موارد مصرف و فواید بتادین یا پوویدون آیوداین

آیا زدن بتادین روی زخم خطرناک است؟

پوویدون ـ آیودین (PVP-I) یا آیودوپوویدون که به بتادین یا دوا گلی نیز معروف است ، ماده‌ای گندزدا است که برای ضدعفونی کردن پوست، قبل و بعد از جراحی به کار برده می‌شود. از بتادین برای ضدعفونی کردن پوست بیمار و دست جراح استفاده می‌شود. بتادین برای شستشوی زخم‌های کوچک نیز کاربرد دارد. بتادین به دو صورت مایع و پودر به فروش می‌رسد. پوویدون ـ آیودین نخستین بار به سال ۱۹۵۵ تولید شد، این محصول بدون نسخه به فروش می‌رسد.

انواع بتادین و موارد مصرف بتادین

بتادین قهوه‌ای (پوویدون ـ آیودین)

• مخصوص ضدعفونی پس از جراحی
• پوویدون ـ آیودین ۷٫۵ %
• محلول ضدعفونی کننده غیراستریل
• پاک کننده از بین برنده ویروس‌ها و باکتری‌ها

موارد مصرف بتادین

بتادین یکی از مواد ضدعفونی‌کننده قوی می‌باشد که به طور گسترده‌ای برای ضدعفونی و پانسمان زخمها به کار می‌رود. بتادین سبز ۱۰٪: محلول آنتی سپتیک و از بین برنده باکتری‌های گرم مثبت و گرم منفی، قارچ‌ها، ویروس‌ها و اسپورها باید توجه نمود که در سوختگی‌ها به هیچ عنوان از بتادین استفاده نشود. (به خاطر وجود ترکیبات یده) برای ضدعفونی نمودن زخم‌ها ۵ الی ۶ دقیقه این ترکیب روی پوست قرار گرفته و بلافاصله با محلول نرمال سالین از محل پاک می‌شود. بتادین قهوه‌ای یا اسکراب ۷٫۵٪: برای اسکراب نمودن پوست بیمار در عمل‌های جراحی به کار می‌رود و حاوی دترژن نیز می‌باشند که تولید حباب و لغزندگی می‌کند.

مکانیسم اثر بتادین

یدوفور (IODOPHOR) ماده‌ای است متشکل از ید و یک عامل حل کننده نظیر پوویدون یا سورفکتانت که وقتی بصورت محلول است ید آزاد می‌کند. بتادین نسبت به ید گزینه بهتری برای ضدعفونی سطح پوست و زخمها است، چراکه بر روی روند التیام اثر منفی بر جای نگذاشته و با در اختیار داشتن ید فعال کافی اثری پایدارتری دارد. مزیت آنتی سپتیک‌های حاوی ید، طیف گسترده فعالیت ضد میکروبی (کشتن اغلب عوامل بیماریزا حتی اسپورها) می‌باشد.

کاربردهای پزشکی بتادین

پوویدون ـ آیوداین کاربرد گسترده‌ای برای ضدعفونی کردن موضعی و پیشگیری از عفونت زخم دارد. بتادین در کمک‌های اولیه برای درمان خراش‌ها، سوختگی‌ها، تاول‌ها و بریدگی‌های جزئی به کار برده می‌شود. اثر ضدعفونی کننده پوویدون ـ آیوداین ماندگارتر از تنتور ید است، چون بافت‌های نرم بتادین را به آهستگی جذب می‌کند؛ با این توصیف بتادین برای جراحی‌های طولانی‌تر مناسب‌تر است. کلرهگزیدین نیز اثر مشابهی دارد، اما سمی بودن آن نیز باید در نظر گرفته شود.

پوویدون ـ آیوداین کاربرد گسترده‌ای در پزشکی دارد و از آن به عنوان محلول ضدعفونی کننده برای شستشوی قبل و بعد از جراحی، درمان و پیشگیری از عفونت زخم، جراحت، بریدگی و سوختگی و همچنین برای درمان عفونت‌های مربوط به زخم بستر و زخم دکوبیتوس استفاده می‌شود. همچنین متخصصین زنان و زایمان از بتادین برای درمان التهاب واژن ناشی از عفونت‌های قارچی، تریکوموناس یا عفونت‌های مختلط استفاده می‌کنند. پوویدون ـ آیوداین مخصوص این کاربردها در غلظت ۱۰ ـ ۷٫۵ % و به صورت محلول، اسپری، اسکراب، پماد و سواب تولید می‌شود.

چشم

محلول بافر ۲٫۵ % پوویدون ـ آیوداین برای پیشگیری از التهاب ملتحمه نوزادی، به ویژه موارد ناشی از سوزاک با عامل نایسریا گونوره‌آ یا کلامیدیا تراکوماتیس به کار برده می‌شود. در حال حاضر مشخص نیست که آیا پوویدون ـ آیوداین بیش از دیگر روش‌ها احتمال بروز التهاب ملتحمه را در نوزادان کاهش می‌دهد یا خیر. پوویدون ـ آیوداین از آن رو برای پیشگیری از این عارضه بسیار مناسب است که برخلاف دیگر مواد با قارچ‌ها و ویروس‌هایی مانند اچ آی وی و هرپس سیمپلکس نیز مقابله می‌کند.

پلورودزیس

پوویدون ـ آیوداین برای بیمارانی به کار برده می‌شود که با مشکل پلورودزیس یا جمع شدن مایع در پشت ریه یا فضای پلور مواجه شده‌اند، در این حالت فضای پلور به دلیل نشت مداوم مایع ریوی متورم می‌شود. پوویدون ـ آیوداین مخصوص این کاربرد به اندازه تالک موثر و ایمن است و گاهی به دلیل قیمت پایین و در دسترس بودن به تالک ترجیح داده می‌شود.

موارد منع مصرف بتادین

ید موجود در بتادین با پراکسید هیدروژن، نقره، تائورولیدین و پروتئین‌هایی مانند آنزیم‌ها واکنش می‌دهد، نتیجه این واکنش بی‌اثر شدن خود بتادین و ترکیبات اشاره شده است. همچنین بتادین با بسیاری از ترکیبات جیوه نیز واکنش می‌دهد و ترکیبات خورنده یدید جیوه را تولید می‌کند. به علاوه چون بتادین با بسیاری از فلزات واکنش می‌دهد، از این ماده نمی‌توان برای ضدعفونی کردن قبل از سوراخ کردن (پیرسینگ) فلزی استفاده کرد.

بدن ید را در مقادیر مختلف جذب می‌کند، میزان جذب ید به ناحیه استعمال و وضعیت پوست بستگی دارد. با این توصیف بتادین در آزمایش‌های تشخیصی غده تیروئید، مانند تشخیص با ید رادیواکتیو و عامل‌های تشخیصی مورد استفاده برای آزمایش ادرار و مدفوع، مانند رزین Guaiacum اختلال ایجاد می‌کند.

عوارض جانبی بتادین

از عوارض جانبی بتادین می‌توان به تحریک پوست اشاره کرد. اگر بتادین برای زخم‌های بزرگ به کار برده شود، احتمال بروز ناراحتی‌های کلیه، بالا رفتن سدیم خون و اسیدوز متابولیک وجود دارد. استفاده از بتادین برای بانوان باردار قبل از هفته سی و دوم یا برای بیمارانی که لیتیوم مصرف می‌کنند، توصیه نمی‌شود. همچنین مصرف مکرر بتادین برای بیماران دچار ناراحتی‌های تیروئید ممنوع است. پوویدون آیوداین کمپلکس شیمیایی پوویدون، هیدروژن یدید و عنصر ید است که حاوی ۹ % و ۱۲ % ید است. این ترکیب ید آزاد می‌کند و به این ترتیب طیف وسیعی از میکروارگانیسم‌ها را نابود می‌کند.

پوویدون ـ آیوداین کمپلکس شیمیایی پوویدون، یدید هیدروژن و عنصر ید است. این ماده کاملاً در آب سرد و گرم ملایم، اتانول (اتیل الکل)، ایزوپروپیل الکل، پلی اتیلن گلیکول و گلیسرول حل می‌شود. پایداری بتادین در محلول بسیار بالاتر از پایداری تنتور ید یا محلول لوگل است.

ید آزاد به آهستگی از کمپلکس پوویدون ـ آیوداین حل شده جدا می‌شود، در اثر ترکیب ید آزاد با لیپیدها و ترکیب اکسیژن با سیتوپلاسمیک و ترکیبات غشاء سلولی، سلول‌های اوکاریوت و پروکاریوت نابود می‌شود. این عامل فعالیت ضدمیکروبی گسترده‌ای را علیه باکتری‌ها، قارچ‌ها، تک یاختگان و ویروس‌ها نشان می‌دهد. آزاد شدن آهسته ید از کمپلکس پوویدون ـ آیوداین در محلول میزان سمی بودن ید را برای سلول‌های پستانداران به حداقل می‌رساند.

پوویدون ـ آیوداین را می‌توان به هیدروژل‌های بر پایه کربوکسی متیل سلولز (CMC)، پلی وینیل الکل (PVA) و ژلاتین اضافه کرد یا با پلی آکریل آمید ترکیب کرد. این هیدروژل‌ها برای پانسمان زخم به کار برده می‌شود. نرخ آزاد شدن ید در کمپلکس PVP-I تاحد زیادی به ترکیب هیدروژل بستگی دارد؛ این میزان برای هیدروژل‌های CMC/PVA بیشتر و برای ژلاتین کمتر است.