داروی دوتارم یا dotarem در چه مواردی استفاده می شود ؟

داروی دوتارم چیست ؟

به تازگی داروی جدید گادوترات مگلومین (gadoterate meglumine) با نام تجاری دوتارم (Dotarem) برای استفاده در تصویربرداری MRI مغز، ستون فقرات و بافت‌های مرتبط در بیماران بالای 2 سال مورد تایید سازمان غذا و دارو قرار گرفته است.

دوتارم ، یک داروی حاجب با پایه گادولینیوم است که به رادیولوژیست در بهتر دیدن ضایعات دستگاه عصبی مرکزی کمک می‌کند.

تایید این دارو گزینه بهتری برای ارزیابی ناهنجاری‌های ساختاری دستگاه عصبی مرکزی در اختیار متخصصان قرار می‌دهد.

در یک مطالعه با شرکت 245 بزرگسال و 38 کودک بزرگ‌تر از 2 سال مشکوک به ناهنجاری‌های دستگاه عصبی مرکزی اثربخشی و ایمنی این دارو ارزیابی شد.

ابتدا برای هر بیمار یک MRI پایه بدون استفاده از دوتارم انجام شد.

پس از تجویز دوتارم MRI مجددا تکرار شد.

نتایج نشان دادند تصاویر به دست آمده از MRI با استفاده از دوتارم در مقایسه با تصاویر MRI پایه، در تشخیص ضایعات دستگاه عصبی به رادیولوژیست‌ها کمک بیشتری می‌کند.

همین مطالعه بین بیماران دچار ناهنجاری دستگاه عصبی مرکزی نیز انجام شد.

سایر داروی‌های حاجب عبارتند از:

• مگنویست 1988
• پروهنس 1992
• امنیسکن 1993
• اپتیمارک 999
• مولتی‌هنس 2004
• گاداویست 2011

نکات قابل توجه قبل از مصرف دارو دوتارم

موارد منع مصرف dotarem :

• حساسیت به نمک های گادولینیوم
• وجود موارد منع MRI (مثل افراد دارای ضربان ساز قلبی یا گیره های های عروقی)

موارد هشدار درباره داروی دوتارم :

در موارد زیرقبل از دریافت دوتارم به پزشک اطلاع دهید.

• سابقه واکنش آلرژیک به دنبال تزریق ماده حاجب
• سابقه آلرژی
• درمان فعلی با بتا بلوکرها
• نارسایی شدید کلیه
• سابقه تشنج یا درمان فعلی به دلیل آن
• در صورت نارسایی شدید کلیه، به رادیولوژیست اطلاع دهید.

روش استفاده دوتارم :

دوتارم همیشه باید توسط پرسنل مجرب مورد استفاده قرار گیرد.

دوزهای مورد نیاز توسط پزشک و با توجه به نیاز هر بیمار تعیین می شوند.

دوتارم تنها به صورت تزریق وریدی قابل استفاده است.

هر ویال فقط برای یک بار قابل مصرف است.

اثرات جانبی احتمالی مصرف dotarem :

مانند هر دارویی دوتارم نیز ممکن است تعدادی عارضه جانبی در پی داشته باشد.

در صورت مشاهده هر نوع تغییر در رنگ یا ضخامت پوست هر بخش از بدن درمدت چند هفته پس از انجام MRI، به رادیولوژیست اطلاع دهید.

عوارض شایع مصرف dotarem :

1. احساس گرما
2. سرما یا درد در اطراف محل تزریق
3. تهوع
4. استفراغ
5. قرمزی و خارش پوست شوید

در موارد نادر دریافت دوتارم می تواند موجب واکنش های آلرژیک شود که با علائم زیر تظاهر می کنند:

• آنژیوادم، شوک
• ایست قلبی ، کاهش فشارخون
• ادم حنجره ، اسپاسم حنجره و راه های هوایی، ادم ریه، اختلالات تنفسی، سرفه، عطسه، آبریزش بینی و تحریک چشم
• دردشکم و قفسه سینه
• کهیر و قرمزی پوست

این عوارض بسیار شدید هستند و ممکن است بعضی از آن ها اولین نشانه واکنش آلرژیک شدید به دوتارم باشند.

در این شرایط ممکن است به اقدامات فوری پزشکی یا بستری شدن در بیمارستان نیاز داشته باشید.

بعضی از این واکنش ها ممکن است چندین روز پس از دریافت دوتارم ایجاد شوند.

نحوه نگهداری دارو dotarem :

• دارو را دور از دسترس کودکان نگه دارید.
• برای نگهداری دارو نیاز به احتیاط خاصی وجود ندارد.
• از مصرف دارو پس از تاریخ انقضا که روی ویال ها یا بسته ها درج شده است خودداری نمایید.

نکات تکنیکی مواد حاجب تزریقی در رادیولوژی

درنقل وانتقال داروی حاجب باید موارد زیر رعایت گردد:

1. ماده حاجب تزریقی محلول آبکی ، استریل ، شفاف ، بی رنگ تا حدی زرد و بی بو است.بنابراین باید با دید مستقیم، به منظور بررسی رسوبات و تغییر رنگ آن قبل از تجویز کنترل گردد، اگر رسوبات وتغییر رنگ قابل توجهی وجود داشت ، نباید استفاده شود.
2. ترکیب حجم و غلظت برای استفاده ، باید به دقت و بطور فردی بر اساس فاکتورهایی نظیر: سن ،وزن بیمار ،اندازه رگ و سرعت جریان خون در رگ و عملکرد کلیه مورد محاسبه قرار گیرد.
3. مواد حاجب بدلیل تداخل داروئی و ناسازگاری شیمیایی نباید با سایر داروهای تزریقی مخلوط شده یا در راههای تجویزی داخل وریدی حاوی داروها، محلول ها یا ترکیبات مغذی خاص تجویزگردند.
4. رقیق کردن ماده حاجب تزریقی با سرم نرمال سالین استریل توصیه نشده است.
5. کشیدن ماده حاجب از ظروفشان باید تماماً تحت شرایط استریل تنها با استفاده از سرنگ ها و وسایل استریل انجام شود. تکنیک استریل باید درتمام تزریقات عروقی که شامل مواد کنتراست باشد، رعایت شود.
6. اگراز لوازم چند بار مصرف استفاده می شود ، مراقبتهای دقیق به منظور رفع پیشگیری ازآلودگی، لازم است.
7. مواد حاجب پس از بازشدن، باید بلافاصله مورد استفاده قرار گیرند .
8. مواد کنتراست یددار تجویز شده به صورت داخل عروقی بایستی در زمان تزریق دمایی مساوی دمای بدن ویا نزدیک به آن داشته باشند.

رعایت قانون 4h قبل از تزریق ماده حاجب الزامیست

1. Head up(حواس جمع بودن)
2. Have in electrocardiogram(مانیتور کردن بیمار)
3. Hydration(هیدراته بودن)
4. History (داشتن تاریخچه بیمار)

نکات مهم در استفاده از ماده حاجب تزریقی :

باید قبل از انجام آزمون، به بیمار نحوه انجام پروسیجر توضیح داده شود ، این کار به منظور حفظ آرامش و خونسردی بیمار می باشد.

برگه رضایت عمل مبنی برانجام پروسیجر و خطرات احتمالی ناشی از انجام آن باید توسط بیمار و همراهان درجه یک قبل از انجام آزمون، تکمیل شده و امضا و ممهور به اثر انگشت شود.

در مواردی که بیمار باردار است ، انجام آزمون باید حدالمقدور به بعد موکول شود و یا پروسیجرهایی که نیاز به اشعه و ماده حاجب ندارند ، جایگزین آن گردند.

بیماران باید ازنظرسابقه حساسیت داروئی،موادغذایی وبیماریهایی خاص باید مورد غربالگری قرار گیرند.

در بیمارانی که سابقه حساسیت به دارو و یا بیماری خاص دارند ، احتمال وقوع واکنش ناخواسته ناشی از تزریق ماده حاجب بیشتر است.

بیماریهای خاص شامل؛ دیابت ، بیماری میلوم مولتیپل ، فئوکروموسایتوما ، بیماری خونی داسی شکل هموزیگوس و اختلال تیروئیدی شناخته شده و… می باشند.

چک کردن آزمایشات بیمار مانند Cr ، PT، PTT ، BUNو INR وسایر فاکتورهای خونی الزامیست.

اقدامات پیشگیرانه در مورد بیماران با ریسک بالا،شامل؛ پره مدیکاسیون با آنتی هیستامین ها و کورتیکواستروئیدها برای اجتناب یا کاهش وقوع واکنش های آلرژیک می باشد.

البته این داروها ازوقوع واکنش های جدی تهدید کننده حیات جلوگیری نمی کند ، اما ممکن است شیوع و شدت آنها را کاهش دهد.

باید در مورد بیماران با این سوابق یا اختلالات، احتیاط فراوان بعمل آید.

از آنژیوکت یا وسیله تزریق کننده متناسب با سن ، نوع واندازه رگ ، نوع پروسیجر و سرعت جریان خون عروق مربوطه استفاده گردد.

ازشریان یا ورید مناسب( ورید پروگزیمال ساعد دست قسمت داخلی برای تزریق سیستم کلیوی،کبدی وصفراوی در سی تی و رادیوگرافی ارجح است)استفاده شود.

ضمن اینکه خالی بودن مثانه قبل از انجام آزمون الزامی است.

پروسیجرهای تشخیصی که مستلزم استفاده از مواد حاجب یددار هستند ، باید مستقیماً توسط افراد خبره و ماهر انجام شوند.

ترالی اورژانس کاملاً مجهز یا تجهیزات معادل و همچنین افراد کارآمد در تشخیص و درمان واکنش ناخواسته به ماده حاجب از هر نوع باید همیشه در دسترس باشند.

تزریق ماده حاجب نباید به تنهایی و در جای خلوت و بدون امکانات و تجهیزات مناسب انجام نشود.

درمواردی که حین تزریق پارگی رگ یا نشت ماده حاجب اتفاق افتاد ، فوراً تزریق متوقف ، و رگ دیگری جایگزین آن گردد.

اگر در طول تزریق واکنش ناخواسته اتفاق افتاد ، تزریق باید بلافاصله متوقف گردد.

بیماران دریافت کننده مواد کنتراست به ویژه آنهایی که از طبی ناپایدار هستند باید از نزدیک تحت نظرباشند .

باقی ماندن آنژیوکت (باز بودن رگ) وکنترل محل تزریق حداقل تا نیم ساعت پس از آزمون، از جمله نکاتی است که باید رعایت شود

چون وقوع حساسیت از بدو تزریق تا 40 دقیقه پس از تزریق درحداکثر است ، گرچه در برخی منابع تا 48 ساعت بعد از تزریق واکنش ماده حاجب گزارش شده است.

در بیماران با اختلال در عملکرد کلیه، بیماریهای همزمان کلیه و کبد ، بیماری کلیوی قلبی ، تیروتوکسیکوز شدید ، میلوماتوز ، یا آنوری ، تجویز مواد حاجب ، باید با احتیاط انجام شود.

در مواردی که کراتنین بیمار بالا است ، رعایت مواردی چون ؛ ستفاده ازماده کنتراست غیر یونی با اسمولاریته پایین ، هماهنگی با بخش دیالیز در صورت لزوم وجایگزینی سایرروشهای تشخیصی دیگر مناسب است.

در کسانی که ماده حاجب کوله سیستوگرافی دریافت کرده اند ، تزریق ماده حاجب احتمال آسیب به کلیه وکبد را بیشترمی کند.

مسمومیت کلیوی در چندین بیمار مبتلا به اختلال کبد که ماده کنتراست خوراکی کوله سیستوگرافی وبه دنبال آن مواد کنتراست داخل عروقی دریافت کرده اند دیده شده است .

بنابراین تجویز هرگونه ماده حاجب داخل عروقی در بیمارانی که به تازگی ماده کنتراست کله سیستوگرافی دریافت کرده اند ، باید به تاخیر افتد.

تجویز موادحاجب یددار به طور داخل عروقی در بیماران مبتلابه میلوم مولتیپل یا دیگر بیماریهای پاراپروتئیناسئوس که مستعد به نارسایی و یا بی کفایتی کلیوی ناشی از داروهستند ،بالقوه مخاطره آمیز است.

ضمن اینکه ترکیب تزریق ماده کنتراست و دهیدراتاسیون باهم می تواند سبب شدت بیشتر بیماری میلوما شود.

احتیاطات ویژه در این مورد شامل؛ حفظ هیدراسیون طبیعی وکنترل دقیق کراتنین سرم بیماراست .

گزارش هایی ثبت شده ازطوفان تیروییدی متعاقب تزریق ماده حاجب یددار داخل عروقی در بیماران هیپوتیروئیدی یا دارای ندول غده تیروئید با عملکرد خودکار ، پیشنهاد میکند که این خطر اضافی باید در چنین بیمارانی قبل از استفاده از هر ماده کنتراست ارزیابی شود.

در بیماری ندولار تیروئید تزریق ماده حاجب یددار باعث بیماری هیپرتیروئیدیسم می شود.

تزریق ماده حاجب باعث اختلال در تست های تیروئیدی می شود، بنابراین لازم است آزمونهای تیروئیدی یک هفته به تاخیر بیافتند.

در بیماری فئوکروموسایتوما تزریق ماده حاجب، باعث افزایش فشار بحرانی می شود.

در این مورد رعایت موارد زیر توصیه می شود

1. از سایر روش های تشخیصی دیگر که به ماده کنتراست نیاز ندارد استفاده شود
2. اگر بر اساس قضاوت پزشک، نفع انجام پروسیجر مربوطه برخطرات مطروحه بچربد،آن پروسیجرمیتواند انجام شود وگرنه، ابتدائاً بیماری مربوطه درمان شود و سپس پروسیجرهای با مواد کنتراست یددار برای آن بیمارانجام گردد.
3. مقدار ماده حاجب باید در حداقل مطلق حفظ شود.
4. فشار خون بیمار در حین پروسیجر باید کنترل واقدامات و وسایل لازم جهت درمان بحران هیپرتانسیون باید در دسترس باشد.
5. قبل از انجام آزمون به بیمار پره مدیکاسیون(آلفا وبتا بلوکر) داده شود.

مواد کنتراست زمانی که به طور داخل عروقی تجویز می شوند ممکن است باعث تسریع داسی شدن در افرادی که برای بیماری داسی شکل هموزیگوس هستند ، شود.

دربیماران دیابتی ، مصرف متفورمین 48 ساعت قبل وبعد از تزریق ماده حاجب باید قطع شود ، چون ماده حاجب یددار باعث افزایش اسیدوز لاکتیک می شود ، احتیاطات لازم به عمل آید.

در بیماری میاستنی گراو تزریق ماده حاجب باعث تشدید علائم بیماری می شود

در بیماران تحت درمان با داروی ضد تومور اینترلوکین 2 که عوارضی شبه آنفلوانزا دارد تزریق ماده حاجب باعث تشدید علائم بیماری می شود.

این علائم شامل تب ، لرز ، تهوع ، استفراغ ، خارش ، راش ، اسهال ، افت فشار خون ، ادم و الیگوری می باشند.

بروز این علایم در مدت ساعتهای اولیه و حتی تا چندین ماه بعد از آخرین دز اینترلوکین 2 گزارش شده است .

مواد حاجب در زمان حاملگی وشیر دهی باید با احتیاط مصرف شوند

اگر بیمار سابقه آلرژی ، اختلالات ایمیون ، اتو ایمیون یا نقص ایمنی ، واکنش قبلی به تزریق ماده حاجب دارد ، تست حساسیت پوستی نمی تواند برای پیشگویی احتمال واکنش های شدید مورد اعتماد باشد .

چون انجام این تست خود می تواند برای بیمار مخاطره آمیز باشد.

تاریخچه دقیق پزشکی با تاکید بر روی موارد فوق ممکن است درپیشگویی واکنش های جانبی درست تر باشد تا پیشگویی کردن بوسیله تست قبلی .

در مورد تمام درمانهایی(شامل داروهای غیر نسخه ای (روی پیش خوان OTC))، که بیماردر حال حاضر دریافت می کند ، قبل ازانجام آزمون باید پزشک اطلاع داشته باشد.

بیشتر بخوانید :

عوارض اسکن استخوان برای اطرافیان

آشنایی با موارد مصرف و عوارض داروی گادودیامید

آشنایی با موارد مصرف داروی آیوپامیدول

همه چیز در مورد داروی مگلومین کامپاند

حساسیت دارویی در کودکان و راههای پیشگیری از آن