فولیتروپین بتا چیست و چرا تجویز می شود؟
موارد مصرف و عوارض فولیتروپین بتا
فولیتروپین بتا (Follitropin Beta) حاوی هورمون تحریک کننده فولیکول (FSH) است و برای درمان برخی مشکلات باروری در زنان و مردان مورد استفاده قرار می‌گیرد. در زنان، تولید تخمک سالم و در مردان تولید اسپرم سالم را تحریک می‌کند. این دارو معمولا در ترکیب با هورمون دیگری (hCG) برای رشد و آزاد شدن تخمک بالغ (تخمک گذاری) استفاده می‌شود.
نام تجاری: ®Follistim
اشکال دارویی: آمپول: 75 واحد FSH
روش درست مصرف داروی فولیتروپین بتا
قبل از شروع درمان با این دارو، بروشور دارویی داخل بسته را به دقت مطالعه کنید. این بروشور به شما کمک می‌کند تا اطلاعات دارویی را راجع به دارو به دست آورده و از عوارض جانبی احتمالی آن مطلع شوید. دوز و مقدار داروی فولیتروپین بتا از فردی به فرد دیگر متفاوت است؛ ین دارو نیز یک قرص دارو را دقیقاً همانطور که پزشک به شما تجویز کرده است، استفاده نمایید.
این دارو زیر نظر پزشک و به صورت عضلانی یا زیر پوستی تزریق می‌شود. دوز داروی فولیتروپین بتا و دوره درمان با این دارو با توجه به آزمایش خونی که پزشک برای بیمار انجام می‌دهد، تجویز می‌شود. قبل از تزریق دارو سطح پوست خود را با الکل تمیز کنید.
اگر فراموش کردید که دوز داروی خود را در زمان مشخص مصرف کنید اما به زودی یادتان افتاد، دارو را مصرف کنید؛ اما اگر زمانی به یاد آوردید که نزدیک به ساعت دوز بعدی دارو است، دوز از یاد رفته را مصرف نکنید. نباید به خاطر دوز از یاد برده شده، دو دوز از دارو را باهم مصرف کنید.
مقدار و موارد مصرف فولیتروپین بتا
تحریک فولیکول (به منظور ایجاد فولیکول های متعدد) در روش های کمک باروری لقاح آزمایشگاهی (IVF)
بالغین: در ابتدا 150 تا 225 واحد از راه زیرپوستی یا عضلانی یک بار در روز و حداقل تا 4 روز اول درمان تجویز می شود و سپس دوز دارو براساس پاسخ تخمدان بیمار تنظیم می گردد.
دوز نگهدارنده بین 75 تا 300 واحد در روز متغیر است ، مدت این درمان بین 2 تا 12 روز متغیر است. حداکثر دوزاژ روزانه 600 واحد است. بلوغ نهایی فولیکول را می توان توسط hCG با دوز 5000 تا 10000 واحد ایجاد نمود.
القای تخمک گذاری در زنان نازایی که علت ناباروری آنها عملکردی بوده و ناشی از نارسایی اولیه تخمدان نمی باشد.
بالغین: در ابتدا 75 واحد از راه زیرپوستی یا عضلانی یک بار در روز و به مدت 14 روز تجویز می شود. سپس در صورت نیاز هر هفته به میزان 37.5 واحد بر میزان دارو افزوده می شود تا زمانی که پاسخ مناسب درمانی (رشد فولیکول) ایجاد شود و یا سطح سرمی استرادیول به میزان مناسبی افزایش یابد.حداکثر دوزاژ 300 واحد است.
مکانیسم اثر فولیتروپین بتا
فولیتروپین بتا ترکیب FSH انسانی است که از راه نوترکیبی DNA به دست آمده است و موجب تحریک رشد فولیکولی تخمدان در زمانی می شود که دچار نارسایی اولیه تخمدان نیستند.
فارماکوکینتیک فولیتروپین بتا
جذب فولیتروپین بتا به دنبال تزریق زیرپوستی آهسته است و طی 72 ساعت به حداکثر غلظت پلاسمایی خود می رسد. فراهمی زیستی دارو حدود 70 تا 80 درصد است و با تزریق مکرر دارو طی 4 تا 5 روز به سطح سرمی پایدار خود می رسد. نیمه عمر دفعی دارو در حدود 30 ساعت است.
نکات با اهمیت در مورد فولیتروپین بتا
در طول درمان بیمار باید یک روز در میان از نظر رشد فولیکول بررسی گردد. در صورت بزرگی غیرعادی تخمدان و یا درد شکمی تجویز دارو باید قطع شود. فولیتروپین بتا محرک تخمک گذاری است و دوز آن باید براساس پاسخ شخص و به صورت فردی تعیین شود.
توالی اسیدهای آمینه فولیتروپین بتا مشابه FSH انسانی است. اما فولیتروپین بتا با فولیتروپین آلفا و یوروفولی تروپین از نظر زنجیره های جانبی کربوهیدراتی تفاوت دارند.
فولیتروپین نوترکیب نیمه عمر کوتاهتری نسبت به فراورده های گرفته شده از ادرار انسان دارند اما ترشح استروژن را به همان اندازه تحریک می کنند. فولیتروپین نوترکیب قیمت بالاتری دارند. به جز سندرم تحریک بیش از حد تخمدان و چندقلوزایی اطلاعات بیشتری در مورد مسمومیت و عوارض این دارو و در کل داروهای گنادوتروپین، وجود ندارد.
موارد منع مصرف فولیتروپین بتا
- حساسیت مفرط به دارو
- سطح بالای FSH
- اختلال کنترل نشده عملکرد تیروئید یا آدرنال
- تومورهای وابسته به هورمون های جنسی
- تومورهای هیپوفیز
- خونریزی غیرعادی رحم با علت ناشناخته
- دوران بارداری
تداخلات دارویی فولیتروپین بتا
تداخل دارویی ممکن است عملکرد داروها را تغییر و خطر ابتلا به عوارض جانبی جدی را افزایش دهد. یک لیست از تمام داروهایی (ازجمله داروهای با نسخه / بدون نسخه و داروهای گیاهی) که استفاده می‌کنید تهیه کرده و آن را با دکتر و داروساز خود به اشتراک بگذارید. دوز داروی مصرفی خود را بدون مشورت با دکتر خود تغییر نداده و یا مصرف دارو را ترک نکنید.
داروی فولیتروپین بتا ممکن است با داروی گونادورلین تداخل دارویی داشته باشد.
عوارض جانبی فولیتروپین بتا
هر دارو به موازات ایجاد اثرات درمانی مورد نظر، ممکن است سبب بروز عوارض ناخواسته نیز بشود. اگرچه کلیه این عوارض در یک فرد مشاهده نمی شود ولی در صورت بروز هر یک از عوارض زیر با پزشک معالج مشورت نمایید.
- CNS: سردرد، سرگیجه
- CV: ترومبوفلبیت، ترومبو آمبولی، آمبولی ریه
- GI: درد شکم، تهوع، اسهال، سوءهاضمه، یبوست
- GU: سندرم تحریک بیش از حد تخمدان (OHSS)، درد پستان ها، خونریزی واژینال، خونریزی رحمی، درد لگنی
- Respiratory: سندرم شبه آنفلوآنزا
- Skin: خشکی پوست، کهیر، آکنه، درد در محل تزریق
- Other: درد پشت، گرگرفتگی، ضعف و خستگی
مصرف فولیتروپین بتا در بارداری و شیردهی
مطالعات کافی درباره مصرف داروی این گروه در حیوانات یا انسان بیانگر ایجاد ناهنجاریهای حنینی بوده است. یا عوارض جانبی گزارش شده موید ایجاد خطرات در جنین است. به دلیل این خطرات به طور واضح , مصرف این داروها در دوران حاملگی ممنوع است. ترشح دارو در شیر مادر مشخص نشده است. در دوران شیردهی باید احتیاط های لازم انجام گیرد.
هشدار درباره مصرف فولیتروپین بتا
بعضی داروها را نمی‌توان در بعضی از شرایط تجویز نمود و بعضی داروها نیز در صورتی که نیاز به درمان تکمیلی باشد تجویز می‌گردد؛ بنابراین بهتر است که قبل از مصرف داروی فولیتروپین بتا ، پزشکتان از موارد زیر مطلع باشد:
اگر باردار یا شیرده هستید ، در صورتی که مشکلات باروری دیگری (به عنوان مثال نارسایی اولیه تخمدان) دارید. ، در صورتی که خونریزی غیر طبیعی از واژن یا رحم دارید. ، اگر مشکلات تیروئیدی دارید ، در صورتی که مشکل غده آدرنال (فوق کلیه) دارید.
اگر هر نوع سرطان اندام تولید مثلی (مانند پستان، رحم، تخمدان) دارید ، اگر تومور مغزی دارید در صورتی که کیست تخمدان یا تخمدان‌های بزرگ (به علت سندرم تخمدان پلی کیستیک) دارید.
در صورتی که پیچش تخمدان دارید ، اگر سابقه شخصی یا خانوادگی لخته شدن خون دارید ، اگر مشکل کلیوی دارید ، اگر چاق هستید، در صورتی که سابقه مشکل قلبی، سکته قلبی یا مغزی، مشکلات تفسی یا آسم دارید ، اگر سابقه واکنش آلرژیک به داروی دیگری دارید.
اگر در حال مصرف داروی خاصی هستید. این داروها شامل تمامی داروهای در دسترس است، چه برایتان تجویز شده است و چه بدون تجویز پزشک آن را مصرف می‌کنید نظیر داروهای گیاهی و داروهای مکمل.
توجهات پزشکی – پرستاری در رابطه با فولیتروپین بتا
- این داروها باید تنها توسط پزشکانی که با مشکلات ناباروری و عوارض دارویی آشنا هستند، تجویز شود.
- برای کاهش خطرهای موجود بهتر است از حداقل دوز موثر برای رسیدن به بهترین پاسخ استفاده کرد.
- پاسخ تخمدان ها باید به طور مرتب با اندازه گیری سطح استرادیول سرم و سونوگرافی واژینال سنجیده شود.
- سندرم تحریک بیش از حد تخمدان (OHSS) به صورت بزرگ شدگی شدید تخمدان ها، درد و اتساع شکم، تهوع، استفراغ، اسهال، تنگی نفس و الیگوری شناخته می شود. در صورت بروز این سندرم تجویز دارو باید قطع گردد.
- احتمال چندقلوزایی با فولیتروپین بتا حدود 8 درصد است.
- برای آماده سازی دارو، باید 1 میلی لیتر آب مقطر استریل به داخل ویال فولیتروپین بتا تزریق شود.
- از تکان دادن محلول خودداری شود و تنها باید شیشه به آرامی چرخانده شود تا محلول شفاف گردد.
- محلول باید شفاف و فاقد هرگونه ذره اضافی باشد.
- دارو باید بعد از آماده سازی سریعا از طریق زیرپوستی یا عضلانی تزریق گردد.
توجهات بیمار – خانواده برای مصرف فولیتروپین بتا
- درمان ناباروری با این دارو احتمال چندقلو زایی را افزایش می دهد.
- در صورت شک به بارداری (قطع قاعدگی، تغییر در درجه حرارت پایه) به پزشک مراجعه نمائید.
- توصیه می شود قبل و حین درمان مرتبا درجه حرارت پایه بدن را کنترل و ثبت نمائید. افزایش دمای بدن یکی از نشانه های تخمک گذاری است.
- به مطالب آموزش داده شده توسط پزشک در ارتباط با زمان و دفعات آمیزش جنسی توجه نمائید.
- توصیه می شود روزانه آمیزش داشته باشید. این کار باید از اولین روز درمان تا آشکار شدن تکامل نهایی فولیکول ادامه یابد.
- در صورت بروز علائم درد شکم، ادم اندام ها یا احتباس مایعات (تورم قوزک و ساق پا، افزایش وزن)، تهوع، استفراغ و اسهال، اختلالات ترومبوآمبولیک (درد، تورم، حساسیت اندام ها، سردرد، درد قفسه سینه، تاری دید) و کهیر به پزشک مراجعه نمائید.
شرایط نگهداری فولیتروپین بتا
دارو را در دمای 2 تا 8 درجه سانتیگراد و در ظروف مقاوم به نور نگهداری نمائید. از یخ زدن دارو جلوگیری نمائید.
بیشتر بخوانید:
علت ناباروری در زنان را میدانید؟!
آزمایش های تشخیص ناباروری در مردان چگونه انجام می گیرد؟
