کدام عضو بدن را تا زنده هستیم میتوان اهدا کرد ؟
اهدای عضو دهنده زنده
اهدای عضو دهنده زنده با مسائل اخلاقی خاص خود همراه است. دهنده عضو فرد سالمی است که از اهدا جز سود روانی یا معنوی، سود دیگری نمیبرد.
ازآنجاکه دهنده عضو برای کمک به فردی دیگر پا در این راه گذاشته است، بنابراین حفظ سلامت و ایمنی او در این فرایند بسیار اهمیت دارد. فرد دهنده میتواند خویشاوند یا دوست گیرنده باشد یا با او غریبه باشد.
اهدای عضو به این معنی است که یک فرد یا ولی دم او اجازه میدهد تا بافتها یا اعضای سالم او به شخص دیگری برای پیوند اهدا شود که این پیوند میتواند زمانی که فرد زنده است یا پس از مرگ او صورت گیرد. پیوندهای متداول عبارتند از: کلیهها، قلب، کبد، پانکراس، روده، ریهها، استخوان، مغز استخوان، پوست و قرنیه.
برخی از ارگانها و بافتها را میتوان زمانی که شخص اهداکننده زنده است به شخص دیگری پیوند زد مانند یکی از کلیهها یا بخشی از کبد اما در بیشتر موارد اهدای عضو زمانی صورت میگیرد که فرد اهداکننده دچار مرگ مغزی شده باشد.
اهدا عضو افراد زنده
1. اهدای خون بندناف
شما میتوانید خون بند ناف نوزادتان را هدیه کنید. این اتفاق چطور میافتد؟ ما در کشور بانک خون داریم که خون بندناف نوزاد در صورت تمایل والدین در آن ذخیره میشود. برای این کار هم سالانه مبلغی گرفته میشود که صرف هزینه نگهداری از خون بندناف میشود.
در آینده، از خون بند ناف میتوان برای درمان بیماریهای صعبالعلاج صاحب نمونه یا سایر افراد استفاده کرد. خون بند ناف، همان خون باقیمانده در بندناف و جفت نوزاد است که سلولهای بنیادی زیادی در آن وجود دارد.
پیوند سلولهای بنیادی به معنی گرفتن سلولهای بنیادی از خون محیطی بندناف یا از مغز استخوان و تزریق مجدد آن به بیمار است. سلولهای بنیادی، پتانسیل بالای درمانی دارند که در اثر تکثیرهای پیدرپی دچار پیری نمیشوند و برای درمان یا کاهش شدت بیماریهای صعبالعلاج به کار گرفته میشوند.
بر اساس اعلام متخصصان، بیماریهایی که منشأ خونی دارند، به کمک سلولهای بنیادی قابل درمان هستند، انواع سرطانهای خون، تالاسمی، کمخونی مادرزادی و نقص سیستم ایمنی با استفاده از سلولهای بنیادی خون بندناف قابل درمان است، همچنین این سلولها در مراحل پس از شیمیدرمانی در درمان انواع سرطانها میتوانند مورد استفاده قرار گیرند. تنها ایرادی که بندناف دارد این است که تعداد سلولهای آن برای درمان بیماری بزرگسالان کافی نیست.
ذخیره این خون تنها یکبار برای هر فرد در طول دوران زندگی و هنگام تولد فرصت ذخیرهسازی سلولهای بنیادی خون بندناف وجود دارد. براساس اعلام مدیر فنی بانک خون بندناف رویان، تاکنون ١٠٥هزار نمونه خون در بانک خون بندناف رویان ذخیرهسازی شده که بیشترین استفاده آن در درمان سرطان خون کودکان بوده است. آنهایی که تمایل به ذخیره خون بندناف دارند، میتوانند به سایت www.rsct.ir وارد شوند و اطلاعات لازم را به دست آورند. همچنین افراد میتوانند به نمایندگی رویان در استان خودشان مراجعه کنند.
علت؛پیشگیری و درمان عفونت بند ناف نوزاد
2. اهدای خون
حالا دیگر همه میدانند که برای اهدای خون میتوانند به یکی از مراکز انتقال خون در شهرشان مراجعه و خون هدیه کنند. آمارها نشان میدهد ٢,٦درصد ایرانیان خون اهدا میکنند که توسط همین گروه به طور میانگین دو میلیون اهدای خون در کشور انجام میشود.
اهدای خون چه فوایدی دارد ؟
از بروز خطر هموکروماتوز جلوگیری میکند؛ هموکروماتوز نوعی عارضه است که به علت جذب بیش از حد آهن توسط بدن ایجاد میشود.
این عارضه علتهای ارثی و ژنتیکی دارد یا ممکن است در اثر کمخونی یا اختلالات دیگر ایجاد شود. اهدای منظم میتواند به کاهش مقدار اضافی آهن خون کمک و به این ترتیب از بروز این عارضه در افراد جلوگیری کند. اهدای خون ضد سرطان است، برای سلامت قلب و کبد مفید است و منجر به کاهش وزن میشود.
3. اهدای تخمک
گروهی از زنان هستند که تخمک مناسب ندارند و به دنبال آن امکان بارداری هم پیدا نمیکنند. برای این زنان، اما این اتفاق پایان کار نیست.
این زنان میتوانند از زن دیگری تخمک بگیرند. اما چطور این اتفاق میافتد؟ در محیط آزمایشگاه تخمک اهدایی توسط اسپرمهای مرد که همسر گیرنده تخمک است، لقاح یافته و جنین حاصله از این لقاح به رحم زن نابارور منتقل میشود. نخستین کودک حاصل از اهدای تخمک در جهان در سال ۱۹۸۴ متولد شده و این روش اکنون در کشور ما پس از طی مراحل شرعی و قانونی آن، سالهاست که مورد استفاده قرار میگیرد.
روند فریز تخمک و اسپرم برای حفظ باروری
شرایط اهدای تخمک چیست ؟
گیرنده تخمک باید حداکثر ٤٥سال داشته باشد، از خطرات باروری در سن بالا باخبر باشد و پس از انجام مشاوره با متخصص و روانپزشک اقدام به این کار کرده باشد.
از آن طرف سن اهداکننده تخمک بهتر است بین ۲۱ تا ۳۴سال باشد و ترجیحا این فرد قبلا بچهدار شده باشد، چراکه این موضوع شانس حاملگی را در فرد گیرنده تخمک بالا میبرد، همچنین بهتر است خصوصیات فیزیکی فرد گیرنده و اهداکننده تخمک مثل رنگ پوست، رنگ چشم، رنگ مو و ساختمان بدنی، با هم هماهنگ باشد. لازم است فرد اهداکننده تخمک، از نظر ژنتیکی سالم باشد و از نظر بیماری ابتلا به بیماریهایی مثل سیفلیس، هپاتیت و ایدز نیز باید مورد بررسی قرار گیرد.
4. اهدای پلاسما
اهدای پلاسما مثل جمعآوری خون است. یک سر سوزن وارد رگ بازوی اهداکننده شده و خون از طریق آن و لوله استریل یکبار مصرف وارد محفظهای میشود که در آن خون اهداکننده بسته به نوع دستگاه سانتریفیوژ یا فیلتر میشود، در نتیجه اجزای سلولی خون و پلاسما از هم جدا شده و سلولهای خونی از طریق همان سوزن به اهداکننده برگشت داده و پلاسما در ظرف مخصوص جمعآوری میشود. به این فرآیند، پلاسما فرزیس گفته میشود.
پلاسما چیست ؟
پلاسما بخش مایع خون را تشکیل میدهد و محلولی متشکل از پروتیینها و املاح است که در آن گلبولهای قرمز و پلاکتها شناورند. حدود ۹۰درصد پلاسما را آب تشکیل میدهد. باید توجه کرد که پلاسماهای اهدایی با تبدیل به فرآوردههای مختلف مانند آلبومین، فاکتورهای انعقادی، ایمونوگلوبولین و دهها محصول دیگر نقش بسزایی در درمان بیماران بهویژه بیماران دچار بیماریهای مزمن مثل هموفیلی که بهطور دایمی نیازمند این داروهای خاص هستند، دارند.
بیماران مبتلا به هموفیلی به دلیل کمبود فاکتورهای انعقادی ٨ یا ۹ دچار خونریزی میشوند، اما با استفاده از فاکتورهای انعقادی ٨ و ۹ که از پلاسما تهیه میشود، میتوان از خونریزی جلوگیری کرد و بیماران مبتلا به این بیماری میتوانند به زندگی عادی خود ادامه دهند، همچنین در مبتلایان به بیماریهای خودایمنی در مواردی از داروی ایمونوگلوبولین استفاده میشود که آن هم از مشتقات پلاسماست.
بیماران کبدی و بیماران مبتلا به انعقاد داخل عروق برای جبران سریع فاکتورهای انعقادی بیمارانی که میزان زیادی داروی وارفارین مصرف کردهاند، همچنین افرادی که دورههای شیمی درمانی خود را میگذرانند و… از مهمترین مصرفکنندگان پلاسما و فرآوردههای پلاسمایی به شمار میروند
5. اهدای پلاکت
پلاکتها اجزای سلولی بسیار کوچکی هستند که در جراحت و خونریزی با چسبیدن به جداره رگها به انعقاد خون کمک میکنند. پلاکتها در مغز استخوان و در داخل سیستم گردش خون ساخته میشوند، ٩ – ١٠ روز زنده میمانند و بعد از آن توسط طحال از بین میروند.
پلاکتها برای بدن حیاتی هستند؛ چرا که از خونریزیهای بزرگ ناشی از آسیبدیدگی عروق خونی که در زندگی طبیعی روزمره ایجاد میشود، جلوگیری میکنند. پلاکتها حداکثر تا ٥ روز و در دمای اتاق قابل نگهداری هستند.
علت پایین بودن پلاکت خون چیست؟ آیا خطرناک است؟
چه کسانی میتوانند پلاکت اهدا کنند ؟
همه آنهایی که میتوانند خون اهدا کنند، شرایط اهدای پلاکت را هم دارند. همین که سالم باشند، بین ١٧ تا ٦٠ سال داشته باشند و حداقل ٥٠ کیلوگرم وزن داشته باشند، میتوانند برای اهدا اقدام کنند.
هر عاملی که مانع اهدای خون کامل است، برای اهدای پلاکت هم مانع به شمار میرود. در حالی که فاصله بین دو اهدای خون حداقل ٨ هفته است، هر شخص میتواند هر ٤٨ ساعت یک بار اهدای پلاکت داشته باشد، اما بیش از ٢ بار در هفته و درمجموع بیش از ٢٤ بار در سال مجاز نیست.
فرآیند اهدای پلاکت چگونه است؟
پلاکت هم میتواند از خون کامل اهدایی اهداکنندگان خون و هم به طور مستقیم از طریق فناوری جدیدی به نام «پلاکت فرزیس» تهیه شود. در روش پلاکت فرزیس، با یکبار اهدا، به میزان ٦ – ٨ برابر روش اهدای خون عادی پلاکت تهیه میشود.
6. اهدای سلولهای بنیادی
سلولهای بنیادی هم در گروه هدیههایی است که تا زنده هستید میتوانید آن را به دیگران پیشکش کنید و به بیماران زیادی که با مرگ دستوپنجه نرم میکنند، جان دوباره دهید. سلولهای بنیادی خونساز در مغز استخوان ما قرار دارند و تنها چند روز طول میکشد تا پس از اهدا دوباره به همان تعداد و حالت قبلی برگردند.
سلولهای بنیادی بیش از همه برای درمان بیماران مبتلا به سرطان کاربرد دارد، یعنی برای بیماران پیوند سلولهای بنیادی صورت میگیرد. پیوند سلولهای بنیادی یکی از روشهای جدیدی است که برای درمان بیماریهای مختلف مثل سرطانها به کار میرود.
همه چیز درمورد سلول درمانی + کاربردهای این درمان
چرا باید سلولهای بنیادیمان را اهدا کنیم ؟
یکی از مشکلات پیوند سلولهای بنیادی وجود اهداکننده مناسب است که در بهترین شرایط، یک بیمار تنها ٢٥ درصد شانس دارد تا از والدین، خواهر و برادر یا خویشاوندان، سلول بنیادی دریافت کند.
7. اهدای اسپرم
اهدای اسپرم به این معنی است که از اسپرم یک نفر غیر از همسر برای عمل لقاح استفاده شود که در ایران این عمل توسط مراکز باروری انجام میگیرد.
فریز کردن اسپرم در چه مواردی مصرف میشود؟
چه زمانی از اسپرم اهدایی استفاده میشود ؟
زمانی که با هیچ یک از روشهای درمانی موفق به دریافت اسپرم از مرد نشویم یا زمانی که موفق به دریافت اسپرم میشویم، ولی اسپرمها مرده و ناکارآمد هستند، در مواردی که همسر (مرد) اسپرم زنده دارد، ولی به دلیل ابتلا به یک بیماری ارثی صعبالعلاج میخواهند از بروز بیماری در فرزندشان پیشگیری شود، زمانی که مرد ناقل یک ناهنجاری کروموزومی است، از اسپرمهای اهدایی استفاده میکنیم.
اهدای اسپرم از نظر شرعی مشکلی ندارد ؟
تعدادی از مراجع تقلید (آیتالله خامنهای- آیتالله یزدی- آیتالله مظاهری- آیتالله موسوی اردبیلی- آیتالله موسوی بجنوردی- آیتالله روحانی- آیتالله طباطبائی قمی) فتوا دادهاند که «تلقیح اسپرم فرد غریبه به داخل رحم زن به منظور بارداری اشکال شرعی ندارد، ولی در مورد ارث و محرمیت احتیاط باید مراعات شود.» تعدادی از فقها هم تلقیح اسپرم اهدایی را جایز ندانستهاند: امامخمینی (ره) – آیتالله سیستانی- آیتالله بروجردی- آیتالله مکارم شیرازی- آیتالله شیرازی- آیتالله نوری همدانی.