درس پانزدهم تفکر و سواد رسانهای کلاس دهم | هر چیز که در جستن آنی، آنی
درس پانزدهم تفکر و سواد رسانهای کلاس دهم |
در فصل سوم آموختیم که رسانهها طبق ارزشها و دیدگاههای خود به تولید پیام میپردازند و از این طریق سعی میکنند تا افکار و باورهای مخاطبان را تغییر دهند. علاوه بر این رسانهها سعی میکنند تا الگوهای رفتاری بخصوصی را تبلیغ و ترویج کنند. به نظرتان در تصویر بالا چه چیزی ترویج میشود؟
فرض کنید میخواهید در گروه یک فیلمنامه بنویسید.
– موضوع فیلمتان چیست؟
– نام شخصیت اصلی فیلمتان را چه میگذارید؟
– او را چند ساله، از چه شهر و کشوری، شهری یا روستایی، ثروتمند یا فقیر انتخاب میکنید؟
– پوشش، تغذیه، اسباب و اثاثیه و چینش محل زندگی او را چگونه در نظر میگیرید؟
– سرگرمیها و تفریحات او چیست؟
– او را با چه ارزشها و اعتقاداتی توصیف میکنید؟
– پاسخهای خود را با دو نفر از دوستانتان مقایسه کنید. شخصیت ساخته و پرداخته شده توسط شما با شخصیت دوستانتان چه شباهتها و تفاوتهایی دارد؟
این شباهتها و تفاوتها از کجا ناشی شده است؟
افراد در زندگی روزمرهٔ خود الگوهایی را انتخاب میکنند و بر مبنای آنها رفتارهای روزمره همچون نوع و چگونگی غذا خوردن، پوشش و آرایش ظاهری، تفریح و سرگرمی و… خود را سازمان میدهند اینها ابعادی از سبک زندگی فرد است. در این فعّالیت شما سبک زندگی خاصی برای شخصیت اصلی فیلمتان در نظر گرفتهاید. اگر فیلمنامهٔ شما مراحل تصویب و تولید را طی کند، سبک زندگی مدّ نظر شما را به دیگران عرضه میکند. دیگرانی که برای شما برنامهسازی میکنند چه سبک زندگیای را به شما ارائه میکنند؟
برخی مؤلفههای سبک زندگی عبارتاند از:
– پوشش (لباس، زیورآلات)
– طرز آرایش و پیرایش ظاهر (آرایش مو و چهره و…)
– نوع و نحوۀ غذا خوردن
– نوع و میزان خرید کردن
– تفریح و سرگرمی و چگونگی گذران اوقات فراغت
– منزل، اسباب و اثاثیه و تزئینات آن
– خودرو سواری (اتومبیل)
– روابط افراد (خانوادگی، خویشاوندی، شغلی)
– نقش شخصی و اجتماعی افراد
– ارزشها (مادی گرایی و معنویت گرایی، درآمد و چگونگی کسب آن، خوشبختی و سعادت و…)
– آداب و رسوم
– نمادهای محلی، ملّی و فراملّی
گفتوگوی کلاسی (صفحهٔ ۱۲۴ کتاب درسی)
با راهنمایی معلم محترمتان برخی از فیلمها، تصاویر، مجلات، صفحات روزنامه، کتاب و… مرتبط با سبک زندگی را که با خود به کلاس آوردهاید به نمایش بگذارید. محتوای آنها را براساس مؤلفههای سبک زندگی تحلیل کنید.
* در مجموع، در نمونههای انتخابی دانش آموزان چه موارد مشابهی از بازنمایی ابعاد سبک زندگی ارائه شده است؟
* آیا این بازنماییها هدف خاصی را دنبال یا الگوی خاصی را ترویج میکنند؟ چرا آری، چرا نه؟
«مُد»ها الگوهای فرهنگیای است که توسط بخشی از افراد جامعه، پذیرفته میشود و دارای یک دورۀ زمانی نسبتاً کوتاه است و سپس فراموش میشود. اکنون فیلم «مد» را ببینید. سپس دربارۀ پرسشهای زیر گفتوگو کنید.
چرا برخی افراد در سبک پوشش و آرایش خود به دنبال مد میروند؟
آفرینندگان و سازندگان مد چه کسانی هستند؟
مثالهایی از نقش رسانهها در ترویج مدگرایی را در کلاس مطرح کنید.
– بسیاری از ابعاد سبک زندگی، ذیل مصرف تعریف میشود و تنها پوشش و آرایش را شامل نمیشود. محتوای پیرابند (کادر) صفحۀ مقابل نظریات متفاوتی دربارۀ تأثیر رسانه در «الگوی مصرف» مطرح میکند.
– کدام دیدگاه بیشتر قابل دفاع است؟ چرا؟
– آیا میتوان به غیر از این دو دیدگاه، دیدگا ه دیگری داشت؟
تأثیر رسانه در الگوی مصرف
مردم به آسانی و به طور مستقیم تحت تأثیر رسانهها قرار میگیرند. رسانه، پیوندهای جامعه سنّتی را تضعیف، و افراد را در مقابل تبلیغات تجاری، سیاسی، فرهنگی آسیب پذیر میکند. اثر تبلیغات از این لحاظ مهم است که در خلال آنها راه و روشهای مخصوصی را برای لباس پوشیدن، غذا خوردن، خرید کردن، سرگرمی و… به همهٔ افراد جامعه انتقال میدهد و آن روشها را به فرهنگ عمومی تبدیل میکند. تبلیغات با روشهای مستقیم و غیرمستقیم موجب ترویج فرهنگ مصرف زدگی و تجمل گرایی میشود. رسانهها برای افزایش تأثیرگذاری تبلیغات از تصاویر رنگ و لعاب دار و موقعیتهای اغراق شده استفاده میکنند (خانههای بزرگ با لوازم خانگی تجمّلاتی، اتومبیلهای گران قیمت، چهرههای زیبا و…). با این روش، تصویری از زندگی آرمانی و مطلوب را در ذهن مخاطبان ایجاد میکنند که تنها در مناطق مرفه نشین شهرهای بزرگ میتوان مشابهش را پیدا کرد و چنین القا میکنند که برای رسیدن به خوشبختی راهی جز مصرف کالا و استفاده از نامهای تجاری مشهور (برنده) وجود ندارد. برخی از صاحب نظران معتقدند که مخاطبان در برابر رسانه، همواره فعّالانه و هدفمند عمل میکنند. مردم دربارهٔ چگونگی استفاده از رسانهها تصمیمات فعّالتری میگیرند و در مقابل، رسانه بهرهبرنده، استفاده کننده و انتخابگر به شمار میروند. رسانه تنها عامل تغییر سبک زندگی محسوب نمیشود بلکه عواملی دیگر هم در این امر اثرگذار است؛ به طور مثال اگر برای یک فرد ساکن در مناطق سردسیر ساعتها تبلیغات تجاری انواع نوشیدنیهای سرد را نشان دهید، فکر می کنید آیا برای استفاده از آن ترغیب شود؟
اعضای جدید خانواده
تأثیر رسانهها بر سبک زندگی به پیامهایرسانهای منحصر نیست. ورود ابزارهای رسانهای به زندگی روزمره نیز موجب تغییر سبک زندگی شده است؛ برای مثال ورود تلویزیون به خانه و پخش برنامه تا ساعات پایانی شب به تغییر ساعت خواب و بیداری بسیاری از خانوادهها منجر شده است. همچنین استفاده از تلویزیون و بعدها رایانه، اینترنت و تلفن همراه در خانهها به کاهش میزان تعامل رو در رو بین اعضای خانواده منجر شده است. در بسیاری از میهمانیها و دورهمیهای امروز، اوّلین و مهمترین پرسش میهمانان رمز «وای فای» است و هرکسی جسمش در جمع، ولی حواسش در تلفن همراهش است! گسترش تلفن همراه و شبکههای اجتماعی مجازی در عین اینکه صلۀ ارحام حضوری را کاهش داده، موجب افزایش ارتباطات از راه دور و حال و احوالپرسیهای تلفنی و مجازی شده است. رسانههای جدید امکان تفریح در هر مکان، زمان و به تنهایی را فراهم کردهاند و همین مسئله موجب شده است تفریحات ما از حالت دسته جمعی و فیزیکی و پرجنبوجوش به صورت فردگرایانه، مجازی و ساکن (بازیهای ویدئویی، تماشای تلویزیون، وبگردی و… ) دنبال شود.
– شما چه مثالهای دیگری را میتوانید به متن اضافه کنید؟
– فیلم «تنهایی رسانهای» را ببینید. این فیلم دربارهٔ سبک زندگی چه پیامهایی دارد؟
فعّالیت در خانه (صفحهٔ ۱۲۷ کتاب درسی)
زندگی به نمایش درآمده در برنامههای تلویزیون (شبکههای داخلی یا خارجی) را با زندگی واقعی خود مقایسه کنید. در ستون اوّل جدول زیر بنویسید همسالان شما چگونه در برنامههای تلویزیونی به تصویر کشیده میشوند و در ستون دوم از زندگی واقعی خود بنویسید.
تصویر همسالان شما در برنامههای تلویزیونی | زندگی واقعی شما |
تکلیف مدرسه وجود ندارد. | هرشب تکلیف مدرسه |
سعی کنید برای انتقال یکی از موضوعات سبک زندگی به دیگران با استفاده از فنون اقناع و بازنمایی نمونهای تولید کنید. به طور گروهی نیز میتوانید این فعّالیت را انجام دهید.
آموزش درس 15 کتاب تفکر و سواد رسانه ای
حتماً بخوانید: