علت و درمان لخته خون در وریدهای عمقی (بیماری DVT)

لخته خون در رگهای عمقی (بیماری DVT)

ترومبوز سیاهرگی عمقی ( Deep venous thrombosis) به معنای تشکیل لخته خونی در دیواره داخلی یک سیاهرگ عمقی است. این اختلال که به DVT معروف است، بیشتر سیاهرگ‌های اندام تحتانی را درگیر می‌کند. ایجاد لخته‌های خونی در مسیر عروق خونی اندام‌ها، باعث اختلال جریان خون شده و درنتیجه منجربه انسداد نسبی یا کامل عروق خونی می‌گردد. اگرچه ترومبوز سیاهرگی (وریدی) عمقی بیشتر در سیاهرگ‌های اندام تحتانی اتفاق می‌افتد، ولی به علت استفاده از کاتترهای ساب کلاوین، وقوع آن در اندام فوقانی نیز در حال افزایش است.

یکی از مهمترین عوارض احتمالی ترومبوز سیاهرگی عمقی، آمبولی ریوی است که به علت انتقال لخته خونی به دستگاه گردش خون ریوی ایجاد می‌گردد. پیشگیری از آمبولی ریه مهمترین دلیل جهت درمان بیماران مبتلا به ترومبوز سیاهرگی عمقی است، چون ترومبوز در مراحل اولیه ممکن است سست و شکننده بوده و به خوبی به دیواره عروق متصل نباشد. آمبولی ریوی ممکن است منجربه مرگ بیمار گردد. از علایم آمبولی ریه، کوتاه شدن تنفس و درد قفسه سینه‌است که با تنفس عمیق شدت درد افزایش می‌یابد.با دلگرم همراه باشید تا با راه درمان این عارضه آشنا شوید.

درد ناگهانی در ساق پا که با گذشت زمان نه تنها برطرف نشود بلکه کم کم ورم پا نیز به آن اضافه شود می تواند زنگ خطری برای بروز لخته خون در رگ های عمقی (deep vein thrombosis ) باشد که به اختصار بیماری DVT گفته می شود.بیماری DVT عارضه ای بسیار جدی است که باید سریعا به پزشک مراجعه شود و اغلب در وریدهای عمقی ساق پا بروز می کند. بدنبال شکل گیری لخته در ورید ساق پا ممکن است در وریدهای ران و لگن هم لخته تشکیل شود و در نهایت باعث انسداد در مسیر جریان خون گردد. لخته یا ترومبوز خون در ورید های عمقی ساق موجب درد و تورم عضلات پشت ساق می شود که در لمس متوجه گرم بودن عضلات پشت ساق می شویم. لخته میتواند در وریدهای دست، شکم و یا هر جای دیگر بدن هم ایجاد شود .

خطر وجود لخته خون در رگهای عمقی را جدی بگیریم

از خطرات جدی و اورژانسی تشکیل لخته در وریدهای عمقی(ترومبوز)، احتمال حرکت لخته همراه با جریان خون به سمت قلب و پس از آن به ریه و ایجاد بیماری خطرناکی بنام آمبولی ریه است. لذا تشخیص و درمان بموقع در بیماری DVT اهمیت حیاتی دارد .

بیماری که دچار بیماری DVT یا ترومبوز شده است در صورت مشاهده علائم ذیل بایستی سریعا پزشک خود را در جریان بگذارد:

۱- تنگی نفس که ممکن است ناگهانی و یا تدریجی عارض شود.
۲-درد سینه
۳- ضعف و تعریق شدید
۴- خلط خونی

این علائم هشدار دهنده خطر آمبولی ریه هستند و نیاز به بررسی دقیق دارند.از عوارض و خطرات درازمدت و مزمن بیماری DVT می توان به تورم، درد و تغییر رنگ پوست به رنگ قهوه ای تیره و نهایتا ایجاد زخمهای پوستی اشاره کرد که به علت وجود اختلال در مسیر عبور خون و اختلال در عملکرد ورید ها پیش می آید. به این مجموعه علائم سندرم پس از لخته یا PTS می گویند.

افراد در معرض خطر تشکیل لخته خون در رگهای عمقی

لخته خون غیر طبیعی به دلایل مختلفی در افراد مستعد می تواند بروز کند. این اختلال در برخی خانواده ها زمینه ارثی دارد. علاوه بر این ، برخی از عوامل همچون بستری بودن طولانی مدت و بی تحرکی، سابقه قبلی ابتلا به DVT، ابتلا به برخی انواع سرطان و نیز داشتن رگهای واریس احتمال بروز لخته خون را افزایش می دهد.
خطر بروز بیماری DVT پس از عملهای جراحی به ویژه در صورتیکه جراحی لگن و زانو انجام شود و نیز در سفرهای هوایی با طول مدت پرواز بیش از ۴ ساعت بالا می رود همچنین افراد چاق، زنان باردار، افراد مسن و مبتلایان به بیماری قلبی و خانمهایی که از قرص پیشگیری از بارداری استفاده می کنند از جمله گروههای در معرض خطر برای تشکیل لخته در پا هستند.

عوامل افزایش خطر

مواردی که به عنوان عامل افزایش خطر در ایجاد ترومبوز سیاهرگی عمقی محسوب می‌شوند عبارتنداز:

پس از اعمال جراحی (به ویژه جراحی‌های ارتوپدی)قرار گرفتن در پوزیشن جراحی جک‌نایفبی حرکتی شکستگی‌هانارسایی احتقانی قلبضربه به سیاهرگ‌هاتومورها یا بیماری‌های بدخیم حاملگی ماه اول پس از زایماناستفاده از ضدبارداری‌های خوراکی طولانی شدن استراحت مطلق وجود کاتتر ورید مرکزیسابقه ترومبوز سیاهرگی عمق یآمبولی ریوی قبل یانعقاد داخل عروقی منتشر (DIC)آسیب طناب نخاع یسکته مغزینشستن‌های طولانی مدت یا مسافرت طولانی با اتومبیل، اتوبوس، قطار و هواپیمامشکل ژنتیکی که باعث ایجاد ترومبوز (لخته خونی) گردد گاهی به علت وریدهای واریس یا افزایش سن چاقی بیماری بورگربیماری لوپوس اریتماتوی سیستم یک داشن بیماری‌های ناتوان کننده استفاده از کاتترهای ساب کلاوینسپتی سمیپلی سیتمی یا اریتروسیتوز (افزایش گلبول‌های قرمز خون)ترومبوسیتوز (افزایش پلاکت‌ها)

علایم و نشانه‌ها

بسیاری افراد با وجود داشتن ترومبوز سیاهرگی عمقی، هیچگونه علامتی ندارند، اما سایرین ممکن است علایم و نشانه‌های زیر را بروز دهند:

تغییر دما به صورت گرمی و تغییر رنگ پوست به صورت قرمزی در ناحیهاحتمال خیز محیطیدرد اندام درگیر که ممکن است مبهم یا شدید باشدحساسیت در مسیر سیاهرگ درگیر به هنگام لمس عمیقاحتمال سیانوز که کمتر دیده می‌شوداتساع سیاهرگی سطحی که نادر استاحتمال داشتن علایم مربوط به آمبولی ریه خستگی و احساس ناخوشیتب خفیف

تشخیص ترومبوز

روش‌های متفاوتی جهت تشخیص ترومبوز سیاهرگی عمقی وجود دارد:

اولتراسونوگرافی وریدی دوگانهاسکن فیبرینوژن ۱۲۵I. اسکن فیبرینوژن بیش از ۹۰ درصد از ترومبوزهای سیاهرگی ماهیچه ساق را شناسایی می‌کند، ولی برای تشخیص ترومبوزهای سیاهرگی فوقانی (پروگزیمال) کمتر اختصاصی است.ازطریق حجم سنجی که به دو روش پلتیسموگرافی و فلبورئوگرافی (PRG) انجام می‌شود. در روش اول از الکترودهای پوستی و در روش دوم (PRG) از کاف استفاده می‌گردد.ونوگرافی که ازطریق تزریق یک ماده حاجب به داخل سیاهرگ سطحی انجام می‌گیرد.آزمون هومن (Homan’s sign) که قابل اطمینان نیست. در این آزمون، زانوی بیمار صاف بوده و پایش به دورسی فلکشن برده می‌شود که طی این عمل ممکن است حساسیت و درد در قسمت پشت ساق پا ایجاد گردد. البته گاهی لمس عمقی ساق پا نیز ایجاد حساسیت و درد می‌کند که ممکن است دلیلی بر ترومبوز سیاهرگی عمقی باشد.

درمان : هدف از درمان ، جلوگیری از بزرگتر شدن لخته، پیشگیری از عوارض لخته مثل حرکت به سمت شریانهای ریوی و بروز انسداد درآنهاُ، حل کردن لخته و جلوگیری از ایجاد لخته جدید می باشد اقدامات زیر به منظور دستیابی به اهداف درمان انجام می شود :

تجویز داروهای ضد انعقاد (رقیق کننده های خون) مانند هپارین، کلگزان و وارفارین

تجویز این داروها باید با احتیاط و تحت نظارت تیم درمان صورت گیرد. در مدتی که داروهای ضد انعقاد تجویز می شود به منظور بررسی اثر دارو، آزمایشات خون(PTT، INR و پلاکت) به صورت منظم انجام می شود. در مواردی که کلگزان تجویز می شود نیازی به بررسی دوره ای آزمایشات وجود ندارد.

نکته : از کلگزان به منظور پیشگیری از بروز ترومبوز وریدهای عمقی در بیماران پرخطر مانند افرادی که در معرض جراحی های بزرگ یا شکستگی های وسیع قرار گرفتند نیز استفاده می شود

پس از شروع درمان با داروهای ضد انعقاد، توصیه می شود به مدت حداقل 2 هفته استراحت داشته باشید که این ممکن است عجیب به نظر آید زیرا بی حرکتی یکی از عوامل ایجاد لخته است اما نکته اینجاست که زمانی که داروها تجویز می شوند خطر تکه تکه شدن لخته و حرکت آنها به نقاط مختلف بدن وجود دارد و می تواند باعث انسداد رگهای اصلی و اختلال در خونرسانی شود بنابراین به شما توصیه می شود در طول درمان استراحت داشته باشید و پاها را بالاتر از سطح بدن قرار دهید ( در چند روز اول درمان و تا زمانی که آزمایشات نشاندهنده عملکرد مطلوب داروها باشد ، ترجیحا استراحت مطلق توصیه می شود ).

پس از گذراندن دوره حاد و زمانی که بیمار شروع به راه رفتن می کند، پوشیدن جورابهای واریس به منظور بهبود بازگشت خون وریدی و کاهش التهاب توصیه می شود. این جورابها که غالبا از جنس لاستیک هستند باید شبها بیرون آورده شوند و صبح قبل از خارج شدن از تخت و آویزان شدن پا، دوباره پوشانده شوند. رعایت نحوه صحیح استفاده از جورابهای الاستیک برای رسیدن به هدف موردنظر الزامی است.

به منظور برطرف شدن درد داروهای مسکن ممکن است تجویز شود.مدت زمان استراحت با توجه به وسعت و محل ترومبوز بین 7-5 روز بعد از تشخیص است در زمان استراحت پاها را بالاتر از سطح قلب قرار دهید.پس از اتمام دوره استراحت، توصیه می شود که راه رفتن را آغاز کنید و از ایستادن و نشستن های طولانی مدت (بیش از 2ساعت) پرهیز کنید.در صورتی که بیمار به داروهای ضد انعقاد پاسخ ندهد و لخته از بین نرود، درمان جراحی مدنظر قرار می گیرد.

توصیه های لازم :

1. داروهای ضد انعقاد را هر روز در زمان مشخص( مثلا بین 8 تا 9صبح) مصرف کنید.
2. دست بندی تهیه کنید که لیست داروهای مصرفی برروی آن موجود باشد.
3. قبل از مصرف هر داروی جدید شیمیایی و حتی گیاهی، پزشک خود را مطلع کنید به این دلیل که داروهای زیادی وجود دارند که با عمل داروهای ضد انعقاد تداخل می کنند.
4. در صورتی که وارفارین مصرف می کنید از خوردن غذاهای حاوی ویتامین کا(سبزیجات برگ سبز تیره مثل اسفناج و کاهو) خودداری کنید.
5. بروز علایمی از قبیل ضعف، سردرد، سرگیجه، درد شدید معده، ادرار قرمز یا قهوه ای رنگ ، خونریزی از بینی و لثه ، مدفوع سیاه رنگ ، عدم توقف خونریزی از بریدگی ها و زخم ها را گزارش کنید.
6. در صورتی که اخیرا تحت درمان ترومبوز وریدهای عمقی قرار گرفته اید، پاهای خود را ماساژ ندهید چون باعث سست شدن لخته می شود.
7. قبل از انجام هرگونه اقدام پزشکی یا دندانپزشکی، پزشک مربوطه را در جریان مصرف داروهای خود قرار دهید.
8. آزمایشات خون را به صورت منظم و طبق موعد مقرر انجام دهید.

پیشگیری :

• برای مدت زمان طولانی از نشستن خودداری کنید. هنگامی که در حال مسافرت هستید گاهگاهی پاهایتان را حرکت دهید.
• در صورت امکان، روزانه پیاده روی های کوتاه مدت داشته باشید.
• در هنگام خواب، پاها را بالاتر از سطح بدن قرار دهید تا بازگشت خون وریدی تسهیل شود.
• ورزش های پا برای جلوگیری از تجمع خون در پا کمک کننده است.

منبع:ویکی پدیا،بیمارستان نمازی

مجله اینترنتی دلگرم

مرجان امینی