همه چیز در مورد عفونت مثانه و روشهای درمان آن
دلایل ابتلا به عفونت مثانه
عفونت مثانه که همچنین با نام سیستیت خوانده می‌شود، به علت رشد غیرطبیعی باکتری در داخل مثانه، اندام بالون مانندی که نگهدارنده ادرار است. عفونت مثانه یکی از رایج‌ترین عفونت‌های باکتریایی است که انسان‌ها را تحت تأثیر قرار می‌دهد و تا یک سوم تمام زنان در برخی موارد دارای حداقل یک مورد ابتلای به این عفونت در طول زندگی خود هستند.
عفونت مثانه در واقع عفونت باکتریایی در مثانه است. گاهی اوقات به آن عفونت مجرای ادراری نیز می‌گویند. این بیماری به عفونت باکتریایی در هر نقطه از دستگاه ادراری مانند مثانه، کلیه، مجاری ادراری یا پیشابراه اشاره دارد. بسیاری از موارد عفونت مثانه به طور ناگهانی (حاد) رخ می‌دهد، در حالی که در برخی موارد ممکن است به صورت بلند مدت (مزمن) بروز کند. کلید جلوگیری از گسترش این عفونت، درمان زودرس آن است.
انواع عفونت مثانه
عفونت مثانه به‌عنوان ساده یا پیچیده طبقه‌بندی می‌شود. عفونت‌های ساده‌ی مثانه تنها زنان سالم با دستگاه‌های ادراری طبیعی را تحت تأثیر قرار می‌دهند. عفونت‌های مثانه در مردان که سالم هستند، بسیار نادر است، بنابراین مردان در دسته‌های عفونت مثانه پیچیده در هر دو جنس که دستگاه‌های ادراری غیرطبیعی دارند، قرار می‌گیرند.
عفونت‌های ساده مثانه: عفونت‌های ساده مثانه هنگام رشد باکتری‌ها در مثانه ایجاد می‌شوند. به علت ساختار سیستم ادراری زنان، زنان نسبت به مردان بیشتر به این نوع از عفونت‌ها دچار می‌شوند. در زنان، خروجی مجرای ادرار (که ادرار خارج می‌شود) نزدیک به مقعد است؛ بنابراین، باکتری می‌تواند از رکتوم که در آن تعداد باکتری‌ها بالا است، به ناحیه اطراف مهبل و مجرای ادرار مهاجرت می‌کند. ازآنجا، یک فاصله کوتاه (۴ سانتیمتر یا کمتر از ۲ اینچ) بین مجرای مثانه به مثانه است، مقاربت جنسی می‌تواند این باکتری را به مثانه منتقل کند، بنابراین خطر ابتلا به عفونت‌های مثانه در زنان فعال از نظر جنسی وجود دارد. پاک کردن با استفاده از دستمال توالت از مقعد به سمت واژن بعد از اجابت مزاج نیز می‌تواند باکتری‌ها را از رکتوم به مجرای ادرار منتقل کند. به همین دلیل، زنان همیشه باید در این موارد احتیاط کنند.
عفونت‌های پیچیده مثانه: عفونت‌های مثانه هنگامی‌که بر افراد مبتلا به سیستم ادراری غیرطبیعی تأثیر می‌گذارد، باعث می‌شود که این عفونت‌ها به‌سختی قابل‌درمان باشند. همه عفونت‌های مثانه هنگامی‌که بر مردان تأثیر می‌گذارند پیچیده می‌شوند، زیرا مجرای ادرار طولانی در مردان باید از نفوذ باکتری‌ها به مثانه جلوگیری کند. بااین‌حال، اگر جریان طبیعی ادرار مسدود شود یا ادرار در مثانه باقی بماند، باکتری‌ها در آنجا افزایش می‌یابند و خطر ابتلا به عفونت را در فرد افزایش می‌دهند. یکی از دلایلی که ادرار ممکن است در مثانه باقی بماند، آسیب عصبی است، یا در اثر آسیب‌هایی، مانند آسیب نخاعی، یا به علت بیماری مانند دیابت. شایع‌ترین علت انسداد جریان ادرار در مردان بزرگی پروستات است که در مردان بالای ۵۰ سال رایج است. بیماران استفاده‌کننده از کاتتر ادراری (لوله‌ای که به داخل مجرای ادرار منتقل می‌شود تا ادرار را تخلیه کند) همچنین دارای میزان بالایی از عفونت‌های مثانه می‌باشند زیرا باکتری‌ها در امتداد دیواره کاتتر به سمت مثانه صعود می‌کنند.
چه چیز باعث عفونت مثانه می‌شود؟
باکتری‌ای که وارد پیشابراه شده و از آنجا به درون مثانه می‌رود، علت عفونت مثانه است. بدن به‌طور طبیعی حین ادرار باکتری‌ها را دفع می‌کند. مردان به‌خاطر وجود غده‌ی پروستات در برابر این نوع عفونت مقاومت بیشتری دارند؛ غده‌ی پروستات هورمون‌هایی تولید می‌کند که در برابر باکتری‌ها مانند سپر عمل می‌کنند. با این حال گاهی باکتری‌ها به دیواره‌های مثانه می‌رسند و به‌سرعت تکثیر می‌شوند؛ این امر توانایی بدن را برای از بین بردن آنها کم می‌کند و به عفونت مثانه منجر می‌شود.
طبق گزارش مؤسسه ملی دیابت و بیماری‌های کلیوی، اکثر عفونت‌های مثانه ناشی از باکتری اشریشیاکلی (Escherichia coli) است. این نوع باکتری به‌طور طبیعی در روده‌‌ی بزرگ وجود دارد. اگر باکتری‌های زیادی در بدن وجود داشته باشد یا این باکتری‌ها از طریق ادرار از بدن دفع نشوند عفونت ایجاد خواهد شد.
از میان ساير باكتری‌هایی كه باعث عفونت مثانه می‌شوند می‌توان به کلامیدیا (Chlamydia) و میکوپلاسما (Mycoplasma) اشاره کرد. برخلاف اشریشیاکلی این باکتری‌ها تنها از طریق رابطه‌ی جنسی منتقل می‌شوند و ممکن است علاوه بر مثانه بر اندام‌های تناسلی نیز تأثیر بگذارند.
چه کسانی در معرض خطر ابتلا به عفونت مثانه قرار دارند؟
از میان کسانی که بیشتر در معرض ابتلا به عفونت مثانه قرار دارند می‌توان به این افراد اشاره کرد:
- سالمندان؛
- کسانی که به‌اندازه‌ی کافی تحرک ندارند؛
- کسانی که مایعات کافی نمی‌نوشند؛
- کسانی که سابقه‌ی جراحی دستگاه و مجاری ادراری داشته‌اند؛
- کسانی که گرفتگی مجاری ادرار داشته‌اند؛
- کسانی که مجاری ادرار آنها به‌طور مادرزادی یا در اثر حادثه در حالت نرمال قرار ندارد؛
- کسانی که به‌علت انسداد مثانه یا مجرای ادرار به‌سختی ادرار می‌کنند؛
- کسانی که پیشاب‌راه‌شان باریک است؛
- مردانی که پروستات‌شان بزرگ شده است؛
- زنان حامله؛
- مبتلایان به دیابت؛
- کسانی که بی‌اختیاری مدفوع دارند.
در مجموع زنان بیشتر از مردان در معرض ابتلا به عفونت مثانه قرار دارند، ولی مردان نیز کاملا در برابر این عفونت مقاوم نیستند. مؤسسه‌ی ملی دیابت و بیماری‌های کلیوی و گوارشی ایالات متحده‌ی آمریکا (NIDDK) می‌گوید علائم عفونت‌های مثانه در مردان پس از ابتلا به اولین عفونت مجدد عود می‌کند؛ به این علت که باکتری‌ها می‌توانند پس از ورود به بافت‌های غده‌ی پروستات در آنجا پنهان شوند.
علائم عفونت مثانه چیست؟
علائم عفونت مثانه بسته به شدت آن متغیر است. چنانچه شما به عفونت مثانه مبتلا شده باشید بلافاصله حین ادرار متوجه می‌شوید. وقتی عفونت پیشرفت کند، درد هم به آن اضافه خواهد شد.برخی از رایج‌ترین علائم عفونت مثانه عبارتند از:
- ادرار خونی یا کدر؛
- تکرر ادرار (ادرار کردن بیش از حد معمول)؛
- ادرار بدبو؛
- درد یا سوزش هنگام ادرار؛
- احساس نیاز مداوم به دفع ادرار؛
- احساس فشار یا درد در ناحیه‌ی تحتانی شکم یا کمر.
عفونت‌های مثانه ممکن است به کمردرد هم منجر بشوند که با درد کلیهها در ارتباط است. برخلاف کمردرد عضلانی این نوع کمردرد ممکن است در هر دو طرف کمر یا میانه‌ی آن احساس شود. چنین علائمی به این معنی است که عفونت مثانه به کلیهها سرایت کرده است. عفونت کلیوی ممکن است باعث تب خفیف هم بشود.
عفونت مثانه چطور تشخیص داده می‌شود؟
پزشک با تحلیل نتیجه‌ی آزمایش ادرار شما، عفونت مثانه را تشخیص می‌دهد. او نمونه‌‌ی ادرار شما را آزمایش می‌کند تا متوجه شود که آیا موارد زیر در ادرارتان وجود دارد یا خیر:
- گلبول‌های سفید؛
- گلبول‌های قرمز؛
- نیتریت؛
- باکتری؛
- سایر مواد شیمیایی که در صورت وجود عفونت در مثانه در ادرار مشاهده می‌شود.
پزشک همچنین کشت ادرار هم انجام می‌دهد تا نوع باکتری موجود در ادرار را تشخیص بدهد. وقتی نوع باکتری مشخص شد، آزمایش ادرار جهت حساسیت به آنتی‌بیوتیک انجام می‌شود تا پزشک بداند که چه نوع آنتی‌بیوتیکی برای درمان عفونت شما مؤثرتر است.
درمان عفونت مثانه
عفونت مثانه با تجویز داروهایی برای کشتن باکتری‌ها و از بین بردن درد و سوزش درمان می‌شود. درمان‌های خانگی نیز ممکن است به از بین بردن علائم و درمان عفونت مثانه کمک کند.
درمان دارویی عفونت مثانه
آنتی‌بیوتیک‌های خوراکی برای از بین بردن باکتری‌های عامل عفونت مثانه تجویز می‌شود. اگر شما دارای علائم درد و سوزش هستید، پزشک ممکن است داروهایی برای از بین بردن این علائم به شما توصیه کند. رایج‌ترین دارو برای تسکین درد و سوزش ناشی از عفونت مثانه فنازوپیریدین (پیریدیوم) می‌باشد.
درمان‌های خانگی عفونت مثانه
نوشیدن مقدار زیادی مایعات می‌تواند به دفع باکتری‌ها از مثانه کمک کند، بهترین مایعات آب است. پزشک ممکن است به شما توصیه کند که برای افزایش سطح اسید در ادرار و کمک به کشته شدن باکتری‌ها، ویتامین C (اسید اسکوربیک) مصرف کرده و یا آب زغال اخته بنوشید. یکی دیگر از مزایای آب زغال اخته این است که مانع از چسبیدن باکتری‌ها به دیواره مثانه می‌شود.
راه‌های جلوگیری از عفونت مثانه
تغییر شیوه زندگی می‌تواند احتمال ابتلا به عفونت مثانه را کاهش دهد. اگر شما مکرراً دچار عفونت مثانه می‌شوید، پزشک ممکن است درمان پیشگیرانه را به شما توصیه کند. این درمان شامل مصرف روزانه آنتی‌بیوتیک در دوزهای کوچک برای پیشگیری یا کنترل عفونت مثانه در آینده است.
تغییر شیوه زندگی برای پیشگیری از عفونت مثانه
تغییرات زیر در شیوه زندگی شما ممکن است سبب کاهش بروز عفونت مثانه یا جلوگیری از آن گردد:
شش تا هشت لیوان آب در روز بنوشید. اگر مبتلا به نارسایی کلیه هستید، در مورد مقدار نوشیدن مایعات با پزشک خود مشورت کنید.
- نوشیدن آب زغال اخته روزانه
- ادرار کردن به محض حساس نیاز
- پس از ادرار، از جلو به عقب خود را بشویید. (اگر زن هستید)
- از دوش مهبل، اسپری‌های بهداشتی زنانه یا پودر استفاده نکنید.
- در هنگام حمام کردن، ایستاده دوش بگیرید.
- لباس زیر پنبه‌ای و لباس گشاد بپوشید.
- لباس زیر خود را روزانه تعویض کنید.
- به جای تامپون از نوار بهداشتی استفاده کنید.
- به جای استفاده از دیافراگم و یا اسپرم کش، از یک روش دیگر برای کنترل بارداری استفاده کنید.
- از کاندوم غیر اسپرم‌کش و بدون روان‌کننده استفاده کنید.
- قبل و بعد از مقاربت جنسی ادرار کنید.
درمان پیشگیرانه عفونت مثانه با آنتی‌بیوتیک
اگر شما زن هستید و به طور مکرر دچار عفونت مثانه می‌شوید، پزشک ممکن است برای جلوگیری از عفونت مثانه در آینده و یا زمانی که دارای علائم عفونت مثانه هستید، مصرف روزانه آنتی‌بیوتیک را به شما توصیه کند. علاوه براین پزشک ممکن است یک دوز واحد آنتی‌بیوتیک را بعد از مقاربت جنسی برای شما تجویز نماید.
اکثر عفونت‌های مثانه ظرف ۴۸ ساعت بعد از مصرف آنتی‌بیوتیک از بین می‌روند، اما گاهی هم ممکن است عفونت به‌علت مقاومت باکتری‌ها در برابر آنتی‌بیوتیک یا سایر مشکلات سلامتی به کلیهها سرایت کند.
عفونت‌های مثانه‌ی مزمن به ترکیبی از درمان‌ها و اقدامات پیشگیرانه نیاز دارند. در برخی موارد حاد، حتی ممکن است مصرف روزانه‌ی آنتی‌بیوتیک در بلندمدت الزامی باشد. پیشگیری از عفونت مثانه احتمال ابتلا به آن و نیز درد ناشی از آن را کاهش می‌دهد. هرچه زودتر درمان را شروع کنید، احتمال اینکه عفونت به سایر نقاط بدن‌تان گسترش بیابد کمتر خواهد بود.
7 درمان ساده عفونت مثانه
آب زیاد بنوشید
آب باکتری را از بدن‌تان دفع می‌کند و کمک می‌کند تا عفونت هرچه سریع‌تر دفع شود. به علاوه ادرارتان رقیق‌تر می‌شود و به این ترتیب هنگام دفع ادرار درد کمتری را تجربه خواهید کرد. همان‌طور که می‌دانید ادرار از اسیدها و فراورده‌های دفع‌شده بدن تشکیل شده است. ادرار غلیظ و تیره اسیدی‌تر است و وقتی به عفونت مثانه مبتلا باشید دفع آن دردناک خواهد بود. ادرار رقیق کمرنگ‌تر است و معمولا هنگام دفع آن سوزشی حس نخواهید کرد.
همان‌طور که قبلا هم گفتیم، روزانه بین ۶ تا ۱۰ لیوان آب بنوشید. از نوشیدنی‌های کافئین‌دار ازجمله قهوه، چای و نوشابه پرهیز کنید؛ کافئین حتی وقتی که به عفونت مثانه مبتلا نباشید می‌تواند مثانه‌تان را تحریک کند.
زیاد ادرار کنید
ادرار کمک می‌کند تا با دفع باکتری از مثانه، عفونت را از بین ببرید. نگه داشتن ادرار به باکتری‌ها فرصت می‌دهد که درون مثانه تکثیر شوند. ادرار کردن بعد از رابطه‌ی جنسی هم از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. فعالیت جنسی ممکن است باکتری‌ها را وارد پیشابراه کند. دفع ادرار بلافاصله پس از رابطه‌ی جنسی باکتری‌ها را از مجاری ادرار دفع می‌کند و مانع رسوب جرم‌ها و ایجاد عفونت می‌شود. بنابراین مایعات زیاد بنوشید تا بتوانید بیشتر ادرار کنید و به‌محض اینکه نیاز به دفع ادرار داشتید به دست‌شویی بروید.
آتنی‌بیوتیک مصرف کنید
همان‌طور که اشاره شد آنتی‌بیوتیک باکتری‌هایی را که به عفونت مثانه منجر می‌شوند، می‌کشد. عفونت خفیف مثانه در برخی موارد به‌خودی خود بهبود می‌یابد. عفونت خفیف ممکن است یکی دو روز علائمی داشته باشد اما با نوشیدن مایعات و دفع مرتب ادرار از بین می‌رود؛ بنابراین همیشه هم به آنتی‌بیوتیک نیاز نیست اما اگر عفونت طولانی یا حاد شد حتما باید آنتی‌بیوتیک استفاده کنید.
چنانچه علائم عفونت بیش از ۳ روز طول کشید یا بدتر شد با پزشک‌تان تماس بگیرید چون ممکن است برای درمان به آنتی‌بیوتیک نیاز داشته باشید. طول درمان بسته به دارویی که پزشک تجویز می‌کند متغیر است. خیلی مهم است که دارو را به همان مدتی که پزشک تجویز کرده است مصرف کنید. حتی اگر احساس کردید بهتر شده‌اید دوره‌ی درمان را کامل کنید. مصرف کامل دارو به شما اطمینان می‌دهد که باکتری کاملا از بدن‌تان دفع شده است.
مسکّن مصرف کنید
عفونت‌های شدید مثانه هنگام دفع ادرار در قسمت تحتانی شکم درد ایجاد می‌کنند. آنتی‌بیوتیک به تسکین این درد کمک می‌کند اما همان‌طور که گفتیم یکی دو روز طول می‌کشد. استفاده از مسکّن هرگونه دردی را که هنگام دفع ادرار در ناحیه‌ی کمر یا شکم احساس می‌کنید، از بین میبرد.
از پزشک خود بپرسید که آیا مصرف قرص‌های مسکّن برای‌تان ضرر دارد یا خیر. اگر نه تا زمانی که آنتی‌بیوتیک اثر کند می‌توانید با مصرف استامینوفن یا ایبوپروفن دردتان را تسکین بدهید.
از کیسه آب‌گرم استفاده کنید
با قرار دادن کیسه‌ی آب‌گرم یا تشک گرم‌کننده‌ی برقی روی شکم یا کمر می‌توانید درد ناشی از عفونت مثانه را کاهش بدهید. اگر به کیسه‌ی آب‌گرم یا تشک گرم‌کننده‌ی برقی دسترسی نداشتید، می‌توانید حوله‌‌ی کوچکی را در آب گرم قرار بدهید و سپس آن را روی مثانه یا شکم خود بگذارید.
لباس مناسب بپوشید
باکتری‌ها در محیط‌های خیس و مرطوب رشد ونمو می‌کنند. شلوار جین تنگ یا سایر لباس‌های تنگ و چسبان، رطوبت را در آلت تناسلی نگه می‌دارند و محیط مناسبی برای رشد باکتری فراهم می‌کنند. پوشیدن لباس‌های گشاد و غیررسمی باعث می‌شود پوست‌تان نفس بکشد و باکتری‌ها از مجاری ادرارتان دور شوند.
بنابراین توصیه می‌کنیم از شلوارها یا دامن‌های گشاد و لباس زیر نخی استفاده کنید تا هوا در جریان باشد و رشد باکتری کاهش بیابد. چنانچه با هیچ‌یک از این راهکارها عفونت مثانه‌تان بهبود پیدا نکرد حتما نزد یک متخصص مجاری ادرار بروید.
اکثر عفونت‌های مثانه حتی عفونت‌های مکرر آن‌قدر جدی نیستند که بر سلامت کلی شما تأثیر سوء بگذارند. این روزها محققان در تلاشند برای جلوگیری از عفونت مثانه واکسن بسازند. تا آن زمان، دارو و درمان‌های خانگی را از یاد نبرید.
بیشتر بخوانید:
درمان عفونت ادراری: ۲۶ راهکار خانگی درمان عفونت مجاری ادراری
علت و درمان عفونت کاندیدا در ناحیه تناسلی زنان و مردان چیست؟
سریع ترین و بهترین درمان خانگی عفونت مثانه
گردآوری توسط بخش سلامت
مجله دلگرم
