پیشگیری و درمان زخم بستر

چگونه از ایجاد زخم بستر با زخم فشاری پیشگیری کنیم

با دلگرم همراه باشید تا با راه های مناسب برای پیشگیری از زخم بستر آشنا شوید.

پیشگیری از ایجاد زخم بستر

آسانتر و موثرتر از درمان آن است. موثرترین روش در پیشگیری از ایجاد زخم بستر تغییر وضعیت دادن مکرر بیمار است. این تغییر وضعیت دادن باید بصورت مکرر و مرتب باشد.در حین تغییر وضعیت باید سعی کرد به پوست کشش و آسیبی وارد نشود و باید بدن را در وضعیت هایی قرار داد تا قسمت هایی که بیشتر در معرض زخم بستر هستند تحت فشار کمتری قرار گیرند. پوست باید مرتبا تمیز شود. مرتبا دیده شود تا مبادا زخمی ایجاد شده و از نظر دور بماند. وضعیت تغذیه بیمار هم باید خوب باشد.

زخم های بستر که در مراحل یک یا دو باشند با درمان مناسب میتوانند در عرض چند هفته بهبود یابند. درمان مراحل سوم و چهارم مشکل تر است.در بیمارانی که به علت بیماری شدید و مزمن دیگر امید چندانی به زندگی ندارند فقط سعی در کاهش درد زخم بستر میشود.
در درمان یک زخم بسر افراد زیر باید با هم همکاری داشته باشند

این زخم ها ممکن است از ساییدگی در صندلی یا بستر ، و یا کشیدگی با ملحفه ایجاد شوند. زخم بستر یا زخم فشاری نواحی از پوست گسیخته هستند که در افراد زیر بروز می کند.

▪ بستری طولانی مدت در تخت
▪ ناتوانی در حرکت به مدت کوتاه به ویژه در بیماران عروق خونی یا عصبی
▪ استفاده از ویلچر یا صندلی کنار تخت

زخم بستری در نقاطی از بدن که فشار وزن بدن بیمار را تحمل می کند دیده می شود. در بیماران بستری در تخت، زخم بستر به طور شایع در لگن، ستون مهره ها، قسمت تحتانی کمر، شانه ها، آرنج و سرین ها دیده می شود. در بیمارانی که ویلچر استفاده می کنند زخم بستر در پائین کمر،کفل و پاها دیده می شود. این فشار موقتی جریان خون پوست را متوقف می نماید که در نتیجه سلولهای پوستی صدمه دیده و می میرند.

با برداشتن فشار جریان خونرسانی به پوست بهبود یافته و پوست علائم و نشانه های صدمه را نشان می دهد. در آغاز ممکن است زخم بستر فقط یک لکه قرمز پوستی باشد.
اگر این لکه پوستی از فشار مضاعف محافظت نگردد ، قرمزی سریعاً به تاول و زخم باز تبدیل می گردد.
در موارد شدید، ممکن است کل ضخامت پوستی درگیر شود و با ایجاد یک زخم عمیق پوستی عضلات یا استخوان ها نمایان شوند، عضلات نسبت به پوست بیشتر در معرض صدمات ناشی از فشار بر پوست می باشند.

این بدین معنا است که صدمه خفیف پوستی ممکن است یک صدمه شدید عضلانی را زیر خود مخفی نماید. برای ایجاد زخم بستر نیاز به یک فشار شدید نیست. فشار کمتر از ۲۵ در صد که فشار تشک نرمال است می تواند منجر به زخم بستر شود. در حالت طبیعی پوست ما توسط حرکت های مداوم حتی هنگام خواب از زخم بستر محافظت می شود.

اگر چه فشار مداوم بر پوست شایعترین علت زخم بستر است دیگر دلایل عبارتند از :

• نیروهای برنده و مالشی

نیروهای برنده و مالشی باعث کشیدگی پوست و گرفتگی در جریان خون پوستی می گردد و نهایتاً منجر به گردش خون ضعیف پوستی می گردد. در یک فرد بستری در تختخواب به علت کشیده شدن برروی تخت این نیروهای برنده و مالشی باعث تخریب پوستی می شود. این شرایط هنگامی که سرتخت بیش از ۳۰ درجه بالا بیاید نیز رخ می دهد.این فشارها بیشتر بر نواحی تحتانی کمر و انتهای بدن اعمال می گردد.

رطوبت ناشی از تعریق ، ادرار و مدفوع پوست را نازک و مستعد صدمات ناشی از فشار می نماید. به این علت، افرادی که مبتلا به بی اختیاری هستند مستعد زخم بستر پیشرونده می باشند.

افرادی که خود را بدون کمک حرکت می دهند در خطر کمتری برای ایجاد زخم بستر قرار دارند زیرا به صورت دوره ای نیروی وزن خود را تغییر می دهند. زخم بستری در افراد زیر شایعتر می باشد:

• فرد مبتلا به فلج عضلانی، در این نقاهت طولانی بعد از جراحی، درمان طولانی مدت در بخش مراقبت های ویژه ناتوانی در اثر التهاب مفاصل،سکته یا مشکل عصبی نظیر مولتیپل اسکروزیس(MS)
• کاهش حس

در کسانی که به صدمات طناب نخاعی و دیگر مشکلات عصبی منجر به کاهش حس درد مبتلا هستند.در این بیماران جریان خون پوستی حتی قبل از فشار پوستی مختل می باشد. فرد مبتلا به کم خونی در معرض خطر ابتلا به زخم بستر می باشد و حتی در صورت سالم بودن جریان خون پوست قادر به حمل اکسیژن کافی به سلولهای پوستی نمی باشد.

در افرادی که روزانه به میزان کافی پروتئین ، ویتامین C و E ، کلسیم و روی دریافت نمی کنند احتمال زخم بستر بیشتر است.

در سنین بالاتر از ۸۵ سال و به علت نازک شدن پوست، احتمال ابتلا به زخم بستر بیشتر می شود.
با افزایش سن چربی زیر پوستی به سمت مناطق عمقی انتقال می یابد. چربی زیر پوستی نقش محافظتی را در پوست ایفا می نماید.
در افرادی که در بیمارستان و یا افردای که در خانه بستری هستند زخم بستر یک مشکل شایع می باشد.
زخم بستر منجر به عوارض طبی شدیدی نظیر عفونت خونی و استخوان، التهاب عفونی مفاصل و کارسینوما می گردد .

علائم زخم بستر

• زخم بستر با توجه به صدمات پوستی به چهار مرحله تفسیم می شود.
• مرحله یک : در افراد سفید پوست یا رنگ پریده یک لکه قرمز پوستی ایجاد می گردد که با فشار انگشت محو نمی شود. در افراد با پوست تیره تر لکه پوستی ممکن است قرمز، ارغوانی یا آبی باشد. پوست ممکن است دردناک یا خارش دار شود و یا به نظر گرم ، سرد یا سفت برسد.
• مرحله دو : در این مرحله تاول، زخم یا بریدگی هایی در ضخامت پوست ایجاد می شوند. مناطق اطراف آن قرمز ارغوانی و همراه با کمی تورم می باشند.
• مرحله سوم : زخم ها عمیق تر بوده و به بافت نرم تهاجم می نمایند.
• مرحله چهارم : زخم با توجه به منطقه درگیری، به استخوان ، عضلات ، تاندون یا مفاصل تهاجم می نماید.
• زخم بستر هدف اولیه برای باکتری می باشد، بنابراین در معرض عفونت قرار دارد، به خصوص هنگامی که زخم با مدفوع یا ادرار فرد بیمار مبتلا بی اختیاری در تماس باشد.
• خروج چرک از زخم بستر
• بوی نامطبوع زخم
• احساس درد، گرما، و افزایش قرمزی در پوست اطراف زخم
• تب

اکثراً تشخیص بیماری از طریق معاینه پوست به صورت بررسی بروز علائم عفونت در زخم بستر، تست های تشخیصی جهت تعیین تهاجم به عفونت به بافت های نرم ، استخوان ها ، جریان خون و دیگر نقاط ضروری، صورت می گیرد.
این آزمایش ها شامل آزمایش خون ، بررسی آزمایشگاهی بافت در ترشحات زخم بستر و تست های رادیولوژیک جهت تشخیص عفونت استخوان می باشند.

سیر مورد انتظار بیماری

فاکتورهای زیادی سیر بیماری را تحت تأثیر قرار می دهند.این فاکتورها عبارتند از: شدت زخم، نوع درمان، سن بیمار، حال عمومی بیمار ، وضعیت تغذیه و توانایی حرکت بیمار.
برای مثال در یک فرد پیر نسبتاً سالم ، با وضعیت تغذیه مناسب و دارای توانایی حرکت احتمال بهبود زخم بستری مرحله ۲ در مدت ۶-۱ هفته زیاد است.
زخم های عمیق درجه ۲ تا درجه ۴ بعد از ۶ هفته تا ۳ ماه بهبود می یابند. ۳۰% از زخم های درجه ۲ ، ۵۰ %. از زخم های مرحله ۳ و ۷۰ %. از زخم های مرحله ۴ بهبود به زمانی بیشتر از ۶ ماه نیازمند می باشند.
فاکتورهای خطر برای ایجاد زخم بستر عبارتند از : بی اختیاری مدفوع و ادرار ، عدم توانایی حرکت دادن بدن و مشکلات سیستم گردش خون، در این گروه از بیماران درمانی طولانی مدت می باشد.

پیشگیری از زخم بستر

متخصصین سلامتی معتقدند که ۵۰ درصد از زخم های بستر از طریق کاهش فشار موجود در پوست و صدمات پوستی قابل پیشگیری می باشند. روش های پیشگیری از زخم بستر در افراد غیر متحرک عبارتند از:

• کاهش فشارهای پوستی

وضعیت بدن فرد بستری در تخت یا نشسته بر صندلی را هر دو ساعت تغییر دهید. برای بالا بردن بازوها، پاها ،کفل ها و لگن از بالش استفاده نمایید. برای کاهش فشار به کمر و نواحی تحتانی از تشک های آبی یا مرتعش( مواج )استفاده نمایید.

• کاهش نیروهای برنده و مالشی

از کشیده شدن بیمار برروی تخت جلوگیری نمایید تا برای مدتی بدن خود را بلند کرده و از تخت جدا نماید . تخت را از ذرات ریز تحریک کننده پوست تمییز نماید و سر تخت را بیش از ۳۰ درجه بلند نکنید. بالشتک هایی را از زیر آرنج بیمار قرار دهید تا فشارها مالشی بر آرنج کاهش یابد. فر بیمار را به ملایمی بشویید و از خاراندن و محکم شستن پوست خودداری نمایید.

• بررسی روزانه پوست فرد بیمار
• پوست بیمار را با مواد شیمیایی تحریک نکنید.

از مصرف ضد عفونت های محرک، پراکسید هیدروژن ، محلول های سدی و مواد شیمیایی دیگر در تمییز کردن پوست بیمار پرهیز نمایید.

• تشویق بیمار به خوردن مواد غذایی : رژیم غذایی باید شامل انرژی کافی ، پروتئین ، کلسیم ، روی، ویتامین C و E باشد. درصورت عدم همکاری بیمار ممن است پزشک مواد مغذی تکمیلی را توصیه نماید.
• تشویق بیمار به نرمش های روزانه : ورزش از طریق افزایش جریان خون روند بهبود زخم را تسرسع می نماید. در بیماران بستری در تخت می توان نرمش های کششی و ایزومتریک را توصیه نمود.
• تمییز و خشک نگاه داشتن پوست بیمار: پوست بیمار را با سرم فیزیولوژیک تمییز نمایید و سپس آن را کاملاً خشک نمایید.

در تغییر وضعیت در بستر باید به نکات زیر دقت کرد

• حداقل هر یکساعت یکبار باید وضعیت دراز کشیدن تغییر کند.
• در کسانی که قدرت اندام فوقانی آنها خوب است میتوانند با استفاده از میله ها و دستگیره هایی که از بالای سر بیمار در تخت آویزان است وضعیت خوابیدن خود را تغییر دهند.
• بعضی انواع بالشتک که با آب، فوم، ژل یا هوا پر میشوند میتوانند به توزیع بهتر فشار کمک کنند.
• نباید بالای سر تخت بیمار با بیش از سی درجه بالا آورد
• وضعیت درازکشیدن بیمار و استفاده از بالشتک ها را طوری در نظر میگیریم که قسمت های حساس به زخم بستر کمتر تحت فشار قرار گیرند.
• گاهی اوقات استفاده از تشک های مواج که فشار را در نقاط مختلف پوست مرتبا تغییر میدهند کمک کننده است.

در صورت وقوع زخم بستر برای درمان بهتر ابتدا باید آن را بر اساس شدت طبقه بندی نمود :

۱- نوع خفیف با درگیری اپیدرم.
۲- نوع متوسط با درگیری اپیدرم و درم.
۳- نوع شدید با درگیر ی اپیدرم ، درم و بافتهای زیر جلدی.
۴- نوع خیلی شدید که زخم به استخوان و عضله رسیده است.

اقدامات کلی درمان

۱- جابجایی بیمار هر ۲ ساعت بدون آنکه پوست بیمار کشیده یا زخم شود
۲- حفظ رطوبت پوست
۳- سرتخت بیمار بالا نباشد
۴- از نظر بهداشت و دفع ادرار و مدفوع کنترل شود
۵- از ویتامین C روزانه ۲قرص ۵۰۰ میلیگرمی و غذای مقوی و حاوی پروتیین زیاد استفاده نمایید.

پانسمان بسته زخم

پوششهای جدید زخم که بخار از آن عبور می کند permeable vaper در تسریع بهبودی موثر است . این پانسمان حتی برای زخمهای عفونی موثر است ولی در صورت بروز سلولیت نباید بکار گرفته شود.
جهت پانسمان بسته بایستی پوشش پانسمان را با یک حاشیه ۲تا ۳ سانتی برید و آن را روی زخم گذاشت و هر ۵ تا ۷ روز یا زودتر در صورت جمع شدن ترشحات تعویض کرد و تا بهبودی کامل ادامه داد.

تمیز کردن زخم

بهتر است با سرم نرمال سالین و رعایت کامل بهداشت باشد و بافتهای مرده اطراف زخم نیز باید به آهستگی تمیز شود.

آنتی بیوتیک موضعی

فقط در صورت وجود ترشحات بدبو و عفونی از پماد موپیروسین ۲% دو بار در روز به مدت ۱ تا ۲ هفته و یا پماد فوسیدین یا اسید فوسید ۲% به همان مدت استفاده شود.آنتی بیوتیک خوراکی یا تزریقی فقط در صورتی که کشت باکتریولوژیک مثبت باشد استفاده میگردد.

جراحی

روش جراحی و فلاپهای عضلانی پوستی در زخمهای عمیق و پایدار روش انتخابی است.
این مطلب توسط آقای دکتر نیما ترابی تهیه و برای مجله پزشکی دکتر سلام ارسال شده است.

گردآوری شده ی مجله اینتنرنتی دلگرم

مرجان امینی