FFP (پلاسمای تازه منجمد) چیست و در چه مواردی کاربرد دارد ؟

پلاسمای تازه منجمد یا FFP

FFP ( Fresh Frozen Plasma) پلاسمایی است که از یک اهدای خون در عرض 6 ساعت پس از جمع آوری خون جدا شده و سریعاً در دمای 25- درجه سانتیگراد یا پایین تر منجمد می شود .

FFP یا پلاسمای تازه منجمد حاوی پلاسمای طبیعی با فاکتورهای انعقادی پایدار ، آلبومین و ایمونوگلوبین است و حجم آن 300-200 میلی لیتر می باشد.

اصول تهیه خون و فرآورده های آن

در گذشته درمان عمدتاً بوسیله ترانسفوزیون ( انتقال خون ) کامل انجام می شد. در صورتیکه امروزه ممکن است در موارد محدود و به خصوصی از خون کامل استفاده شود .

امروزه تلاش بر این است که از فرآورده های خون بر حسب شرایط کلینیکی بطور اختصاصی استفاده شود .

از ترانسفوزیون اکثراً برای مقاصد زیر استفاده می شود

• برای حفظ حجم خون در حد مناسب
• جهت حفظ قابلیت حمل اکسیژن بوسیله خون
• برای تصحیح اختلافات خونریزی دهنده و انعقادی
• جهت تصحیح نقص های ایمنی

بدیهی است استفاده از خون کامل برای تمامی موارد بالا مناسب نمی باشد مگر آنکه بیمار بطور همزمان دچار چند مشکل مختلف باشد.

حتی در چنین شرایطی نقص ها و کمبودهای که بر اثر ذخیره سازی در خون کامل ایجاد می گردد آن را برای جایگزینی چند منظوره نامناسب میسازد.

به بیماران بایستی فقط آن جزء از خون که جهت تصحیح کمبودهای آن لازم است داده شود . این کار مانع تزریق غیر ضروری و شاید مضر اجزاء دیگر خون که برای بیمار لازم نمی باشند میگردد .

امروزه خوشبختانه اجزای خون به طور کامل شناخته شده و افرادی که نیازمند به جزء خاصی از خون هستند می توانند فرآورده اختصاصی موردنیاز خود را بدون اینکه در معرض سایر اجزای خون قرار گیرند دریافت نمایند .

این موضوع به سازمان انتقال خون فرصت می دهد که یک واحد خون اهدایی را برای چندین نیازمند به اجزای خونی آماده نموده و مورد استفاده قرار دهد .

یک واحد خون کامل پس از طی مراحل مختلف سانتریفیوژ می تواند به واحدهای گلبول قرمز متراکم ( packed RBC ), پلاکت , پلاسمای تازه منجمد (FFP) و کرایوپرسیپیتات تبدیل گردد.

از پلاسمای به دست آمده در بخشهای پالایش می توان محصولات مختلفی از قبیل آلبومین , ایمونوگلوبولینها, فاکتورهای انعقادی و آنتی سرم های مختلف تهیه نمود .

روش تهیه پلاسمای تازه منجمد FFP

برای تهیه پلاسمای تازه منجمد کیسه های خون کامل را با دور تند سانتریفیوژ کرده و پلاسما را جدا می کنند .

در بیشتر مراکز برای تهیه پلاسما از شتاب ثقل g ۵۰۰۰ به مدت ۷ دقیقه استفاده می کنند.

پلاسمای جدا شده را به سرعت منجمد ساخته و انجماد بایستی در سیستمی صورت گیرد که پلاسما در ظرف مدت یکساعت در برودت کمتر از ۳0 درجه سانتی گراد منجمد شود.

برای تهیه این فرآورده باید حداکثر تا ۶ ساعت بعداز اهدای خون اقدام کرد. خون هایی که زمان جمع آوری آنها بیش از ۱۰ دقیقه طول بکشد برای تهیه فرآورده های پلاسمایی جهت مصرف مستقیم بالینی مناسب نیستند.

روش تهیه باید قابل اطمینان باشد تا فرآورده دارای حداکثر فاکتورهای انعقادی و حداقل عناصر سلولی خون باشد. ( گلبول قرمز , پلاکت و گلبول سفید )

خواص FFP

واحدهای خون کاملی که برای FFP بکار می روند باید در حین فرآیند خونگیری با ماده ضد انعقاد به خوبی مخلوط شوند چون هرگونه فعالیت سیستم انقعادی باعث کاهش فعالیت این فاکتورها در پلاسمای حاصل خواهد شد .

این فرآورده همانند یک پلاسمای نرمال دارای فاکتورهای انعقادی پایدار ( ۲و۷و۹و۱۰) , آلبومین و ایمونوگلوبولین ( ige ) می باشد و حاوی حداقل ۷۰% فاکتور VIII اولیه و نیز به همین مقدار از سایر فاکتورهای انعقادی ناپایدار (۵و۸) می باشد .

پایداری پلاسمای تازه منجمد FFP

پایداری محصول بستگی به دمای نگهداری آن دارد . دمای مطلوب ۳۰- درجه سانتی گراد یا پائین تر است ولی می توان در ۱۸- درجه سانتی گراد نیز نگهداری کرد که چنانچه در این برودت نگهداری شود می توان تا یکسال به عنوان منبعی غنی از فاکتورهای انعقادی پایدار و غیر پایدار از آن استفاده کرد .

مصرف FFP یا پلاسمای تازه منجمد :

در هنگام استفاده از FFP باید آن را در ۳۷ درجه سانتی گراد ذوب کرد و پس از ذوب شدن در عرض ۲ تا ۳ ساعت مصرف کرد.

چنانچه پلاسمایی پس از ذوب شدن مورد استفاده قرار نگیرد , می توان آن را در یخچال در دمای ۱ تا ۶ درجه سانتی گراد گذاشت و تا ۲۴ ساعت , هنوز هم به عنوان پلاسمای تازه مورد استفاده قرار داد.

هر واحد پلاسمای تازه بین ۲۰۰ تا ۲۸۰ سی سی حجم داشته و هر سی سی از آن دارای ۷/۰ تا ۱ واحد فعالیت انعقادی از هر کدام از فاکتورهای انعقادی است , علاوه بر این هر سی سی FFP تازه حاوی ۱ تا ۲ میلی گرم فیبرینوژن است .

در تزریق پلاسما احتیاجی به کراس مچ نیست ولی هم گروهی سیستم ABO بین دهنده و گیرنده را باید رعایت کرد و چنانچه پلاسمای هم گروه بیمار یافت نشود , می توان از پلاسمای اهداکننده گروه AB به عنوان دهنده همگانی پلاسما استفاده کرد , چون این افراد فاقد آنتی A و آنتی B هستند .

در تزریق این فرآورده لزومی به رعایت هم گروهی از نظر سیستم Rh نیست و تزریق پلاسمای فرد دارای گروه مثبت به منفی بلامانع است . چنانچه پلاسما حاوی آنتی Rh باشد نباید آن را به افراد Rh مثبت بدهند .

میزان درمانی پلاسما جهت تصحیح فاکتورهای انعقادی cc ۸ تا cc ۱۰ به ازای هر کیلوگرم وزن بیمار است و در هیچ زمانی نباید بیش تر از ۱۰ تا ۱۵ سی سی به ازای هر کیلوگرم مورد استفاده قرار گیرد چون باعث افزایش حجم خون در بیمار شده و سبب بروز F قلبی – ریوی می شود .

مهم ترین کاربردهای پلاسمای تازه منجمد :

۱) در بیمارانی که کاهش همزمان چندین فاکتور انعقادی دارند مانند بیماریهای کبدی :

میزان فاکتورهای انعقادی به ویژه فاکتورهای وابسته به ویتامین k که عبارت است از پروتئین C , پروتئین S و فاکتورهای ۲و۷و۹و۱۰ در بیماریهای کبدی کاهش می یابند و باعث افزایش زمان پروترمبین (Pt ) می شوند .

هنگامی که آزمایش زمان پروترومبین بیمار بیش از ۱۶تا۱۸ ثانیه شود و PTT بیمار بیش از ۵۵ تا ۶۰ ثانیه شود احتیاج به تزریق FFP است چون در غیر این صورت امکان خونریزی در بیمار وجود دارد .

۲) متعاقب ترانسفوزیون ماسیو و تعویض خون :

چنانچه بیمار حجمی معادل حجم خون خود در کمتر از ۲۴ ساعت دریافت کند به آن ترانسفوزیون ماسیو گویند.

در ترانسفوزیون ماسیو فاکتورهای انعقادی و پلاکت های بیمار با خون تزریق شده رقیق می شود و میزان آنها ها کاهش می یابد.

در ترانسفوزیون ماسیو چنانچه به بیمار معادل یک حجم تزریق شود , غلظت هر ماده ای یا سلولی از خود بیمار حدود کاهش می یابد.

بنابراین در این موارد به علت پدیده رقت امکان خونریزی وجود دارد و توصیه می شود که در این حالت به ازای هر ۵ واحد تزریق خون یک واحد FFP و پلاکت نیز تزریق شود .

3) بیماران مبتلا به انعقاد داخل عروقی منتشر ( DIC )

در بیماران مبتلا به DIC به علت مصرف شدن فاکتورهای انعقادی و پلاکت ها گرایش به خونریزی پیدا می شود و در این حالت باید به این بیماران FFP و پلاکت تزریق کرد.

در سندرم DIC غلظت فاکتورهای انعقادی ۵ و ۸ و فیبرینوژن بشدت کاهش می یابد چنانچه غلظت فیبرینوژن کمتر از ۸۰ میلی گرم درصد باشد تزریق FFP یا کرایو توصیه می شود .

4) جبران سریع فاکتورهای انعقادی در بیمارانی که میزان زیادی وارفارین مصرف کرده اند :

در بیمارانی که وارفارین مصرف می کنند میزان کارآئی فاکتورهای ۲و۷و۹و۱۰ کاهش می یابد لیکــن چنانچه بیماران فوق خونریزی داشته , یا به عمل جراحی فوری نیاز داشته باشد می توان با تزریق پلاسمای تازه فاکتورهای فوق را در بیمار به سرعت جبران کرد .

5) جایگزینی با پلاسمای بیمار در مبتلایان به سندرم همولیتیک اورمیک ( HUS ) و ترومبوتیک

موارد مصرف پلاسمای تازه منجمد FFP :

• بیماری کبد
• مصرف بیش از حد وارفاین
• کاهش فاکتورهای انعقادی در افرادی که حجم بالای تزریق خون دارند
• انعقاد منتشر داخل عروقی (DIC)
• پورپورای ترومبوسیتوپنیک ترومبوتیک (TTP)

طریقه مصرف پلاسمای تازه منجمد FFP :

• معمولاً باید از نظر ABO سازگاری داشته باشد
• نیاز به آزمایش کراس مچ ندارد
• قبل از مصرف باید در آب با دمای 37-30 درجه سانتیگراد ذوب شود . دماهای بالاتر موجب تخریب فاکتورهای انعقادی و پروتئینها می شود
• به محض ذوب شدن باید در یخچال با دمای 6-2 درجه سانتیگراد نگهداری شود
• از ست تزریق استاندارد خون بلافاصله پس از ذوب شدن باید در عرض 6 ساعت مصرف شود
• سرعت تزریق پلاسما طی 15 دقیقه اول ml/min2 و پس از آن بطور متوسط ml/min10-4 می باشد

دوز مصرف پلاسمای تازه منجمد FFP :

دوز اولیه ml/kg15 می باشد

دمای نگهداری پلاسمای تازه منجمد FFP :

در دمای 25- درجه سانتیگراد یا پائین تر به مدت یک سال قابل نگهداری است.

پس از ذوب شدن طی 30 دقیقه تزریق شود اگر نیاز اورژانس به استفاده از آن نباشد باید آن را در یخچالی با درجه حرارت بین 2 تا 6 درجه سانتیگراد نگهداری کرد و تا 24 ساعت تزریق نمود .

نکات هنگام تزریق خون و فراورده های آن

پیش از تزریق

• از وجود درخواست پزشک اطمینان حاصل نمایید .
• از دریافت رضایت نامه از بیمار اطمینان حاصل نمایید .
• موارد شناسایی بیمار و واحد خون را کنترل نمایید .

سوزن و نحوه تزریق

بطور معمول از سوزن شماره 18 یا سوزنهای بزرگتر جهت تزریق فراورده های گلبول قرمز استفاده می شود .

از سورنهای کوچکتر مثل شماره 23 ممکن است برای رگهای کوچکتر استفاده شود . اما برای جلوگیری از همولیز بایستی با سرعت آهسته تر تزریق شود.

فیلتر

فراورده های خونی ( خون کامل ، گلبول قرمز متراکم ، پلاسما و رسوب کرایو ) باید از طریق ست تزریقی استفاده نشده و استریل دارای فیلتری به قطر 170 تا 200 میکرون تزریق شوند .

این ست باید حداقل 12 ساعت پس از تزریق تعویض شود . در محیطهای خیلی گرم این ست را در فواصل زمانی کوتاهتری عموماً پس از تزریق 4 واحد خون ( در صورتیکه 12 ساعت زمان برده باشد ) باید تعویض کرد .

آلبومین ، Plasme Protein Fraction و ایمونوگلوبولین داخل وریدی نیاز به فیلتر شدن ندارند .

مدت تزریق

اگر نمی توانید تزریق فراورده را سریعاً شروع نمایید( به عبارتی طی 30 دقیقه پس از دریافت آن ) فوراً آن را به بانک خون برای ذخیره سازی مناسب برگردانید ، بطور کلی تمام فراورده های خون باید طی 4 ساعت تزریق گردند .

گرم کننده خون

وسایل گرم کننده خون باید مجهز به سیستم کنترل و هشدار باشند . خون نباید بیش از 42 درجه گرم گردد .در صورت عدم مصرف خون گرم شده ، بایستی واحد خون را معدوم نمود .

پمپ ها

می توان از وسایل برقی – مکانیکی تزریقی برای انتقال خون استفاده نمود ، در بعضی از مدلها ممکن است همولیز گلبول قرمز رخ دهد . باید قبل از استفاده با تولید کننده کنترل شود .

محلولهای داخل وریدی

تنها سالین 9/% ، پلاسما ، آلبومین 5% و جزء پروتئینی پلاسما (PPF) را می توان به فراورده های حاوی گلبول قرمز افزود و هیچ گونه دارو و یا محلول داخل وریدی دیگری را نمی توان به خون اضافه نمود .

محلول Dexteros 5% ممکن است موجب همولیز شود و محلول رینگرلاکتات به علت اینکه حاوی ca++ است می تواند موجب تشکیل لخته در کیسه خون و یا ست تزریق خون شود.

نکته : فراورده های حاوی گلبول قرمز را در صورت گرم نمودن می توان حداکثر تا cc/min 100 در بیمارانی که قادر به تحملند تزریق نمود .

عوارض انتقال خون

تزریق خون می تواند با اثرات ناخواسته همراه شود . برخی از این واکنش ها حاد بوده و در طول تزریق یا مدت کوتاهی پس از آن به وجود می آیند .

برخی دیگر تأخیری بوده ممکن است پس از 24 ساعت به وقوع بپیوندد . علی رغم معاینات پزشکی و انجام آزمایشها و با وجود رعایت تمام استانداردها احتمال بروز عوارض انتقال خون هم چنان باقی است .

بنابراین تصمیم به تزریق خون برای بیمار باید بر اساس ارزیابی های دقیق از فواید و عوارض آن برای بیمار بوده ، آگاهی و مهارت لازم برای تشخیص و درمان هر گونه واکنش ناسازگار خونی و عوارض آن را دارا باشیم .

نکات کلی درخصوص انتقال خون

نظارت بر بیمار تحت تزریق :

1- در زمان تزریق هر واحد خون بیمار را در مراحل زیر تحت نظر داشته باشید :

• قبل از اغاز تزریق
• بلافاصله پس از شروع تزریق
• 15 دقیقه بعد
• حداقل هر 1 ساعت طی تزریق
• در پایان تزریق
• 4 ساعت پس از اتمام تزریق

2- در تمام مراحل فوق اطلاعات زیر را در پرونده بیمار ثبت کنید:

• حال عمومی بیمار
• درجه حرارت بدن
• نبض و فشار خون
• نحوه تنفس
• تناسب میان مایعات بدن
• میزان جذب مایعات و میزان برون ده ادراری
• زمان شروع و پایان تزریق
• حجم و نوع فرآورده های تزریقی
• شماره های کیسه تمام فرآورده های تزریقی
• هر گونه واکنش مشاهده شده

3-بیمار را به خصوص در 15 دقیقه اول تزریق دقیق تحت نظر بگیرید تا علایم ابتدایی بروز واکنش های تهدید کننده را شناسایی کنید .

چگونه بروز واکنش های حاد پس از انتقال خون را کنترل و اداره نمائیم و اقدام فوری برای تمام واکنش های ایجاد شده پس از انتقال خون :

• انتقال خون را متوقف نمائید .
• جریان IV را با استفاده از سالین %9/0 بازنگه دارید .
• مطمئن شوید که واحد صحیح به بیمار مربوطه داده شده است ( شناسایی بیمار و واحد خون درخواستی )
• علائم حیاتی را کنترل نمائید .
• به پزشک مسئول و بانک خون اطلاع دهید . پس از اینکه انتقال خون متوقف شد (بجز در موارد واکنش های خفیف آلرژیک ، به مورد زیر توجه نمائید )
• نمونه تازه ای از خون و ادرار جمع آوری نموده و همراه با واحد خون و ست تزریق به بانک خون ارسال نمائید .

بیشتر بخوانید :

پاسخ به تمامی سوالات رایج درباره اهدای خون

فواید هدای خون(خون دادن) برای سلامتی بدن

خون بند ناف چه بیماری هایی را می تواند درمان کند ؟

فواید اهدای خون برای بدن شما