چرا باید با چادر نماز بخوانیم؟ مگر خدا نامحرم است؟

مقدار پوشش واجب برای زن در حال نماز

آیا خداوند به زنان نامحرم است که آنان باید در حال نماز ، حجاب داشته باشند ؟

پرسش

به چه دلیل خانم ها هنگام خواندن نماز باید حجاب داشته باشند؟ خداوند که نامحرم نیست؟

پاسخ اجمالی

بدون تردید خداوند از همه چیز در همه حال با خبر است و پوشیده و پنهان براى او مفهومى نـدارد. بـا بـنـدگـان خـود نیز نامحرم نیست، ولى انسان در حال عبادت خود را در حضور خدا مى بیند و با او سخن مى گوید، در چنین حالى باید مناسب ترین لباس را در حـضـور او بپوشد. روشن است که مناسب ترین لباس براى زن همان لباس کامل است؛ یعنى لباسى که نشانه عفت و پاک دامنى او است و بهترین حالات او را منعکس مى کند. تنها چنین لباسى شایسته حال عبادت است. حـتـى در مـورد مـردان نیز نـه تنها نماز خواندن با بدن عریان باطل است و با روح خضوع و احترام به ساحت مقدس پروردگار سازگاری ندارد، بلکه بهتر آن است که علاوه بر پوشش مقدار واجب، با لباسى نماز بخوانند که نشانه نهایت احترام باشد.

علاوه بر این رعایت حجاب در نماز آثار و مصالح زیر را در پی دارد:

1. نوعی تمرین مستمر و روزانه برای حفظ حجاب در همه موارد واجب است.

2. نماز خواندن در منظر مردم و در اماکن عمومی و مساجد، حجاب کامل را می طلبد و این مصون ماندن زنان از نگاه دیگران و حفظ آرامش روحی نمازگزار را در پی دارد.

البته باید توجه داشت که موارد گفته شده، در حد یک احتمال است و دلیل اصلی حفظ حجاب و سایر عبادات، همانا تقویت روحیه تعبد و پذیرش خواست خدا در انسان است.

پاسخ تفصیلی

در میان آیات و روایات به چیزی که به فلسفه این موضوع اشاره کرده باشد، دست نیافتیم. اصولاً مسائل عبادی و احکام شرعی، جنبه تعبدی دارند و در این مسائل فقط تعبد و پذیرش خواست شارع مقدس می تواند مهم ترین ملاک و مصلحت باشد، اگر چه مصالح دیگری نیز در آنها نهفته است که از آنها آگاهی نداریم. تنها در برخی از روایات به گوشه هایی از حکمت و مصلحت جعل بعضی از احکام اشاره شده است و با پیشرفت دانش و فهم و خرد بشری، گوشه های دیگری از آنها آشکار می شود. البته حجاب به طور کلی به ویژه در حال نماز، آثار و برکات و محسنات زیادی دارد که بعید نیست در واجب شدن آن از طرف خداوند متعال نقش مؤثری داشته باشد.

در این جا به برخی از مواردی که به عنوان محسنات حجاب در نماز ذکر شده است می پردازیم:

1. داشتن لباس کامل بر وقار ظاهری انسان می افزاید. هر چه از لباس انسان کم شود، از وقار وی و حفظ شئون اجتماعی اش کم می شود و نزد دیگران تنزل می یابد. می توان حجاب را یک نوع ادب دانست. ادب اقتضا می کند انسان در مقابل دیگران و بزرگان با لباس کامل ظاهر شود. شرکت در محافل و مراسم مذهبی در همه ادیان بلکه نزد همه عقلای عالم معمولاً با حجاب همراه است. به ویژه در اسلام که لباس رسمی حضور زن مسلمان در اجتماعات، پوشش کامل است.

انسان در حال نماز به محضر خدا می رود و در حالی که ملائکه های عرش الاهی حضور دارند، در یک مجلس رسمی به عبادت خدا می پردازد. بنابراین، چون نماز در حقیقت حضور و بار یافتن به درگاه رب العالمین است، در این مجلس هر چه لباس کامل تر و تمیزتر و خوشبوتر باشد، مطلوب تر است، حتی به مردان سفارش شده که با لباس کامل، ادب حضور در پیشگاه الاهی را رعایت کنند.

1. امام صادق (ع) می فرماید: “آن چنان خدا را عبادت کن که گویا او را می بینی. اگراو را نمی بینی، او تو را مشاهده می کند”.

2. از دیگر مصالح حجاب در نماز این است که نوعی تمرین مستمر و روزانه برای حفظ حجاب است. نیز یکی از عواملی است که در پاس داشت دائمی پوشش اسلامی زن و جلوگیری از آسیب پذیری او، نقش مهمی ایفا می کند. اگر بپذیریم اسلام همواره درصدد حفظ حجاب بانوان و مصونیت آنها است و به عفّت و پاک دامنی سفارش می کند، متوجه می شویم پوشش کامل در نماز همسو با این ایده است و برای تأکید بر این مسئله چنین شرطی را در نماز لازم می داند. در حقیقت همراه نماز، درس عفّت و پوشش مناسب می دهد، تا الگوی رفتاری و کرداری زن مسلمان را معرفی کند. در عین حال پوشش کامل در پنج نوبت در شبانه روز تمرین و تلقین عملی بسیار خوب و مناسبی بر پوشش و حجاب اسلامی زن مسلمان است.

3. نماز خواندن در منظر مردم و در اماکن عمومی و مساجد و مجامع، حجاب کامل می طلبد، به ویژه برای زنان تا از نگاه دیگران مصون بمانند، مخصوصاً که در نماز رکوع و سجده و نشست و برخاست است، در این صورت حجاب کامل موجب مصون ماندن زنان از نگاه دیگران و باعث حفظ آرامش روحی نمازگزار و نیز پاسداری از عفّت عمومی می شود.

آنچه گفته شد مواردی است که به ذهن می آید، اما دلیل اصلی آن تعبد و پذیرش خواست خدا است.

در دایره هستی ما نقطه تسلیمیم

رأی آنچه تو اندیشی، حکم آنچه تو فرمایی

حجاب در نماز

پس هم مخاطب مقدس است، هم زایر مقدس است و هم محل زیارت و هم خود نماز. لذا همه از حرمت‌های خاص خود بر خوردار هستند. پس ادب تقدس را نیز خودش یاد می‌دهد و می‌فرماید: نمازگزار باید کفش‌هایش را در بیاورد – بدنش پاک باشد – وضو بسازد – لباس نمازگزار باید پاک باشد – سجاده یا محل قیام، رکوع و سجده‌اش پاک باشد، مال غیر نباشد، جای غصبی نباشد و … .

از جمله فرمود: چه مرد و چه زن در بهترین صورت که نماد کمال اوست در مقابل من بایستد. مرد بهترین لباس‌هایش را بپوشد – بوی خوش استعمال کند – موها و محاسنش را آراسته کند – انگشتر به انگشت بزند و …، زن نیز آرایش کند و حجاب بگذارد.

بدیهی است که کامل‌ترین صورت انسان، صورت اجتماعی اوست و نه صورت فردی و خصوصی‌اش. مرد در خانه با پیژامه و پیراهن زیر نیز راه می‌رود، زن با لباس خواب نیز راه می‌رود، چه بسا دست و صورت‌شان تمیز و موهایشان آراسته نباشد و حتی کثیف هم شده باشند، اما بدیهی است که با این وضعیت در اجتماع حضور نمی‌یابند و صورت کامل و زیبای‌شان وقتی است که در اجتماع حضور می‌یابند، به ویژه‌ اجتماعی که برای آن حرمت و ارزش ویژه‌ای قایل هستند.

امام حسن مجتبی علیه‌السلام خود را برای نماز بسیار آراسته و خوشبو نمود و کسی پرسید حالا چرا این قدر خود را آراسته کردید؟ فرمود: خدا زیباست و زیبایی را دوست دارد. فرمود: خدا دوست دارد بنده‌ی خود را زیبا ببیند.

بدیهی است که اگر منظور از حجاب زن در نماز پوشش از نامحرم بود، نمی‌فرمود که آرایش به هنگام نماز مستحب است. چرا که آرایش مقابل نامحرم حرام است و حرمت آن به این خاطر نیست که کار بدی است، بلکه به این خاطر است که زن زیباتر و جذاب‌تر می‌شود و مرد نامحرم را به خود جذب و تحریک می‌کند. اما خدا می‌فرماید چه مرد و چه زن، با کامل‌ترین صورت نزد من بایستند.

مخلوق و بنده‌ی برگزیده خدا، با اراده خود، با این شکل باطنی و ظاهری که در مقابل خدا می‌ایستد، در واقع خود را به خدایش عرضه می‌کند و نشان می‌دهد که قدردان و شاکر همه نعمات اوست. هم قدر عقل و قلب را می‌داند و با شناخت صحیح و خلوص نیت نماز می‌خواند و هم قدر مواهب دنیوی، سلامت جسم و نقش اجتماعی‌اش را در این کارگاه هستی می‌داند. نشان می‌دهد که حقوق الهی را می‌داند و مجری آنها در زمین است.

علاوه بر این؛ رعایت حجاب در نماز:

1- نوعی تمرین مستمر و روزانه برای حفظ حجاب در همه ی موارد واجب است.
2- نماز خواندن در منظر مردم و در اماکن عمومی و مساجد، حجاب کامل را می طلبد و این مصون ماندن زنان از نگاه دیگران و حفظ آرامش روحی نمازگزار را در پی دارد.
اما در خصوص کیفیت رعایت حجاب و میزان حجابی که لازم است در نماز توسط زنان رعایت شود، باید در دو جهت بحث کنیم:

مقدار پوشش

مقدار پوشش واجب برای زن در حال نماز، پوشاندن تمام بدن حتی موی سر به جز صورت (به مقداری که در وضو شسته می شود) و دست ها تا مچ و پاها تا مچ است. اما برای آنکه یقین کند مقدار واجب را پوشانده است، باید مقداری از اطراف صورت و قدری پایین تر از مچ را هم بپوشاند.

در این باره توجه شما را به چند استفتا از مراجع عظام تقلید جلب می کنیم:

پرسش: اگر خانمی در بین نماز متوجه شود که موهای او از چادر بیرون آمده، تکلیفش چیست؟ اگر بعد از نماز بفهمد، آیا درست است؟

همه مراجع (به جز آیات عظام بهجت ره و وحید خراسانی دام ظله): اگر در بین نماز بفهمد، باید آن را بلافاصله بپوشاند و نمازش صحیح است؛ به شرط آنکه پوشاندن زیاد طول نکشد. اگر بعد از نماز بفهمد، نمازش صحیح است.
آیات عظام بهجت ره و وحید خراسانی دام ظله: اگر در بین نماز بفهمد، باید آن را بلافاصله بپوشاند و بنابر احتیاط واجب نماز را تمام کند و دوباره بخواند. و اگر بعد از نماز بفهمد، نمازش صحیح است.

پرسش: نماز خواندن با مانتو و روسری چه حکمی دارد؟

همه ی مراجع: اگر مقدار واجب پوشش و شرایط لباس نمازگزار در آن رعایت شود، اشکال ندارد؛ هرچند نماز با چادر برای رعایت پوشش در نماز، آسان تر و بهتر است. (توضیح المسائل مراجع، م 897)

پرسش: آیا پوشاندن کف پا هنگام سجده کردن واجب است؟

همه ی مراجع: خیر، پوشاندن روی پا و کف آن واجب نیست.

آیة الله العظمی خامنه ای در پاسخ به این سۆال که: آیا پوشاندن کامل چانه هنگام حجاب و در نماز واجب است، یا این که فقط قسمت پائین آن باید پوشانده شود، و آیا وجوبِ پوشش چانه مقدمه پوشاندن صورت است که شرعاً واجب است؟، پاسخ داده اند: پوشاندن قسمت پائین چانه واجب است نه خود آن، زیرا چانه جزئى از صورت است. (توضیح المسائل (المحشى للإمام الخمینی)، ج‏1، ص 481، س 439)

ساتر بودن لباس و پوشش:

واجب است لباس زن نمازگزار از نظر نازکی و ضخامت به حدی باشد بدن و موی انسان (زن) در آن پیدا نباشد. حضرت امام خمینی (ره) در این زمینه فرموده اند: “اگر حجاب و ساتر به نحوی باشد که بدن دیده شود، کافی نیست. (استفتائات حضرت امام خمینی(ره)،ج1،صفحه 137 سۆال34)