازیم.
درد خیالی(درد فانتوم)
درد خیالی(درد فانتوم)به درک حس دردناک در بخشی از بدن اشاره می شود که پس از برداشت جراحی یا آسیب به آن قسمت از بدن رخ می دهد و سابقه درد به این موارد بر می گردد.با این که به طور شایع بعد از قطع اندام رخ می دهد و شایع ترین علت آن می باشد ولی بعد از برداشت بخش های دیگر بدن توسط جراحی مثل سینه و رکتوم و آلت تناسلی و بیضه ، چشم ، دندان و زبان یا ضایعه سیستم اعصاب مرکزی و محیطی هم دیده می شود.
تشخیص افتراقی آن با درد قسنت باقیمانده عضو قطع شده است که درد در باقی مانده اندام متعاقب قطع اندام می باشد .حس دیگری بنام حس خیالی نیز داریم که حس کردن عضوی است که دیگر وجود خارجی ندارد این حس غیردردناک می باشد.
عوامل پیشرفت دهنده آن:
مکانیسم های 1-محیطی 2- نخاعی 3- مرکزی 4-روحی روانی
- با این که درد خیالی بطور عمومی در ظرف چند روز اول بعد از قطع عضو رخ می دهد ولی می تواند چندین ماه یاچند سال طول بکشد تا ظاهر شود.
- شیوع آن بین 40 تا 80% گزارش شده است.
- درد خیالی در قطع مادرزادی و نبودن زودرس یک اندام در کودکان کمتر رخ می دهد.
- وقوع درد خیالی به این عوامل ارتباط ندارد
1- سن در بزرگسالان
2- جنس
3- سطح یا سمت قطع
4- راست دست یا چپ دست بودن
5- علت قطع عضو
در چندین مورد گزارش شده که شیوع و شدت درد ثابت باقی می ماند ولی دفعات و مدت حملات درد در طول زمان کاهش می یابد. در صدی از بیماران یک کاهش شدت درد را تجربه می کنند.درد خیالی به ناتوانی دائمی در بیش از 40% افراد قطع عضو منجر می شود.درد خیالی که بیش از 6 ماه طول بکشد مشکلات جدیدی برای درمان ایجاد می کند ثابت شده که درد خیالی ارتباط قابل توجهی با درد باقی مانده اندام دارد. همین طور با این موارد مرتبط است:
1- فعالیت فیزیکی
2- شدت و طول مدت درد قبل از قطع
3- Input مهلک حین عمل
4- درد حاد پس از عمل جراحی
5- قطع دو طرفه
6- قطع اندام تحتانی
علایم درد فانتوم
- غالبا دردبلافاصله بعد از جراحی رخ می دهد.
- درد خیالی از لحاظ ماهیت ثابت نیست ولی تغیرات کیفیت آن در عرض سالها رخ می دهد.
- درد خیالی معمولا گذرا می باشد ولی بعضی از بیماران درد پایدار با دورهای تشدید را ذکر می کنند.
- طول مدت حملات بین ثانیه ها یا دقایق تا ساعتها یا روزها می باشد.
- درد خیالی معمولا در بخش های انتهایی اندام قطع شده و معمولا دردستهایا پاها محدود می شود.
- درد ممکن است به صورت گزگز، حالت نیشگون گرفتن،حالت فشاری، درد مبهم،سوزن سوزن شدن، حالت چاقو خوردن،تیر کشنده، درد ضربان دار دیده شود
- در بعضی موارد دیده می شود که بیمار عضو قطع شده را در وضعیت خاصی قرار می دهد یا بیمار اسپاسم هایی را در اندام حس می کنند.
- شبیه کیفیت درد، شدت در بیماران از خفیف تا شدید متغیر می باشد .
عوامل شروع کننده یا بدتر کننده درد خیالی:
1- عوامل فیزیکی مثل آب و هوای بارانی،دفع مدفوع،سردی هوا، استفاده از پروتز،کاهش جریان خون ، ادرارکردن ،فشار به عضلات
7- عوامل روحی مثل توجه
8- محرکهای روحی مثل ضطراب، استرس
درد خیالی با تغییر وضعیت بهبود نمی یابد.
معاینه فیزیکی
گاهی بیماران می توانند نقاط خاص تشخیصی روی اندام باقی مانده داشته باشند که نقاط شروع کننده درد خیالی می باشد. به این ترتیب اندام باقی مانده باید از لحاظ هر گونه منشا درد یا نواحی دردناک که باعث آغاز درد می گردد بررسی شود. اندام باقی مانده باید از لحاظ این موارد ارزیابی شود :
1- نوروما(کلافه عصبی در انتهای عصب قطع شده)
2- کیست
3- وجود بورس(کیسه هایی که بطور طبیعی بین عضلات یا عضله و استخوان وجود دارند و تورم آنها باعث ایجاد درد می شود.
4-زواید استخوانی
5-محلهای تحت فشار بیش از حد
فاکتورهای دیگری که باید بررسی شوند شامل:
1- اعضای مصنوعی که بخوبی با اندام تطابق ندارند
2- محرکهای مکانیکی
مشکلات موضعی مثل هرنیاسیون دیسک یا بیماری نخاعی ، می تواند درد نوروپاتیک در اندام مربوطه بدهد.یک ارزیابی دقیق فیزیکی با توجه ویژه به معاینات نورولوژیک شامل بررسی عضلانی اسکلتی، قدرت و دامنه حرکتی و تون عضله باید جهت ردکردن دردهای نوروپاتیک مرکزی یا محیطی انجام شود .
درمان درد فانتوم
تاکنون درمان قطعی برای درد اندام فانتوم یافت نشده است و روشهای درمانی استفاده شده بهبود قابل توجهی از خود نشان نداده‌اند. روشهای درمانی پزشکی شامل داروهای ضد افسردگی، تحریک طناب نخاعی، طب سوزنی، هیپنوتیزم، و بازخورد زیستی است. اما شواهد قابل اعتمادی وجود ندارد که کدام نوع درمان مؤثرتر است.
آیینه درمانی
یکی از روشهای متداول برای کاهش درد اندام فانتوم استفاده از آیینه است. در این روش با استفاده از آیینه و بازتاب تصویر اندام سالم می‌توان مغز را گمراه و درد را کاهش داد. هرچند اثربخشی این روش محدود است و نمی‌توان انتظار نتیجه قابل پیش‌بینی داشت. حدود 40% از بیماران هیچ مزیتی از آیینه درمانی دریافت نمی‌کنند.
استفاده از واقعیت افزوده
روش درمانی که اخیراً مورد استفاده قرار گرفته و نتایج دلگرم کننده‌ای داشته، استفاده از واقعیت افزوده و حرکت اندام مجازی در این محیط است. در این روش بیماران به حسگرهای مایوالکتریک تجهیز می‌شوند تا از سیگنال‌های ماهیچه‌ای اندام قطع شده برای حرکت اندام مجازی در واقعیت افزوده استفاده شود. این روش تأثیر شگرفی در کاهش درد اندام فانتوم دارد.
خواهشمنديم اگر سوال يا نکته‌اي براي مطلب درد خیالی یا درد فانتوم
در ذهن شما باقي مانده است، آن‌را در قسمت نظرات با ما و ساير کاربران به اشتراک بگذاريد.
———————————————————————————–
مجله اینترنتی دلگرم
مرجان امینی
