آشنایی کامل با انواع داروهای تحریک تخمک گذاری

داروهای تحریک تخمک گذاری

تحریک تخمک گذاری یکی از روش های درمان ناباروری

تحریک تخمک­‌گذاری یک نوع درمان دارویی است که در ناباروری اغلب به­‌ منظور افزایش شانس باروری و میزان موفقیت درمان، انجام می‌­شود.
داروهایی که برای تحریک تخمک گذاری مورد استفاده قرار می­‌گیرد تحت عنوان داروهای محرک تخمک ­‌گذاری نامیده می‌­شوند و با استفاده از این داروها می‌توان تعداد و کیفیت تخمک­‌ها را ارتقاء داد.

به­‌طور کلی هدف از تحریک تخمک­‌ گذاری در درمان ناباروری، اصلاح تخمک ­‌گذاری در زنان مبتلا به اختلال تخمک ­‌گذاری و افزایش تعداد و کیفیت تخمک جهت انجام روش­‌های کمک بارروری (ART) است.

انواع داروها برای تحریک تخمک گذاری

1. گنادوتروپین های انسانی یا HMG

این داروی تزریقی برای زنانی استفاده می شود که به دلیل نارسایی غده ی هیپوفیز، تخمک گذاری ندارند.

بر خلاف داروی کلومیفن که غده هیپوفیز را تحریک می کند، این دارو و دیگر گنادوتروپین ها به طور مستقیم تخمدان ها را تحریک می کنند. این دارو شامل هورمون های LH و FSH می باشد.

2. متفورمین (گلوکوفاژ)

متفورمین باعث افزایش میزان تخمک گذاری می شود. این دارو زمانی استفاده می گردد که مقاومت به انسولین، علت ناباروری باشد. مقاومت به انسولین در ایجاد سندروم تخمدان پلی کیستیک نقش دارد.

3. آنالوگ هورمون آزاد کننده گنادوتروپین (GnRH)

این درمان برای زنانی استفاده می شود که سیکل های نامنظم تخمدانی و یا تخمک گذاری نابالغی را قبل از رسیدن کامل فولیکول دارند.

4. گنادوتروپین های جنین انسانی یا HCG

این دارو در ترکیب با کلومیفن، HMG و FSH استفاده می شود. این دارو باعث تحریک فولیکول برای رهاسازی تخمک می شود.

5. تحریک تخمک گذاری با قرص کلومیفن

بسیاری از پزشکان رشد فولیکول ( تخمک) را با سونوگرافی کنترل می کنند. اندازه فولیکول (تخمک) مناسب بنظر پزشکان مختلف متفاوت است.

اما اکثر پزشکان در صورتیکه بیمار دارو مصرف نکرده یا تنها کلومیفن مصرف کرده باشد 20 تا 24 میلی متر در نظر می گیرند و اگر FSH به تنهائی مصرف کرده باشد 17 یا 18 میلی متر و اگر FSH+LH استفاده کرده باشد 16 یا 17 میلی متر را اندازه فولیکول بالغ در نظر می گیرند.

البته این امکان دارد که فولیکولهای تا حد 14 تا 15 میلی متر نیز حاوی تخمک طبیعی نیز باشند. بعلاوه فولیکولها تا زمان آزاد سازی حدود یک تا دو میلی متر روزانه رشد می کنند.

یک خانم ممکن است در یک سیکل بیش از یک تخمک آزاد کند و وقتی به اندازه آنها به حد طبیعی رسید در صورتیکه hCG استفاده نکرده باشند تا 24 ساعت بعد تخمکها در بدنش آزاد خواهند شد.

تزریق hCG در 95% خانمها باعث آزاد سازی تخمکها در 36 ساعت بعد خواهد شد.

6. گنادوتروپین ها

همان طور که پیشتر نیز عنوان شد کلومیفن با اثر آنتاگونستی باعث تحریک ترشح GNRH و متعاقبا LH , FSH می شود.

بنابراین سالم بودن محور هیپوتالاموس، هیپوفیز و تخمدان برای اثر گذاری دارو الزامی است.

در مواردی که اختلال عملکرد هیپوتالاموس یا هیپوفیز وجود دارد و یا در خانم هایی که به درمان با کلومیفن پاسخ ندادند از گنادوتروپین های تزریقی برای القای تخمک گذاری استفاده می شود.

احتمال بارداری در یک سیکل با استفاده از گنادوتروپین بسیار بیشتر از کلومیفن و مهار کننده های آروماتاز است.

1. HMG (منوتروپین) : این ماده از ادرار زنا یائسه استخراج شده و حاوی V5(IV) از LH و V5(IV) از FSH می باشد. تزریق HMG به صورت عضلانی صورت میگیرد.
2. Urofollitropin یا FSH ادراری: این فرآورده حاوی ۷۵(UI) از FSH می باشد که از ادرار زنان یائسه جدا و خالص سازی شده است. هرچند معمولا مقدار بسیار اندکی ازLH نیز به صورت ناخالص در این فرآورده وجود دارد. شناخته شده ترین نام تجاری این فرآورده Fostimon است که به صورت زیر جلدی یا عضلانی قابل تزریق است.
3. Recombinan FSH یا FSH نوترکیب انسانی که به نام Follitropinα,β شناخته می شود و حاوی ۷۵(IU) از فولیتروپین آلفا (بدون ناخالصی LH) است. معروف ترین نام تجاری این دارو GONAL F است که به صورت زیر جلدی تزریق می شود. به دلیل خلوص بیشترفرآورده های FSH واکنش حساسیتی به این فرآورده بسیار کمتر از HMG و UFSH می باشد. در برخی مقالات مقایسه کارآیی HMG ادراری با RFSH با تفاوت معناداری همراه نبود اما بررسی متا آنالیزها حاکی از تعداد بیشتر تولیدهای زنده با HMG نسبت بهRFSH می باشد.
4. Lutropinα یا LH نوترکیب انسانی: این فرآورده حاوی ۷۵(IU) لوتروپین است. معروفترین نام تجاری این دارو Luveris بوده که در بازار داروئی ایران موجود نمی باشد. اما جانشین آن HCG می باشد که دارای اثرات LH است.

برای تجویز گنادوتروپین سه پروتکل پذیرفته شده است:

1. روش دوز ثابت (fixed dose protocol): که در این روش دوز ثابت ۱۵۰(IU) از FSH به صورت روزانه تزریق می شود. این روش در۳۶ درصد موارد منجر به چند قلو زایی و در ۱۴ درصد موارد باعث تحریک بیش از حد تخمدان می شود.
2. روش افزایش مرحله ای (Step-up protocol) :در این روش افزایش میزان FSH به صورت مرحله ای صورت گرفته و به این ترتیب خطر تحریک بیش از حد تخمدان و فولیکول ها همزمان کاهش می یابد. در این پروتکل دوز اولیه ها همزمان کاهش می یابد. در این پروتکل دوز اولیه ۳۷٫۵-۷۵(IU) از FSH به صورت زیر جلدی یا داخل عضلانی تجویز می شود. در صورتی که پس از ۱۴ روز هیچ فولیکول غالبی در سونوگرافی دیده نشود، دوز مصرفی هر هفته به اندازه ۳۷٫۵(IU) و تا رسیدن به حداکثر ۲۵۵(IU/day) افزایش می یابد. در صورت مشاهده پاسخ تخمدان، تجویز دارو با همان دوز تا زمان تزریق HCG برای القای تخمک گذاری ادامه می یابد.
3. روش کاهش مرحله ای (Step-down protocol): این پروتکل که تقلید بهتری از سیکل فیزیولوژیک بدن است، پس از شروع خونریزی ۱۵۰(IU) از FSH به صورت روزانه و تا زمانی که فولیکول غالب در سونوگرافی دیده شود تزریق می شود. سپس دوز مصرفی مصرفی به ۱۱۲٫۵(IU/day) تقلیل و ۳ روز بعد ۷۵(IU/day) کاهش یافته و تا زمان تزریق HCG برای القای تخمک گذاری با همین دوز ادامه می یابد.

داروهایی که تا اینجا بررسی شد با تحریک تولید FSH در فاز فولیکولار رشد فولیکل های حاضر در تخمدان را منجر می شوند.

روند رشد فولیکول ها توسط سونوگرافی داخل واژن بدقت پیگیری شده و وقتی حداقل قطر یکی از آنها به ۱۶ تا ۱۸ میلی لیتر رسید زمان ایجاد پیک LH فرا می رسد. برای ایجاد پیک LH و HCG که دارای خواص شبیه LH می باشد، داروی انتخابی است.

7. سوپرفکت: Superfact

سوپرفکت یک داروی آگونیت آزاد کننده گنادوتروپین (GNRHα) می باشد که اغلب در اواخر سیکل قاعدگی قبل از تحریک تخمدان تجویز می شود. سوپر فکت، سیستم تولید مثل بیمار را غیر فعال می کند به این صورت که آن را قادر می سازد که به داروهای تولید مثل، مثل FSH اگزوژن پاسخ مثبت نشان دهد.

سوپرفکت به صورت زیر جلدی تزریق و یا به صورت اسپری داخل بینی عرضه می شود.

سوپرفکت ترشح زودرس هرمون LH را نیز کاهش می دهد این امر یک رویداد هورمونی است که حاکی از تخمک گذاری زودرس است و اغلب باعث کنسل شدن سیکل درمانی می شود.

در موارد انتخابی سوپرفکت به مقدار کم قبل از سیکل تجویز می گردد (روش میکروفیلر) تا اینکه بیمار را در تولید تخمک کمک نماید. با مصرف سوپرفکت متخصصین کنترل بیشتری بر فعالیت های اندوکرین که درزمان سیکل تحریک تخمدان صورت می گیرد دارند، بنابراین شانس موفقیت تخمک گذاری و نهایتا

حاملگی افزایش پیدا می کند. جالب است بدانید که کاربرد اولیه سوپرفکت در درمان اندومتریوز می باشد،به طوری که این دارو میزان گردش استروژن را کاهش می دهد و این عمل برای مهار رشد بافت اندومتر نیاز می باشد.

8. لتروزول: Letrozol (آناستروزول) برای تحریک تخمک گذاری

با توجه به تاثیر قرص لتروزول دربارداری و عوارض جانبی آن هم اکنون بسیاری از پزشکان برای تحریک تخمک گذاری از قرص لتروزول استفاده می کنند و آن را جایگزین مناسبی برای قرص کلومیفن می دانند.

مقایسه کلومیفن و لتروزول: تعداد فولیکول های بالغ تولید شده با استفاده از این دارو کمتر از تعداد فولیکول های بالغ تولید شده با استفاده از کلومیفن است و همین امر باعث کمتر شدن چند قلوزایی نسبت به استفاده از کلومیفن است.

همچنین لتروزول نسبت به کلومیفن باعث ایجاد ضخامت بیشتر اندومتر می شود.

عوارض جانبی: سردرد، بی خوابی، سرگیجه، خستگی، درد قفسه سینه، گرگرفتگی، تهوع، درد شکم، کمر درد، دردهای استخوانی

9. مهار کننده آروماتاز یکی از داروهای تحریک تخمک گذاری

آنزیم آروماتاز باعث تبدیل آندروستن دیون به استروژن وتستوسترون به استرادیول می شود.

بنابراین مهارکننده های آنزیم آروماتاز با مهار میزان استروژن سیستمیک باعث بالا رفتن هرمون گنادوتروپینها و به این ترتیب رشد بیشتر فولیکول ها می شوند.

لتروزول و آناستروزول جایگزین های مناسب کلومیفن سیترات در القای تخمک گذاری محسوب میشود و در مقایسه با کلومیفن با احتمال بیشتری به تخمک گذاری و بارداری موفق منجر می شود،اما احتمال چندقلوزایی در کلومیفن نسبت به لترورول بیشتر است.

10. پروژسترون برای تحریک تخمک گذاری

در تکمیل سیکل های درمانی جهت فراهم نمودن هورمون پروژسترون، بیشتر برای تقویت رشد رویان در درون رحم و پس از تخمک گذاری تجویز می شود.

پزشک ممکن است پروژسترون را برای حصول اطمینان از رشد کافی پوشش داخلی رحم تجویز نماید . پروژسترون هورمونی است که به صورت طبیعی توسط جسم زرد تولید و ترشح می شود.

جسم زرد هورمون های پروژسترون و استروژن را تولید می نماید این هورمون ها مخاط رحم را برای پذیرش تخمک بارور شده آماده می سازند.

کمبود پروژسترون ممکن است پس از تخمک گذاری ایجاد گردد که به آن نقص فازلوتئال می گویند و می تواند موجب عدم موفقیت حاملگی شود.

وجود جسم زرد برای استمرار حاملگی حیاتی است و تا هفته دهم پروژسترون ترشح می کند، پس از هفته دهم جفت می تواند پروژسترون کافی تولید نماید.

امروزه پروژسترون به صورت شیاف واژینال یا تزریقات عضلانی مورد استفاده قرار گیرد.

آمپول های پروژسترون به صورت mg 50-25 در دسترس مباشند که معمولا با دوز mg 50 یا mg 100 در روز بنا به توصیه مشاورین به صورت عضلانی تزریق می شود.

11. سیکلوژست: Cyclogest

سیکلوژست حاوی هورمون پروژسترون است. در بانوان این هورمون در سیکل عادت ماهانه و مراحل اولیه حاملگی دخیل است.

پروژسترون برای عملکرد طبیعی سیستم تولید مثل (باروری) ضروری است و به طور طبیعی مقدار آن در بدن در طی عادت ماهانه و دوران حاملگی کم و زیاد می گردد.

12. عملکرد سیکلوژست از داروهای تحریک تخمک گذاری

داروی سیکلوژست شیاف است که برای استعمال خارجی داخل مبهل (واژن) یا مقعد استفاده می گردد و خوراکی نمی باشد.

پروژسترون موجود در سیکلوژست با نوعی چربی گاهی طبیعی ترکیب شده است که سبب لغزندگی مناسب شیاف های سیکلوژست گردیده است و در نتیجه سبب استعمال بدون درد آن بدون نیاز به اپلیکاتور می گردد.

وقتی شیاف استفاده می گردد، چربی موجود در آن به آهستگی ذوب گردیده سبب آزاد سازی ملایم هورمون توسط شبکه گسترده عروق آن ناحیه جذب گشته و باعث تعادل طبیعی هورمون بدن می گردد

13. سیلدنافلیل (ویاگرا)

سیلدنافلیل یک مهار کننده آنزیم فسفودی استراز تیپ ۵ است. در مردانی که اختلال نعوظ دارند (عدم توانایی در حفظ نعوظ کامل تا پایان نزدیکی) بکار می رود.

این دارو به شکل قرص های ۲۵-۵۰-۱۰۰mg در بازار موجود می باشد. علت اصلی اختلال نعوظ و یا به عبارتی ضعف جنسی باریک شدن شریان هایی است که آورنده خون به آلت تناسلی می باشد.

سیلدنافلیل نوعی آنزیم را که فسفودی استراز نام دارد مهار می کند، بنابراین عروق گشاد می شوند و خون بیشتری جریان می یابد.

پیش از مصرف سیلدنافلیل در صورت داشتن هریک از شرایط زیر پزشک یا دارو ساز را مطلع کنید:

1. هرگونه بیماری، آسیب یا دفرمه بودن آلت تناسلی
2. بیماری های قلبی و عروقی
3. هر بیماری که ضمینه خونریزی را محیا می کند.
4. پرفشاری خون
5. بیماری های کبدی یا کلیوی
6. سابقه سکته مغزی یا حمله قلبی

14. قرص ویاگرا برای تخمک گذاری زنان

سازمان مواد غذایی و دارویی FDA یک داروی تقویت کننده میل جنسی برای زنان که به ویاگرای زنان شهرت یافته است.

فلی بانسرین (Flibanserin) که اخیرا در نشست کمیته مشاوران FDA تأیید شده است.

نمونه هایی از این قرص ها تحت نام ((Addyi)) که قبلا از گرفتن تأییدیه بازمانده بود (قبلا دوبار آنها را به دلیل بی اثر بودن و عوارض جانبی مثل سرگیجه و تهوع و Faint (از دست دادن هوشیاری) رد کرده است).

ویاگرا در کیفیت نعوظ تأثیر چندانی ندارد و فقط در صورتی که ناتوانی دارید به آن احتیاج خواهید داشت.

15. ویتامین D3

ویتامین D در تولید تخمک های با کیفیت در تخمدان همان قدر مؤثر است که در القاء جنین در رحم تقریبـا ۲۰ng/ml

ویتامین D در خون می تواند سطح مناسبی از هورمون را تشکیل دهد زنانی که دارای میزان کافی ویتامین D در خون هستند دو برابر بیشتر از آنانی که دچار کمبود ویتامین D هستند شانس باردار شدن دارند در واقع سطح کافی این هورمون احتمال تولید جنین خوب را افزایش می دهد.

این ویتامین نقش اساسی در متعادل کردن هورمون های جنسی در زنان و نیز بهبود شمار اسپرم در مردها ایفا می کند.

در واقع میزان هورمون های جنسی استروژن وپروزسترون را در زنان افزایش می دهد و دوره های عادت ماهانه را تنظیم و احتمال بارور شدن را افزایش می دهد و در مردان نیز این ویتامین نقش اساسی را در رشد هسته هر یک از اسپرم ها دارد.

16. دگزامتازون و تحریک تخمک گذاری

مصرف دگزامتازون با مکانیسمی نامعلوم، ممکن است باعث بهبود تخمک گذاری در بیمارانی که به درمان کلومیفن پاسخ نداده اند شوند.

رژیم درمانی به این منظور مورد استفاده قرار می گیرند، به صورت ۰٫۵mg برای ۵ روز همراه با کلومیفن، یا ۰٫۵mg برای ۶ هفته پیش از شروع کلومیفن و یا ۲mg برای ۱۰ روز همراه با کلومیفن می باشد.

بیشتر بخوانید :

تشخیص درد تخمک گذاری : علل و علائم تخمک گذاری کدامند ؟

تشخیص ترشحات تخمک گذاری از دیگر ترشحات واژن

تاثیر تغذیه قبل از تخمک گذاری و بارداری در طب سنتی