معرفی قرص ریفابوتین و عوارض جانبی آن
ریفابوتین چیست و چرا تجویز می شود؟
ریفابوتین (Rifabutin) آنتی بیوتیکی است که برای درمان عفونت‌های ناشی از مایکوباکتری‌ها استفاده میشود. این دارو اغلب برای افراد مبتلا به سل ریوی تجویز میشود. البته این آنتی بیوتیک در کنار داروهای دیگر برای درمان عفونت تجویز میشود.
مایکوباکتری‌ها گروهی از باکتری‌ها هستند که می‌توانند عفونت‌های جدی ایجاد کنند. سل یا توبرکلوز بیماری ناشی از باکتری مایکوباکتریوم توبرکلوزیس است که بر ریه‌ها تأثیر می‌گذارد.این دارو برای پیشگیری اولیه از عفونت منتشر با کمپلکس مایکوباکتریوم آویوم (MAC) در بیماران مبتلا به عفونت پیشرفته با HIV نیز استفاده می شود.
ریفابوتین همچنین اگر ایمنی بدن شما کاهش یافته باشد (بیماری ایدز به عنوان یک اقدام پیشگیرانه تجویز می شود تا از عفونت مایکوباکتریوم جلوگیری کند.
اشکال دارویی
- Capsule: 150 mg
- Tablet: 300 mg
نام تجاری: Mycobutin
مکانیزم اثر و فارماکوکینتیک ریفابوتین
این آنتی بیوتیک از طریق مهار RNA پلی مراز وابسته به DNA در رده های حساس به این آنتی بیوتیک که از باکتری های Ecoli و Bacillus Subtillis نقش خود را ایفا می کند. اما در سلول های پستانداران قادر به ایفای این نقش نیست. هنوز مشخص نشده است که آیا این آنتی بیوتیک در باکتری های M.Avinum و M.cellular که تشکیل MAC می دهند، همین اثر را دارد یا خیر .
از طرفی از طریق تداخل با مهار کننده های HIV-Protease باعث کاهش غلظت پلاسمایی مهارکننده دستگاه گوارش داشته اما توزیع آن در سطح بدن وسیع است و تقریبا 70 درصد آن به پروتئین های پلاسما باند می شود. این آنتی بیوتیک از هر دو طریق کبدی و کلیوی از بدن پاکسازی می شود. در انسان نیمه عمر پلاسمایی دارو در حدود 45 ساعت گزارش شده است .
متابولیت های این ماده در کبد شامل 5 ماده هستند . متابولیت 25-1 استیل آن دارای فعالیت برابر با فعالیت داروی اصلی بوده و در فعالیت ضد باکتریایی این ماده حدود 10 درصد همکاری می کند تنها 10 درصد ماده به صورت بدون تغییر در ادرار دفع می شود.
روش و مقدار مصرف داروی ریفابوتین
- قبل از شروع درمان با این دارو، بروشور دارویی داخل بسته را به دقت مطالعه کنید. این بروشور به شما کمک می‌کند تا اطلاعات جامعی را راجع به دارو به دست آورده و از عوارض جانبی احتمالی آن مطلع شوید.
- دوز و مقدار داروی ریفابوتین ، از فردی به فرد دیگر متفاوت است؛ دارو را دقیقاً همانطور که پزشک به شما تجویز کرده است، استفاده نمایید.
- برای جلوگیری از گسترش عفونت سل ۲ کپسول در روز تجویز میشود.
- برای درمان عفونت سل ۳-۱ کپسول در روز تجویز میشود.
- برای درمان عفونتی به جز سل ۴-۳ کپسول در روز تجویز میشود.
- اگر فراموش کردید که دوز داروی روزانه خود را در زمان مشخص مصرف کنید اما به زودی یادتان افتاد، دارو را مصرف کنید؛ اما اگر زمانی به یاد آوردید که نزدیک به ساعت دوز بعدی دارو است، دوز از یاد رفته را مصرف نکنید. نباید به خاطر دوز از یاد برده شده، دو دوز از دارو را باهم مصرف کنید.
موارد منع مصرف داروی ریفابوتین
- به تاریخ انقضای داروی ریفابوتین توجه کنید و اگر دارویی که در دستتان است تاریخ انقضای آن تمام‌شده است،از آن مصرف نکنید.
- هرگز داروی ریفابوتین را به فرد دیگری حتی با علائم مشابه خودتان تجویز نکنید.
- تداخل دارویی ریفابوتین را چک کنید و اگر در حال استفاده از دارویی هستید که با این دارو تداخل دارد، با پزشک خود راجع به استفاده از داروهایتان مشورت نمایید.
- در افراد دارای حساسیت به ریفابوتین با سایر ریفامایسین ( مثل ریفامپین ) و نیز در افراد مبتلا به توبرکلوز فعال به علت اینکه درمان تک دارویی با ریفابوتین احتمال مقاومت باکتریایی به ریفابوتین و ریفامپین را افزایش می دهد، از این ترکیب نباید استفاده شود.
- در افراد مبتلا به نوتروپنی و ترومبوسیتوپنی مصرف دارو باید با احتیاط کامل صورت بگیرد.
مصرف ریفابوتین در دوران بارداری و شیردهی
- در دوران بارداری و شیردهی، نباید دارویی را خودسرانه و بدون مشورت با پزشک استفاده کنید. داروها می‌توانند آثار مخربی روی جنین و یا خودتان داشته باشند.
- مطالعات حیوانی نشان دهنده اثرات جانبی بر روی جنین بوده اند، اما شواهد کافی در مورد انسان وجود ندارد. با اینحال، منافع استفاده از دارو در زنان باردار ممکن است از خطرات احتمالی آن بیشتر باشد.
- ترشح این دارو در شیر مادر ثابت نشده است، لیکن به دلیل احتمال بروز عوارض جانبی در شیرخوار، باید بین تغذیه شیرخوار با شیر مادر و یا درمان با این دارو، یکی را انتخاب نمود.
تاثیر ریفابوتین بر رانندگی و کار با ماشین آلات
ریفابوتین می‌تواند باعث احساس خستگی در شما شود، قبل از رانندگی و کار با ماشین آلات از هوشیاری خود مطمئن شوید.
تداخلات دارویی ریفابوتین
تداخل دارویی ممکن است عملکرد داروها را تغییر و خطر ابتلا به عوارض جانبی جدی را افزایش دهد. یک لیست از تمام داروهایی (ازجمله داروهای با نسخه / بدون نسخه و داروهای گیاهی) که استفاده می‌کنید تهیه کرده و آن را با دکتر و داروساز خود به اشتراک بگذارید. دوز دارو مصرفی خود را بدون مشورت با دکتر خود تغییر نداده و یا مصرف دارو را ترک نکنید.
برخی از داروهایی که ممکن است با این دارو تداخل کنند عبارتند از: ضد قارچ‌های آزول (مانند فلوکونازول، ایتراکونازول، وریکونازول)، سیپروفلوکساسین، دلاویردین، آنتی بیوتیک های ماکرولید (مانند کلاریترومایسین).
ریفابوتین می‌تواند حذف سایر داروها از بدن شما را سریع‌تر کند و ممکن است بر کارکرد آن‌ها تأثیر بگذارد. نمونه‌هایی از داروهای متاثر عبارتند از: رقیق کننده‌ها خون مانند وارفارین، لورازیدون، تاکرولیموس، رانولازین، فنی توئین، ساوورکسانت، مسدود کننده‌های کانال کلسیم (مانند دیلتیازم، وراپامیل)، داروهای ترکیبی خاص برای درمان هپاتیت C مزمن (مانند ریتوناویر/ پاریتاپرویر/ امبیتازویر).
آنتی‌بیوتیک‌هایی مثل ریفابوتین (rifabutin)، اثر بخشی پیشگیری از بارداری هورمونی از قبیل قرص، پچ، یا حلقه را کاهش می‌دهند. قبل از استفاده از آنتی بیوتیک ها با پزشک خود مشورت کنید.
موارد هشدار و احتیاطات حین مصرف داروی ریفابوتین
بعضی داروها را نمی‌توان در بعضی از شرایط تجویز نمود و بعضی داروها نیز در صورتی که نیاز به درمان تکمیلی باشد تجویز می‌گردد؛ بنابراین بهتر است که قبل از مصرف این دارو، پزشکتان از موارد زیر مطلع باشد:
- در صورتی که باردارید یا قصد باردار شدن دارید و یا به نوزاد خود شیر می‌دهید.
- اگر هرگونه مشکل کبدی یا کلیوی دارید.
- در صورتی که مبتلا به بیماری خونی پورفیری هستید.
- اگر در حال مصرف داروی خاصی هستید. این داروها شامل تمامی داروهای در دسترس است، چه برایتان تجویزشده است و چه بدون تجویز پزشک آن را مصرف می‌کنید نظیر داروهای گیاهی و داروهای مکمل.
- اگر سابقه واکنش آلرژیک به داروی دیگری دارید.
عوارض جانبی داروی ریفابوتین
همه داروها ممکن است عوارض جانبی ایجاد کنند. اما بسیاری از مصرف کنندگان نیز هیچ نوع عارضه‌ای بروز نمی‌دهند. یکسری از عوارض بعد از گذشت مدت کوتاهی از مصرف دارو، از بین می‌روند. در صورت بروز مستمر هریک از عوارض می‌بایست به پزشک اطلاع داده شود.
- پوستی: راش
- ادراری تناسلی: تغییر رنگ ادرار
- خونی: نوتروپنی، لوکوپنی، ترومبوسیتوپنی
- سیستم عصبی مرکزی: سردرد، تب
- گوارشی: تهوع، درد شکمی، سوء هاضمه، آروغ زدن، تغییر حس چشایی، استفراغ، نفخ
- کبدی: افزایش AST و ALT
- عصبی عضلانی و اسکلتی: درد عضلات
نکته مهم: اگر احساس بیماری و اسهال شدید یا زردی پوست یا سفیدی چشم داشتید، باید با یک پزشک صحبت کنید. این عوارض جانبی نادر اما جدی هستند و شما باید در اسرع وقت به پزشک اطلاع دهید.
اگر شما هر علائم دیگری دارید که احساس می‌کنید به خاطر استفاده از ریفابوتین می‌باشد، با پزشک خود مشورت کنید.
مصرف بیش از حد داروی ریفابوتین (مسمومیت دارویی)
- این دارو را بیش از دوز تجویز شده توسط پزشک ، مصرف نکنید.
- اگر احساس کردید که فردی دچار مسمومیت شده است و علائمی مانند تنگی نفس ، غش و ضعف (از حال رفتن) در او دیدید، سریعاً با اورژانس تماس بگیرید.
هشدار های دارویی ریفابوتین
- ریفابوتین نبایستی برای پیشگیری از MAC در بیماران با سل فعال استفاده شود زیرا باعث رشد بیماری شده و به ریفابوتین و ریفامپین مقاومت ایجاد می گردد.
- بطور نادر می تواند نوتروپنی و یا ترومبوسیتوپنی ایجاد کند.
- در اختلال شدید کلیوی (Clcr˂30 ml/minute) بایستی کاهش دوز انجام شود.
- استفاده طولانی مدت می تواند عفونت قارچی یا باکتریایی شامل CDAD و کولیت سودوممبران ایجاد کند.
- می تواند رنگ ادرار، مدفوع، بزاق، عرق، اشک و پوست را به رنگ قهوه ای-نارنجی تغییر دهد.
- به دلیل ایجاد لکه های موقت در حین درمان، بایستی لنز تماسی خارج گردد.
شرایط نگهداری داروی ریفابوتین
- دارو را از دسترس کودکان دور نگه دارید.
- دارو را در جایی خشک و خنک و به دور از گرما و تابش نور مستقیم نگه دارید.
بیشتر بخوانید:
آیا احتمال انتقال سل پوستی از ماهی قرمز به انسان وجود دارد ؟
عفونت ریه و چند نمونه از بیماری‌های آن
