توحید چیست و چه معنایی دارد ؟

توحید یعنی چه ؟

توحید، اعتقاد به یگانگی خداوند و نفی هرگونه شریک برای او را گویند. اصطلاحی مهم در فرهنگ و معارف اسلامی که از حیث عقیده، باور به یکتایی خداوند، و از حیث عمل، منحصر کردن عبادت به خدای یکتاست. از آن‌جا که توحید محوری‌ترین آموزۀ اسلام و دیگر ادیان توحیدی است، این آموزه در ابعاد گوناگون فرهنگ اسلامی بازتاب داشته، و در علوم و معارف دینی نیز مباحث گسترده‌ای بدان اختصاص یافته است. ‌

توحید، بنیادی‌ترین اصل اعتقادی در اسلام، به معنای یکتا و بی‌مانند دانستن خداوند، و همچنین بی‌شریک بودن او در خلق جهان. نخستین جملات حضرت محمد(ص) در آغاز دعوت مردم به اسلام، حاوی شهادت بر یکتایی خدا و دوری از شرک بوده است. توحید همچنین در قرآن کریم و روایات معصومین، مورد توجه قرار گرفته و سوره توحید در همین موضوع است.

توحید به چه معناست؟

توحید به معنای واقعی باور به خدا به معنای واقعی یعنی، چه شرایط خوب باشه چه شرایط خوب نباشه من خدا رو باور دارم من خدا را مالک میدونم و با این ذهنیت پیش میرم با این ذهنیت زندگی می‌کنم که این شرایط شرایطی نیست که بخواد من روز زندگیم رو توی یک روند اشتباه قرار بده،

ریشه توحید

توحید از ریشهٔ «وحد» به معنای واحد و یگانه دانستن خداوند است.برخی میان واژهٔ «أحد» و «واحد» تفاوت قائل شدهاند، ولی در کتابهای لغت، آیات و روایات میان «أحد» و «واحد» تمایزی وجود ندارد و هر دو بر انفراد و یگانگی دلالت می‌کنند. توحید، واحد و أحد» سه معنا دارند: بینظیر بودن خدا، نفی شریک و بسیط بودن، که معنای دوم و سوم لازمهٔ معنای نخست «إله» چهار معنا دارد: معبود، مستور، پناهگاه و موجودی که موجب تحیر همگان است. لازمهٔ این چهار معنا، دیگر صفات خداوند نیز هست.

سورهٔ توحید به شناسنامهٔ خدا معروف است.

«قُلْ هُوَ اللهُ أَحَدٌ» یعنی بگو خدا احد است. «أحد» یعنی یگانه و با دو آیهٔ بعد تفسیر می‌شود.
«اللَّهُ الصَّمَدُ»: قصد و صلابت دو معنایی است که برای «صمد» بیان شده است؛ یعنی خدایی که بینقص و بینیاز از همگان است و همه دارای نقص و نیازمندِ او هستند.
«لَمْ یَلِدْ وَ لَمْ یُولَدْ»: تمام مخلوقات به نوعی زایش دارند، اما خداوند نه از کسی زاده شده و نه کسی از او زاده شده است. این دو ویژگی در خدا نیست؛ پس خدا یگانه، بینیاز و بینقص است.
«وَلَمْ یَکُنْ لَهُ کُفُواً أَحَدٌ»: هیچ وجودی شبیه و کفو خدا نیست.

معنای توحید چیست ؟

برای روشن شدن این سوال که توحید چیست بهتر است ابتدا درباره واژه توحید توضیحاتی داده شود. توحید مصدر باب تفعیل است، از ریشهٔ وَحَدَ به معنای واحد و یگانه دانستن خدا است. گرچه توحید گاهی به معنای یگانه بودن خدا نیز به کار می‌رود، لکن اصل معنای توحید، یگانه دانستن خدا است که این فعل انسان است، توحید یعنی ما خدا را یگانه می‌دانیم.

واژه‌هایی که بیشتر از دیگر واژه‌ها بر یگانگی خداوند دلالت می‌کنند نه یگانه دانستن، واژهٔ واحد و احد است؛ نمی‌گوییم صفت خدا توحید است، می‌گوییم صفت خدا واحد است یا صفت خدا احد است. در قرآن اینطور آمده است:
﴿وَ إِلهُکُمْ إِلهٌ واحِدٌ لا إِلهَ إِلاَّ هُوَ الرَّحْمنُ الرَّحیمُ‏﴾

و خداى شما خدایى یگانه است، جز او خدایى نیست که بخشنده و مهربان است.

بنابراین این دو واژه بیش از واژه‌های دیگر به کار می‌رود و البته بعضیها بین “واحد” و “احد” یک تفاوتی قائل شوند؛ مثل اینکه گفتند واحد یعنی خدا بینظیر است و احد یعنی خدا بسیط است. لکن در کتب لغت و در آیات و روایات چنین تمایزی گذاشته نشده است.

ریشه هر دو کلمهٔ واحد و احد (وَحَدَ) است و هر دو بر انفراد و یگانگی دلالت می‌کند. در بعضی از کتابهای لغوی و همینطور در بعضی از روایات، احد را به واحد و واحد را به احد معنا کرده‌اند و معنای این دو لغت را یکی دانسته اند. در روایتی از امام باقر علیه السلام آمده است:
﴿… الْأَحَدُ وَ الْوَاحِدُ بِمَعْنًى وَاحِدٍ و هُوَ الْمُتَفَرِّدُ الَّذِی لَا نَظِیرَ لَهُ﴾

احد و واحد به یک معنا هستند و یعنی…؛ یعنی، بیهمتایی که نظیری ندارد
﴿وَ التَّوْحِیدُ الْإِقْرَارُ بِالْوَحْدَهِ وَ هُوَ الِانْفِرَادُ وَ الْوَاحِدُ الْمُتَبَایِنُ الَّذِی لَا یَنْبَعِثُ مِنْ شَیْ‏ءٍ وَ لَا یَتَّحِدُ بِشَیْ‏ءٍ﴾

توحید یعنی اقرار به یگانگی خدا؛
یعنی اقرار به انفراد خدا و اینکه خدای واحد با مخلوقات متباین است؛ نه از چیزی جدا شده است و نه به چیزی اضافه می‌شود.

بنابراین در توضیح معنای توحید باید بگوییم معنای اصلی آن، یگانگی خدا است. لکن این یگانگی خدا دو لازمه دارد:

1. لازمهٔ اینکه خدا یگانه باشد، این است که شریک نداشته باشد. پس معنای توحید شریک نداشتن نیست، توحید همانطور که در کتابهای لغوی آمده است به معنای یگانگی است، لکن لازمهٔ توحید شریک نداشتن است.
2. لازمهٔ یگانگی خداوند این است که خداوند بسیط باشد، یعنی مرکب از اجزا نباشد. اتفاقاً این مطلب در روایت نیز آمده است و بعضیها بسیط بودن خداوند را معنای اصطلاحی برای احد بیان کردند. وقتی گفتیم واحد یعنی منفرد،

یگانه، بینظیر؛ اگر خدا یا هر موجودی مرکب بشوند، اجزا داشته باشند، دیگر بینظیر نمی‌شود. در واقع حالا اگر در مورد خدا اینطور بگوییم، اگر خدا هم مثل مخلوقات مرکب باشد، دارای اجزاء باشد، خدا هم شبیه مخلوقات می‌شود و مرکب می‌شود. بنابراین اگر خدا بسیط نباشد، انفراد و یگانگی او بی معنا می‌شود. بنابراین لازمهٔ یگانگی خدا، این است که بسیط باشد و مرکب نباشد.

بنابراین توحید یا واحد و احد به سه معنا به کار می‌رود:

• بی نظیر بودن
• نفی شریک
• بسیط بودن

معنای دوم و سوم لازمهٔ معنای اول است و الا از نظر لغوی توحید یعنی «لَیْسَ کَمِثْلِهِ شَیْ‏ءٌ»3. توحید یعنی بی نظیر، واحد یعنی «الْمُتَفَرِّدُ الَّذِی لَا نَظِیرَ لَهُ» یگانه‌ای که هیچ شبیهی ندارد.

روایاتی در بیان این‌که توحید چیست ؟

برای تکمیل مباحث پیرامون این سوال که توحید چیست می‌توان به روایات اهل‌بیت (ع) رجوع کرد. در روایات دربارهٔ توحید مفصل توضیح داده شده است مثلاً در همان روایتی که می‌فرماید: «إِنَّ أَسَاسَ الدِّینِ التَّوْحِیدُ وَ الْعَدْلُ» آنجا توحید را در ادامهٔ روایت اینطور تعریف کرده است:

﴿أَمَّا التَّوْحِیدُ فَأَنْ لَا تُجَوِّزَ عَلَى رَبِّکَ مَا جَازَ عَلَیْکَ﴾
اما توحید آن است آنچه که بر خود روا می‌داری، بر خداوند روا ندانی.

یعنی یگانگی خدا این است که هیچ یک از ویژگیهای خود را برای خداوند ندانیم. آن ویژگیها که در ما هست، در خدا وجود ندارد. چون اگر در خدا هم وجود داشته باشد، خدا شبیه مخلوقات می‌شود که این با یگانگی او منافات دارد.
احادیث دیگری نیز در بیان این‌که توحید چیست وارد شده است؛ یک دسته از احادیث، احادیثی هستند که می‌گویند یگانگی خدا به معنای این است که شبیه مخلوقات نیست، مثل روایتی که می‌فرماید:

﴿تَوْحِیدُهُ تَمْیِیزُهُ مِنْ خَلْقِهِ﴾
توحید یعنی جدا دانستن خدا از مخلوقات.

جدا دانستن به این معنا که خدا متفاوت است، ویژگیهای مخلوق در او نیست. یا روایت دیگری که می‌فرماید:

﴿مَا عَرَفَ اللَّهَ مَنْ شَبَّهَهُ بِخَلْقِهِ﴾
کسی که خدا را به مخلوقات تشبیه بکند، خدا را نشناخته است.

چون گفتیم شناخت خدا، شناخت خدای یگانه است. اگر خدا یگانه نباشد، اصلاً خدا نیست و تعابیر دیگری که در روایات وجود دارد.