مروری بر زندگینامه مسلم بن عقیل (ع)

زندگینامه مسلم بن عقیل موضوع مورد بحث ماست. مسلم فرزند عقیل فرزند ابی‌ طالب و با کمال‌ ترین فرزند او است. عقیل برادر حضرت علی (ع) و دومین فرزند ابوطالب (ع) است. از این جهت، او با یک واسطه از تربیت ابوطالب و همسرش فاطمه بنت اسد برخوردار گردید.

ولادت مسلم بن عقیل

تاریخ دقیق ولادت حضرت مسلم چندان مشخص نیست، اما شاید بتوان با در نظر گرفتن سن فرزندان او که در کربلا به شهادت رسیده اند و نیز با توجه به رویدادهایی که در دوران زندگانی وی به وقوع پیوسته و نیز شرکت در جنگ هایی که تاریخ، آشکارا از حضور مسلم در آن ها نام برده است، سن تقریبی ایشان را به هنگام شهادت تخمین زد.

بر همین اساس برخی سن ایشان را هنگام شهادت، ۳۵ سال دانسته اند. نام آن حضرت مسلم است، امام حسین (علیه السلام) در نامه ای که برای کوفیان توسط حضرت مسلم می فرستد، وی را به «ثقه» توصیف می کند.

امام (علیه السلام) در این نامه می نویسد: «کسی را به سوی شما می فرستم که برادر، پسر عمو و مورد اطمینان از اهل بیتم محسوب می شود»

در زیارت نامه آن حضرت به واژه ای اشاره شده است که می تواند لقبی از القاب ایشان باشد. در آنجا چنین آمده است: «السلام علیک ایّها العبد الصالح …». بنابر این، عبد صالح از القاب حضرت مسلم محسوب می شود.

مسلم بن عقیل کیست ؟

خانواده مسلم بن عقیل

بر اساس آیات قرآن و روایات اهل بیت (علیهم السلام)، تمام خوبی ‌ها در ایمان و دینداری است و هسته‌ مرکزی ایمان و دینداری در ولایت ‌مداری نسبت به معصومان (علیهم السلام) خلاصه می‌شود. بهترین هدف برای یک خانواده دیندار، باید تربیت انسان های ولایت ‌مدار باشد.

اهمیت خانواده را می توان از این آیه قرآن به خوبی درک کرد: «پروردگارا، ما را زنان و فرزندانی مرحمت فرما که مایه چشم روشنی ما باشند و ما را پیشوای اهل تقوا قرار ده».

با نگاهی به خانواده مسلم بن عقیل روشن می شود که ایشان دارای خانواده ای با اخلاص، با کرامت و بزرگوار بوده است. همسرش رقیه؛ دختر امیرالمؤمنین (علیه السلام)، است.

فرزندانی بسیار عالی تربیت نمود، که بنابر آنچه نقل شده است، دو نفر از آن ها در جریان قیام کربلا و دو نفر دیگر بعد از قیام کربلا به شهادت رسیدند.

البته گفته شده است که مسلم پس از وفات رقیه، مجددا داماد امام على (علیه السلام) شده و رقیه صغرى، یا ام کلثوم را به همسرى خود درآورده است.

برای مسلم بن عقیل دو تا چهارده فرزند ذکر کرده اند که البته این تعداد خالی از مبالغه نیست. در منابع کهن تنها نام چهار یا پنج یا هفت تن از آن ها برده شده است که عبارت اند از: عبدالله، محمد، علی، مسلم، حمیده (عاتکه)، ابراهیم و عبدالرحمن.

همسر و فرزندان مسلم بن عقیل

جوانی مسلم ‏بن عقیل

وقتی پدر مسلم از دنیا رفت او جوانی رعنا و رشید شده بود. تصمیم گرفت ‏برای اداره خانواده خود، قطعه زمینی را که از پدرش برجای مانده بود، بفروشد و زندگی را سر و سامان دهد.

چون هر ‏کسی توان خریدن آن زمین را نداشت، سراغ معاویه رفت و به او گفت: «من در فلان جای مدینه زمینی دارم که صد هزار ‏درهم ارزش دارد. آمده ام آن را بفروشم». معاویه پذیرفت و زمین را به همان مبلغ از مسلم خریداری کرد. ‏

مدتی گذشت و خبر این معامله به امام حسین (علیه السلام) رسید. امام بی درنگ نامه ای با این مضمون به معاویه نوشت: ‏‏«تو نوجوانی از بنی هاشم را فریفته ای و زمینی را که از آن او نبوده خریداری نموده ای. پولت را بگیر و زمین را به ‏خودمان بازگردان».

یکی از دلایل مخالفت امام با این معامله، جلوگیری از گسترش سلطه معاویه بر شهر پیامبر (صلّی الله علیه و آله) و ‏پیشگیری از تسلّط او بر بنی هاشم بود. امام صلاح نمی دید که قسمتی از شهر پیامبر (صلّی الله علیه و آله) به تملّک معاویه درآید و ‏به واسطه آن، زمینه غلبه او بر بنی هاشم به وجود آید.

نامه امام به دست معاویه رسید. معاویه پیکی سراغ مسلم بن عقیل ‏‏فرستاد. وقتی مسلم ‏به دربار آمد، معاویه نامه امام را به او نشان داد و از او خواست که مال او را برگرداند و ‏زمین خود را پس بگیرد. سپس به کنایه به مسلم ‏گفت: «گویا تو چیزی را که مالک آن نبوده ای به ما فروخته ای ! ‏مال مرا پس بده و زمینت را بگیر». ‏

مسلم از سخن کنایه آمیز و اتهام ناروای معاویه برآشفت و شمشیرش را کشید و گفت: «این کار را بدون اینکه ‏گردنت را با این شمشیر بزنم، انجام نخواهم داد».

معاویه این جمله را پیشتر از عقیل در مورد فرزندش شنیده بود که ‏‏«می خواهم صاحب فرزندی شوم که چون او را به خشم آوری با شمشیرش گردنت را بزند». پیشگویی عقیل در مورد ‏فرزندش درست درآمده بود از این رو معاویه از این اتفاق به شدت خنده اش گرفت؛

به اندازه ای که دیگر نمی توانست ‏جلوی خنده خود را بگیرد؛ به گونه ای که از شدت خنده از پشت بر زمین افتاد و دست بر شکمش گذاشته و پاهای خود ‏را به زمین می کشید.

شجاعت های مسلم بن عقیل

مسلم بن عقیل معاصر سه امام

مسلم بن عقیل زمان عصر سه امام را درک کرده است:

امام علی (ع): او در این زمان افتخار دامادی آن‌ حضرت را پیدا کرد و با دخترش به نام «رقیه» ازدواج کرد که به این وسیله به تربیت در دانشگاه علوی نزدیک‌ تر شد.

به نقل مورّخان در زمان حکومت امیر المؤمنین علی (ع) (بین سال 36 تا 40) از جانب آن امام متصدی برخی از منصب‌های نظامی در لشگر بود، از جمله در جنگ صفین وقتی که حضرت علی (ع) لشگر خود را صف آرایی می‌کرد، امام حسن (ع) و امام حسین (ع)، عبدالله بن جعفر و مسلم بن عقیل را بر جناح راست سپاه خویش مأمور کرد.

امام حسن (ع): مسلم، در این زمان نیز در مسیر حق بود و از با وفاترین یاران و از خواص اصحاب امام حسن (ع) به حساب می‌ آمد.

امام حسین (ع): مسلم بن عقیل دست از محبت و حمایت از آن‌حضرت بر نداشت و به افتخار پیشاهنگی نهضت کربلا در کوفه به شهادت رسید.

ویژگی های شخصیتی مسلم بن عقیل

درباره شخصیت و ویژگی‌ های اخلاقی حضرت مسلم اطلاعات ما بسیار ضعیف است. اما در این که او فرد بسیار آگاهی بوده شکی نیست؛

چون در محضر امیرالمومنین، امام حسن و امام حسین (علیهم السلام) شاگردی کرده و فرد خود ساخته ای است که نه تنها خویش، بلکه خانواده خود را به گونه ‌ای پرورش داده که به ولایت اهل بیت (علیهم السلام) به شدت اعتقاد و باور قلبی دارند.

‏از جمله ویژگی های شخصیتی مسلم بن عقیل، می توان به‏ امانت داری، تعهد، سابقه درخشان، بصیرت بالای او در تبعیت از ولایت و جامعیت علمی و عملی وی اشاره کرد. همه این ها سبب شد که امام حسین (علیه السلام) او را به عنوان نماینده خود برگزیند.

از دیگر جنبه های شخصیتی مسلم بن عقیل، جایگاه بالای علمی ایشان می باشد، هر چند گزارشات کمی در این زمینه به دست ما رسیده است، ولی مواردی را مشاهده می کنیم که این جایگاه را نشان می دهد.

از باب نمونه رجال نویسان اهل سنت، مسلم بن عقیل را محدّثی تابعی شمرده و گفته اند که صفوان بن موهب از او حدیث نقل کرده است. وی فقیه و دانشمند بود و همان جایگاه نیابت خاصه ای که نواب اربعه نسبت به امام زمان (علیه السلام) داشتند، مسلم بن عقیل همان جایگاه را نسبت به امام حسین (علیه السلام) داشت.

یکی دیگر از ویژگی های شخصیتی مسلم بن عقیل، عامل بودن ایشان به سیره نبوی در سخت ترین شرایط بود. به عنوان مثال؛ وی در جریان پیشنهاد ترور عبید الله ابن زیاد در منزل هانی بن عروه، با وجود مهیا بودن همه شرایط برای از بین بردن ابن زیاد، از این کار امتناع نمود.

زمانی که علت را جویا شدند، گفت: سخن پیامبر (صلی الله علیه و آله) را به یاد آوردم که فرمود: «مؤمن غافلگیرانه (با ترور کسی را) نمی کُشد و این عملِ خود را به سیره نبوی مستند کرد که این نشان از آگاهی و دانش او نسبت به سیره نبوی و پایبندی و تقوای بالای او در التزام به اصول می باشد.

ویژگی های اخلاقی حضرت مسلم

شهادت مسلم بن عقیل

در مورد چگونگی شهادت مسلم بن عقیل باید گفت: پس از اسارت وی و بردنش به دارالاماره، ابن زیاد به بُکیر بن حمران که در جنگ با مسلم مجروح شده بود، دستور داد تا برای آرامش و خنک شدن دل خود، کشتن او را بر عهده بگیرد.

بُکیر، وی را به بالای قصر برد. مسلم بن عقیل در حالی که تکبیر می‏‌گفت، استغفار می‌‏کرد و بر انبیا و فرشتگان درود می‏‌فرستاد، می‏‌گفت: خداوندا، میان ما و این گروه که بر ما ستم روا داشتند، ما را تکذیب کردند و کشتند، تو خود حکم بفرما.

وقتی به بالای قصر رسیدند، بکیر سر آن حضرت را از بدن جدا کرد و پیکرش را از بالای پشت بام به پایین قصر انداخت. سپس وحشت زده نزد عبیدالله بازگشت و گفت: هنگامی که مسلم را به قتل رساندم، ناگهان دیدم مردی سیاه چهره و زشت در برابرم ایستاده و انگشتان خود را به دهان گرفته است، من با مشاهده آن بسیار ترسیدم !

مسلم بن عقیل در روز چهارشنبه نهم ذی حجه سال ۶۰ هجری در کوفه به شهادت رسید.

نحوه شهادت مسلم بن عقیل

کمیل بن زیاد نخعی کیست ؟ زندگینامه کمیل

خلاصه ای از زندگی حضرت قاسم بن الحسن (ع)