همه چیز در مورد داروی سیرولیموس

موارد مصرف و عوارض سیرولیموس

سیرولیموس (Sirolimus) یا راپامایسین یک ترکیب ماکرولیدی حاصل از Streptomyces hygroscopicus است که دارای خواص تضعیف کننده ایمنی قوی می باشد. سیرولیموس در پیشگیری از رد پیوند کلیه و در رژیم های دارویی در مورد بیماریهای خود ایمنی استفاده می شود. جهت پیشگیری از رد پیوند کلیه این دارو با سیکلوسپورین و کورتیکواستروئیدها هرچه سریعتر بعد از پیوند تجویز می گردد.

مکانیسم اثر سیرولیموس

سیرولیموس یک عامل سرکوبگر ایمنی است که با مهار فعال شدن و تکثیر لنفوسیت های T که در پاسخ تحریک آنتی ژنیک و تحریک سیتوکادین رخ می دهد، عمل می کند. از طرفی این دارو تشکیل آنتی بادی را مهار می کند. این ترکیب یک ترکیب ماکرولیدی است. محلول خوراکی سیرولیموس به دنبال مصرف خوراکی سریع الاثر جذب می شود و زمان رسیدن به پیک غلظت پلاسمایی آن در یک تک دوز و افراد سامل تقریبا یک ساعت و در دوزهای متعدد و افراد دریافت کننده کلیه تقریبا 2 ساعت است.

فارماکوکنتیک سیرولیموس

فراهم زیستی سیرولیموس خوراکی ( محلول ) تقریبا 14 درصد است. اما فراهمی زیستی دارو در فرم قرص حدودا 27 درصد است. از اینرو محلول و قرص سیرولیموس از لحاظ فارماکوکینتیکی معادل هم نیستند . حجم توزیع متوسط دارو 12±7/52L/kg است و به طور وسیع حدود ( 92%) به پروتئین های پلاسما، به طور عمده آلبومین پلاسما باند می شود البته به گلیکوپروتئین اسید و لیپوپروتئین هم باند می شود.

متابولیزه شدن دارو هم از طریق CYP-P450 3A4 و هم از طریق P-Glycoprotein صورت می گیرد و بیشتر از طریق O دمتیاسیون با هیدروکسیلاسیون متابولیزه می شود. متابولیت اصلی این ترکیب از جمله هیدروکسی، دمتیل و هیدروکسی دمتیل در کل خون بدنی قابل تشخیص است. که البته این متابولیت ها در نمونه ادرار و مدفوع نیز دیده می شوند بعد از یک تک دوز از دارو در داوطلبین سالم 91 درصد دارو در مدفوع و 2/2در صد آن در ادرار دفع می شود.

موارد و مقدار مصرف سیرولیموس

الف) پروفیلاکسی رد پیوند در بیماران پیوند کلیه به همراه سیکلوسپورین و استروئیدها.

• بزرگسالان و نوجوانان بالای 13 سال که بیش از 40 کیلوگرم وزن دارند: پس از پیوند ابتدا با mg 6 خوراکی یک بار در روز هر چه سریعتر آغاز شود. دوز نگهدارنده mg 2 خوراکی یک بار در روز می‌باشد.
• نوجوانان بالای 13 سال که زیر 40 کیلوگرم وزن دارند: پس از پیوند با mg/m2 3 خوراکی یک بار در روز شروع شود. دوز نگهدارنده mg/m2 1 خوراکی یک بار در روز می‌باشد.
• بیمارانی که ریسک کم تا متوسطی برای رد پیوند دارند پس از 4-2 ماه می‌توانند سیکلوسپورین را ظرف 8-4 هفته کم و قطع نمایند.
• در حین این کاهش و قطع دوز سیرولیموس هر 2-1 هفته به نحوی تنظیم شود که سطح خونی آن بین ng/ml 24-12 باشد.
• تنظیم دوز همچنین بستگی به وضعیت بالینی، بیوپسی بافتی و یافته‌های آزمایشگاهی دارد.
• بیشترین دوز مجاز روزانه نباید از mg 40 بیشتر شود، در صورتی که میزان بارگذاری بیش از mg 40 شود، این میزان باید ظرف دو روز به بیمار داده شود.

تنظیم دوز: در بیماران با نارسایی خفیف تا متوسط کبدی دوز نگهدارنده به یک سوم کاهش یابد. نیازی به کاهش دوز بارگذاری نمی‌باشد.

مصرف سیرولیموس در دوران حاملگی

C – مطالعات کافی درباره مصرف داروی این گروه در حیوانات نشان داده است که این دارو اثرات جانبی دارد ولی مطالعات کافی برای انسان در دسترس نیست. با اینحال منافع استفاده از دارو در زنان حامله ممکن است در مقابل خطرات احتمالی آن بیشتر باشد. یا اینکه هیچ گونه مطالعه ای در حیوانات و یا مطالعات کافی در انسان وجود ندارد

مصرف سیرولیموس در دوران شیردهی

هیچ مطالعات کنترل شده ای جهت بررسی بی خطر بودن مصرف دارو در زنان بارداری انجام نشده است لذا مصرف دارو فقط در صورتی که سود آن خیلی بیشتر از مضرات آن باشد توصیه نمی شود از طرفی هیچ شواهدی هم مبنی بر ترشح سیرولیموس در شیر مادر وجود ندارد ولی با توجه به وجود احتمال بروز عوارض جانبی در نوزادان شیرخوار با سیرولیموس توصیه نمی شود که این دارو در زنان شیر ده مصرف نشود یا طی دوره درمانی با این دارو شیردهی متوقف شود.

عوارض جانبی سیرولیموس

• اعصاب مرکزی: اضطراب، آستنیا، گیجی، افسردگی، اختلالات خلقی، تب، سردرد، هیپرتونی، هیپواستازی، هیپوتونی، بی‌خوابی، درد عضلانی، نوروپاتی، درد، پاراستزی، خواب‌آلودگی، سنکوپ، لرزش.
• قلبی ـ عروقی: فیبریلاسیون دهلیزی، درد قفسه سینه، ادم، نارسایی قلبی، افزایش و کاهش فشارخون،‌ خونریزی، افزایش ضربان، اختلالات عروق محیطی، تاکیکاردی، ترومبوفلبیت، ترومبوز، اتساع عروق.
• چشم، گوش، حلق و بینی: اختلال دید، آب مروارید، کونژکتیویت، کری، درد گوش، خونریزی از بینی، ادم صورت، التهاب گوش میانی، فارنژیت، آبریزش بینی، سینوزیت، وزوز گوش.
• دستگاه گوارش: درد شکم، بی‌اشتهایی، آسیت، اسهال، یبوست، سوءهاضمه، اختلال در بلع، بزرگ شدن شکم، ازوفاژیت، نفخ، گاستریت، گاستروانتریت، التهاب لثه، هیپرپلازی لثه، ایلئوس، زخم دهان، تهوع، استفراغ، کاندیدیاز دهانی، پریتونیت، استوماتیت.
• ادراری ـ تناسلی: آلبومینوری، درد مثانه، سوزش ادرار، قند در ادرار، خون در ادرار، هیدرونفروز، ناتوانی جنسی، افزایش Cr، درد کلیه، نکروز توبولی کلیه، شب ادراری، الیگوری، درد لگن، پیوری، ادم اسکروتوم، اختلالات بیضه، نفروپاتی سمی، تکرر ادرار، بی‌اختیاری ادراری، عفونت ادراری، احتباس ادرار.
• خون: آنمی، اکیموز، لکوسیتوز، لکوپنی، لنف‌آدنوپاتی، پلی‌سیتمی، ترومبوسیتوپنی، TTP.
• متابولیک: اسیدوز، سندرم کوشینگ، دیابت، دهیدراسیون، هیپرکلسمی، افزایش کلسترول، افزایش پتاسیم، افزایش لیپید، افزایش حجم، افزایش قند، افزایش فسفات، کاهش کلسیم، کاهش قند، کاهش پتاسیم، کاهش فسفات، کاهش منیزیم، کاهش سدیم، افزایش وزن، کاهش وزن.
• عضلانی ـ اسکلتی: درد مفاصل، آرتروزیس، درد کمر، نکروز استخوان، کرامپ پا، درد عضلانی، پوکی استخوان، تتانی.
• تنفسی: آتلکتازی، آسم، برونشیت، سرفه، دیسپنه، هیپوکسی، ادم ریه، افیوژن ریه، پنومونی، عفونت مجاری فوقانی دستگاه تنفس.
• پوست: آکنه، درماتیت قارچی، زخم پوست، تعریق، افزایش موی زائد، خارش، راش، هیپرتروفی پوست.
• سایر عوارض: دیر خوب شدن زخم‌ها، آبسه، سلولیت، لرز، علائم شبه آنفولانزا، هرنی، عفونت، ادم محیطی، سپسیس.

مسمومیت با سیرولیموس و درمان آن

اطلاعات محدودی در دست است. درمان عموماً شامل اقدامات حمایتی است. سیرولیموس با دیالیز برداشت نمی‌شود.

اثر سیرولیموس بر آزمایشهای تشخیصی

• سیرولیموس می‌تواند باعث افزایش Cr, BUN، آنزیم‌های کبدی، کلسترول، لیپید و RBC شود.
• سیرولیموس می‌تواند باعث کاهش هموگلوبین، سدیم، منیزیم و پلاکت گردد.
• همچنین می‌تواند باعث افزایش یا کاهش فسفات،‌ پتاسیم، گلوکز، کلسیم و WBC شود.

تداخلات مهم سیرولیموس

آمینوگلیکوزید، آمفوتریسین و دیگر داروهای نفروتوکسیک در صورتی که با سیرولیموس به صورت هم زمان مصرف شوند باید با احتیاط کامل در این مورد رعایت شود. بروموکریپتین، سایمتیدین، کلاریترومایسین، دانازول، فلوکونازول، ریتوناویر، نیکاردپین، وراپامیل داروهای مهارکننده CYP450 باعث کاهش متابولیزه شدن سیرولیموس و در نتیجه افزایش سطح پلاسمایی دارو می شوند از اینرو بیمار را باید دقیقا تحت کنترل قرار داد.

سیکلوسپورین نیز سطح خونی، سیرولیموس را افزایش می دهد از اینرو سیرولیموس را 4 ساعت پس از سیکلوسپورین باید استفاده کرد. فیبرات ها و مهار کننده های HMG-CoA ردوکتاز خطر را بدومیولیز ناشی از سیرولیموس را افزایش می دهد. کتوکونازول نیز سرعت و سطح جذب سیرولیموس را افزایش می دهد، پس نباید این دو را با هم به کار برد آب گریپ فروت هم متابولیسم سیرولیموس را کاهش میدهد.

موارد منع مصرف سیرولیموس

از مصرف دارو در بیماران حساس به دارو، اجزا یا مشتقات آن خودداری شود. در بیماران دچار هیپرلیپدمی، اختلالات عملکرد کلیه مصرف دارو بایدبا احتیاط صورت گیرد. اثر و بی خطر بودن مصرف دارو در بیماران دریافت کننده ریه و کبد پیونده اثبات نشده است لذا استفاده از سیرولیموس به عنوان عامل سرکوبگر ایمنی در این بیماران توصیه نمی شود.

ملاحظات اختصاصی سیرولیموس

1- محلول خوراکی باید رقیق شده و بلافاصله مصرف گردد.
2- محلول خوراکی تنها با آب یا آب پرتقال رقیق شود.
3- بیمارانی که از این دارو استفاده می‌کنند در ریسک بیشتری برای ابتلا به عفونت و یا لنفوم قرار دارند (به دلیل سرکوب ایمنی).
4- حین درمان کلسترول و تری‌گلیسرید ارزیابی شود. در صورت بروز افزایش چربی خون اقداماتی چون رژیم غذایی، ورزش و داروهای کاهش دهنده چربی لازم است.
5- در صورتی که بیمار به طور همزمان از استاتین‌ها استفاده نماید باید از نظر ابتلا به رابدومیولیز بررسی شود.
6- سطح دارو در کودکان، بیماران زیر 13 سال که کمتر از 40 کیلوگرم وزن دارند، بیمارانی که نارسایی کبد دارند، بیمارانی که داروهای مهار کننده CYP3A4 و بیمارانی که برای آنها سیکلوسپورین بسیار کم و یا قطع شده است اندازه‌گیری شود.
7- با در یخچال گذاشتن محلول خوراکی ممکن است کدورتی در آن حاصل که طبیعی افت و با به دمای اتاق رسیدن محلول و تکان دادن ملایم آن برطرف می‌گردد.

نکات قابل توصیه به بیمار سیرولیموس

1- به خانم‌هایی که در سنین باروری هستند خطرات دارو برای جنین توضیح داده شود. این افراد باید قبل از شروع درمان با سیرولیموس،‌حین درمان و تا 12 هفته پس از قطع آن از روش‌های مؤثر جلوگیری از بارداری استفاده نمایند.
2- دارو به طور همیشگی یا همراه غذا یا قبل از غذا مصرف شود تا جذب آن تغییر ننماید.
3- دارو 4 ساعت پس از مصرف سیکلوسپورین مصرف شود.
4- در صورت تماس دارو با پوست یا مخاطات، آن ناحیه با آب و صابون شسته شود. در صورت تماس با چشم،‌ با آب فراوان شسته شود.
5- بیمار از قرار گرفتن در معرض آفتاب و اشعه ماورای بنفش خودداری نماید و لباسهایی که او را در برابر آفتاب محافظت می‌نمایند بپوشد و از کرمهای ضدآفتاب استفاده نماید.
6- از مصرف گریپ‌فروت در حین درمان پرهیز نماید.
مصرف در کودکان: ایمنی و کارآیی دارو در کودکان زیر 13 سال اثبات نشده است.

شرایط نگهداری سیرولیموس

محلول خوراکی را دور از نور آفتاب در دمای 2 تا 8 درجه سانتی گراد یخچال نگهداری کنید و بعد از بازکردن بسته بندی در عرض 1 ماه مصرف شود. قرص سیرولیموس را نیز در دمای 20 تا 25 درجه سانتی گراد و در ظرف عایق نور و با در محکم نگهداری کنید.

بیشتر بخوانید:

موارد مصرف قرص سیکلوسپورین و عوارض این دارو

همه چیز در مورد قرص آزاتیوپرین و عوارض مصرف این دارو

پیوند کلیه

اطلاعات دارویی کامل داروی راپامیون