مرزه چه خاصیتی دارد؟

با دلگرم همراه باشید تا با خواص شگفت انگیز و عالیه مرزه آشنا شوید.

مرزه (Summer savoury) كه از گياهان خانواده نعناع به شمار مي ‌رود، در فاصله ماه‌هاي تير تا شهريور در ايران به گل مي‌ نشيند.

مرزه گياه چند ساله اي است كه بومي مديترانه شرقي و جنوب غربي آسياست.

قسمت هاي هوايي به انضمام برگ ها که در بعضي مواقع، فقط قسمت هاي فوقاني گل دار جمع آوري مي گردد، به صورت خوشه اي دسته شده و يا بر روي قاب هاي چوبي پهن كرده و در سايه و با حرارت مصنوعي كمتر از 40 درجه سانتي گراد خشك مي شوند.

برگ‎هاي آن نرم و متقابل و تقريبا بدون دمبرگ و باريک و نوک تيز و پوشيده از کرک و داراي تارهاي غده‎اي فراوان اسانس‎ دار است.

گیاه خوشبو و خوش طعم مرزه یکی از گیاهان محبوبی است که به طور گسترده در غذاهای اروپایی و آمریکای شرقی به کار گرفته می‌شود. از لحاظ گیاه شناسی، این گیاه سالانه، متعلق به خانواده‌ی نعناع بوده و از لحاظ علمی نیز به عنوان Satureja hortensis شناخته شده است.

این گیاه به شرایط آب و هوایی مختلف بسیار مقاوم است و برای رشد خود به نور خورشید نیازمند می‌باشد. ارتفاع این گیاه به طور تقریبی به ۴۰ تا ۶۰ سانتی متر می‌رسد. گیاه Satureja thymbra نیز یکی دیگر از گونه‌های وحشی است که در کشورهای خاور میانه و مدیترانه یافت می‌شود و از آن برای ساخت روغن گیاهی استفاده می‌شود.

کاربرد مرزه

• اسانس گياه مرزه داراي طبيعت گرم و اثرات تقويت کننده معده، تسهيل كننده عمل هضم، ضد نفخ و مُدر ( ادرار آور ) است.
• براي معالجه اسهال بسيار مناسب است و يک ضدعفوني كننده قوي مي باشد.
• اين گياه را به عنوان چاشني و ادويه به همراه لوبيا، سالاد فصل، خيار، ماهي، گوشت، كالباس و سوسيس مصرف مي کنند.
• دارويي به نام تيميان Thymian در داروخانه هاي كشور وجود دارد كه از گياه مرزه، آويشن، رازيانه و اكاليپتوس تهيه مي شود و داراي اثرات ضد سرفه و خلط آور مي باشد.
• اين گياه در ايران جزو سبزي‎هاي خوراکي است و به صورت خام و پخته در غذاها مصرف مي‎شود.
• داراي خاصيت بادشكن و همچنين دافع كرم مي باشد.
• به صورت دم كردني در رفع گرفتگي معده و روده موثر مي باشد.

خواص مرزه برای سلامتی

برگ مرزه و شاخه‌های آن دارای ترکیبات شیمیایی با کیفیت بالا هستند که دارای خاصیت آنتی اکسیدانی می‌باشند. این ترکیبات همچنین از بروز بیماری‌ها پیشگیری کرده و باعث افزایش سلامت کلی بدن می‌‌شود. علاوه بر این، فیبر موجود در این گیاه به کاهش LDL یا کلسترول بد خون کمک می‌کند ، در حالیکه کلسترول خوب خون یا همان HDL را افزایش خواهد داد.

برگ‌های مرزه دارای فنول‌های روغنی ضروری فراری همچون تیمول و کارواکرول است. همچنین ترکیباتی همچون لینالول، کامفن، کاریوفیلن و دیگر ترپنوئیدها نیز در آن یافت می‌شود.
تیمول یکی از مهم‌ترین روغن‌های ضروری است که خاصیت ضد قارچی و ضد عفونی آن از لحاظ علمی ثابت شده است.

علاوه بر موارد ذکر شده، ترکیبات فنولی دیگر همچون کارواکرول در مرزه از رشد باکتر‌ی‌های مختلف هچون coli و باسیلوس سرئوس جلوگیری می‌کند. کارواکرول، بنابراین ، به عنوان افزودنی غذایی سالم برای خواص ضد باکتریایی آن استفاده می‌شود. این ماده همچنین طعم تند و بی نظیری به مرزه می‌بخشد.

مرزه منبع بسیار عالی از مواد معدنی و ویتامین‌هاست که برای سلامت کلی بدن مفید وموثر است.برگ‌ها و شاخه‌های آن منبع بسیار غنی از پتاسیم، آهن، کلسیم، منیزیم، منگنز، روی و سلنیم می‌باشد. پتاسیم یکی از مهم‌ترین ترکیبات سلولی است و به کنترل ضربان قلب و فشار خون کمک می‌کند. منگنز نیز توسط بدن به عنوان یک کوفاکتور برای آنزیم‌های آنتی اکسیدان عمل می‌کند. آهن برای ساخت گلبول‌های قرمز خون ضروری است.
این گیاه همچنین منبع غنی از ویتامین‌های مهمی همچون گروه B کمپلکس ، ویتامین A ، ویتامین C ، نیاسین، تیامین و پیرودوکسین است.

مرزه خشک ۱.۸۱۰ میلی گرم از ویتامین B6 را تامین می‌کند. پیریدوکسین نیز سطح GABA ( تسکین دهنده انتقال دهنده عصبی) در مغز را بالا نگه می‌دارد و در نتیجه استرس را کاهش می‌دهد.
ویتامین C به بدن کمک می‌کند در برابر عومل عفونی مبارزه کند و سطح رادیکال‌های آزاد و مضر در بدن را کاهش دهد.

ویتامین A یک ویتامین محلول در چربی و آنتی اکسیدان است که برای حفظ سلامت غشاهای مخاطی و پوست سالم و همچنین برای بینایی ضروری است.مصرف موادی که سرشار از ویتامین A هستند برای محافظت از ریه‌ها و پیشگیری از سرطان مجاری تنفسی بسیار مهم است.

مرزه خشک حاوی سطح بسیار خوبی از ویتامین‌ها و مواد معدنی است. تنها ۱۰۰ گرم از مرزه خشک می‌تواند ارزش تغذیه‌ای زیر را به همراه داشته باشد:

• ۱۲۰ درصد فیبر
• ۲۵ درصد نیاسین
• ۱۳۰ درصد ویتامین B6
• ۸۳ درصد ویتامین C
• ۱۷۷ درصد ویتامین A
• ۴۷۴ درصد آهن
• ۲۱۰ درصد کلسیم
• ۹۴ درصد منیزیم
• ۲۶ درصد منگنز
• بدون کلسترول

كشف تركیبات ضد درد در گیاه مرزه

نشریه “پزشكی مستند مكمل و جایگزین” در جدید ترین شماره ماه مارس خود نتایج تحقیقات یك گروه چهار نفری از پژوهشگران دانشگاه صنعتی شریف و دانشگاه تهران را به چاپ رسانده كه نشان می‌ دهد چهار تركیب شیمیایی ضد درد در گیاه مرزه وجود دارد.

رویش مرزه خوزستانی نه تنها در این استان، بلكه در سایر استان‌های جنوبی تا میانه ایران نیز وجود دارد.

آن چه در تحقیق جدید به آن اشاره شده وجود تركیبات شیمیایی با خواص ضد التهابی و ضد درد در نمونه‌هایی از گیاه است كه نه به شكل وحشی، بلكه به صورت دستی كاشته شده‌اند.

• پیش از این به خواص 2 تركیب از 4 ?تركیب شیمیایی موجود در قسمت برگ و ساقه مرزه اشاره شده بود. این دو تركیب عبارتند از: بتا سیتروزول و اسید اورسولیك. به عنوان مثال تركیب بتا سیتروزول كه در بادام زمینی نیز وجود دارد، منجر به توقف رشد غده پروستات در حیوانات آزمایشگاهی می ‌شود.
• همچنین گزارش‌های متعددی مبنی بر اثر ضد التهابی اسید اورسولیك برای درمان سوختگی‌ ها و نیز اثر بازدارندگی آن بر رشد تومورها منتشر شده است.
• خواص ضد التهابی اسید اورسولیك منجر به استفاده وسیع از این تركیب در صنایع آرایشی شده است.
• تا كنون گزارش‌های مختلفی درباره وجود انواعی از روغن‌های ضروری در این گیاه به چاپ رسیده است.
• علاوه بر این، سه گزارش علمی مختلف در ایران در فاصله سال‌های 2003 تا 2005 میلادی، به خواص ضد التهابی و ضد میكروبی این گیاه اشاره كرده‌ اند.
• در بین مصارف بومی از گیاه مرزه در ایران می توان به استفاده از آن برای تسکین دندان درد اشاره کرد.

تاثیر مرزه در درمان دردهای عصبی

• مصرف مرزه در درمان دردهای عصبی و نرمی استخوان تاثیر دارد.
• به گزارش ایسنا،‌ اگر روزانه 100 گرم مرزه در 500 گرم آب جوشانده شود و تا 5 روز مصرف گردد، علاوه بر این كه باعث تقویت معده می‌ شود، در رفع زخم روده نیز موثر است.
• همچنین حمام ( بُخور ) جوشانده برگ های گیاه مرزه در رفع دردهای روماتیسمی ، عصبی و نرمی استخوان نیز موثر است.

اثرات ضد انعقادی خون گیاه مرزه

محققان تاثیر گیاه مرزه را بر افزایش فعالیت فاکتورهای انعقادی خون در حیوانات آزمایشگاهی نشان دادند.

تحقیقات این پژوهشگران نشان می دهد که مصرف سه بار در روز گیاه مرزه و هر بار به میزان 50 میلی گرم به ازای هر کیلوگرم وزن بدن، موجب افزایش پروترومبین (PT) و پارشیال پروترومبین (APTT) فعال شده می گردد که هر دو از فاکتورهای انعقادی خون می باشند.

کاهش چربی خون

یک طرح تحقیقاتی که در آزمایشگاه مركز تحقیقات گیاهان دارویی لرستان به مدت یك سال انجام شد، نشان داده است که گیاه “مرزه” با نام علمی “ساتوریا خوزستانیكا” اگر درست مصرف شود، مانند داروهای شیمیایی میزان چربی خون را در بدن انسان كاهش می دهد.

لازم است پژوهشگران گیاه را پس از تبدیل به پودر، به شكل كپسول خوراكی درآورند تا برای كنترل چربی خون افراد بیمار از آن استفاده کنند.

گیاه مرزه ، وزن را کاهش می دهد

به گزارش شبکه خبر، پژوهشگران دانشگاه علوم پزشكی لرستان با بررسی گروهی از افراد چاق دریافتند، افرادی كه از رژیم غذایی كم كالری همراه با مكمل گیاهی حاوی مرزه استفاده می كنند، در كاهش وزن خود موفق تر از افرادی هستند كه فقط رژیم غذایی كم كالری مصرف می كنند. پژوهشگران با توجه به نتایج این بررسی كه در مجله پزشكی دانشگاه علوم پزشكی تبریز منتشر شد، برای كاهش وزن، رژیم غذایی كم كالری همراه با مكمل گیاه مرزه را توصیه می كنند.

گردآوری شده ی مجله ی اینترنتی دلگرم

مرجان امینی