علت بالا و پایین بودن K در آزمایش ادرار

علت درخواست آزمایش K

K یا پتاسیم یکی از الکترولیت های مهم بدن است که تحت شرایط مختلف مقدار آن تغییر می کند. آزمایش اندازه گیری پتاسیم ادرار، میزان پتاسیم را در ادرار اندازه گیری می کند. پتاسیم به نگهداری آب ( میزان آب در داخل و یا خارج سلول های بدن ) و تعادل الکترولیت ها در بدن کمک می کند. پتاسیم بر کارکرد اعصاب و عضلات هم تاثیر می گذارد.

میزان K معمولا با تغییرات سدیم تغییر می کند. وقتی میزان سدیم بالا می رود، میزان پتاسیم کاهش می یابد، و وقتی میزان سدیم کم می شود، میزان پتاسیم افزایش می یابد. میزان پتاسیم تحت تاثیر هورمونی است به نام آلدوسترون است، که توسط غدد آدرنال ساخته می شود.

میزان پتاسیم تحت تاثیر چگونگی کارکرد کلیه ها ،PH خون، میزان پتاسیم مصرفی، میزان هورمون آلدوسترون در بدن، استفراغ شدید و مصرف بعضی از داروها مثل دیورتیک ها و مکمل های پتاسیم می باشد. درمان بعضی از سرطان ها که باعث از بین رفتن سلول های سرطانی می شوند، می توانند باعث بالا رفتن میزان پتاسیم شوند.

بسیاری از مواد غذایی غنی از پتاسیم هستند شامل : سیب زمینی، آب آلو، آب پرتقال، کدو حلوایی. یک رژیم غذایی متعادل، حاوی مقدار کافی پتاسیم مورد نیاز برای بدن می باشد. اما اگر میزان پتاسیم کاهش یابد ، مدتی زمان می برد تا بدن شما شروع به حفظ پتاسیم کند.در این میان ، پتاسیم هنوز از ادرار دفع می شود ، و ممکن است میزان پتاسیم در بدن شما بسیار کاهش یابد که این مسئله خطرناک است.

هم کاهش شدید و هم افزایش شدید پتاسیم مسئله ای جدی است. میزان غیر طبیعی پتاسیم ممکن است با علایم بالینی همراه باشد که این علایم شامل گرفتگی عضله و یا ضعف عضله ، تهوع ، اسهال ، کم آبی ، کاهش فشار خون ، تکرر ادرار ، گیجی ، تحریک پذیری ، فلج و تغییر در ریتم قلب می باشد.

مقادیر طبیعی:

• کودکان پسر : ۱۷ – ۵۴ mmol/day یا ۱۷ – ۵۴ mEq/day
• کودکان دختر: ۸ – ۳۷ mmol/day یا ۸ – ۳۷ mEq/day
• بزرگسالان: ۲۵ – ۱۰۰ mmol/day یا ۲۵ – ۱۰۰ mEq /day

سایر نام ها: پتاسیم ادرار، پتاسیم ادرار ۲۴ ساعته، پتاسیم ادرار رندم ، Potassium, Random Urine, Potasium, 24 hour Urine

نوع نمونه قابل اندازه گیری: ادرار ۲۴ ساعته، ادرار رندم

کاربردهای بالینی آزمایش K

آزمایش پتاسیم در نمونه ادرار نقطه ای یا ۲۴ ساعته به تعیین وضعیت تعادل الکتریکی، تعادل اسید و باز و ارزیابی هیپوکالمی کمک می نماید.

تفسیر آزمایش K

مقادیر پتاسیم ادرار به طور مشخص وابسته به میزان دریافت پتاسیم است. اگر کاهش قابل توجهی در پتاسیم سرم یا ادرار برای چند روز وجود داشته باشد، دفع ادراری پتاسیم باید کمتر یا مساوی ۱۵ mmol/L یا کمتر مساوی ۳۰ mmol/day باشد. تغییرات دیورنال قابل توجهی وجود دارد و در شب میزان دفع ادراری بالاتر است. موارد افزایش و کاهش پتاسیم ادرار در ذیل شرح داده شده است.

موارد افزایش سطح K ادرار

• نارسایی مزمن کلیه: دفع سدیم در بیشتر اشکال نارسایی کلیوی به علت ناتوانی بازجذب کلیه افزایش می یابد. پتاسیم نیز ه دنبال سدیم دفع می شود.
• اسیدوز توبولی کلیه: کاهش دفع هیدروژن موجب افزایش دفع پتاسیم می گردد.
• روزه داری: بافت های دارای چربی و پروتئین جهت تولید انرژی در گرسنگی طولانی تجزیه می شوند. سلول های این بافت ها پتاسیم را به درون جریان خون می ریزند. سپس پتاسیم به مقدار زیادی از ادرار دفع می شود.
• هیپر آلدوسترونیسم و سندروم کوشینگ: آلدوسترون سبب افزایش دفع ادراری پتاسیم می گردد. گلوکوکورتیکوئیدها نیز اثری مشابه آلدوسترون دارند. از این رو در سندروم کوشینگ دفع پتاسیم نیز افزایش می یابد.
• مصرف بیش از اندازه شیرین بیان: شیرین بیان تأثیری همانند آلدوسترون دارد.
• آلکالوز: هیدروژن در لوله های کلیوی در تبادل با دفع پتاسیم بازجذب می گردد.
• درمان با دیورتیک ها (مُدرها): بسیاری از دیورتیک ها موجب دفع پتاسیم و افزایش دفع ادراری آن می گردند.

موارد کاهش سطح K ادرار

• کم آبی بدن( دهیدراتاسیون): کاهش جریان خون کلیوی به سبب کم آبی بدن موجب کاهش دفع ادراری پتاسیم می گردد.
• بیماری آدیسون: این بیماری همراه با کاهش اثر آلدوسترون بر روی کلیه ها می باشد. آلدوسترون سبب افزایش دفع ادراری پتاسیم می گردد، از این رو کاهش سطح آلدوسترون با کاسته شدن از سطح پتاسیم ادراری همراه است.
• سوء تغذیه، استفراغ، اسهال و سوء جذب: افزایش دفع در استفراغ و اسهال و کاهش برداشت پتاسیم با کاهش دفع ادراری پتاسیم سازگار است.
• نارسایی حاد کلیه: دفع پتاسیم از ادرار کاهش می یابد. این پدیده شایعترین علت هیپرکالمی (افزایش پتاسیم سرم) می باشد.

شرایط نمونه گیری در آزمایش K

1. بیمار نیازی به رژیم غذایی بخصوصی ندارد.
2. نمونه ادرار ۲۴ ساعته به طور صحیح جمع آوری گردد.

ملاحظات نمونه گیری در آزمایش K

1. جهت نمونه ادرار ۲۴ ساعته ، اولین نمونه را دور ریخته و تمامی ادرار های دفعی بیمار در طی ۲۴ ساعت آینده را جمع آوری نمایید.
2. جمع آوری نمونه ۲۴ ساعته نیاز به نگهدارنده ندرد. نمونه را در تمام مدت ۲۴ ساعت در یخچال یا روی یخ نگاه دارید.
3. در صورت استفاده از نگهدارنده۱۰ ml اسیدکلریدریک ۶ نرمال یا ۲۵ ml اسید استیک ۵۰% مناسب می باشد.
4. از ظروف پلاستیکی دهان گشاد درب دار استریل استفاده نمایید.
5. زمان آغاز نمونه گیری را روی ظرف ادرار و برگه آزمایش ثبت نمایید.
6. بیمار را راهنمایی کنید تا پیش از دفع مدفوع، ادرار نماید تا ادرار با مدفوع آلوده نگردد.
7. به بیمار خاطر نشان سازید که کاغذ توالت را در ظرف ادرار نیاندازد.
8. بیمار را در طی ۲۴ ساعت به نوشیدن مایعات ترغیب نمایید.
9. پس از جمع آوری نمونه، بلافاصله ان را به آزمایشگاه انتقال دهید.
10. جهت جمع اوری نمونه ادرار رندم، ابتدا ناحیه پرینه را تمیز نموده، ابتدای ادرار را دور ریخته و وسط ادرار را در ظرف ادرار جمع اوری می نمایید.

محدودیت ها و عوامل مداخله گر در آزمایش K

• پنی سلین، کاربی سیلین، EDTA، انسولین، دیورتیک‏ها، گلوکوکورتیکوئیدها و سالیسیلات‏ها ممکن است سبب افزایش کاذب پتاسیم ادرار شوند.
• آمیلورید، دیازید، اپی نفرین، گلوکز و پرولاکتین موجب کاهش مقادیر پتاسیم ادرار می گردد.
• زیاده روی در مصرف شیرین بیان ممکن است سبب افزایش سطح ادراری پتاسیم گردد؛ زیرا شیرین بیان همانند آلدوسترون عمل می نماید و دفع پتاسیم را افزایش می دهد.
• بیلی روبین و هموگلوبین تأثیر کمی در تداخل داشته اما نمونه های لیپمیک تداخل قابل ملاحظه ای دارند.

توضیحات در رابطه با آزمایش K

هنگامی که پتاسیم سرم یا پلاسما کمتر از ۳ mmol/L باشد دفع ادراری پتاسیم به میزان ۴۰ mmol/day زیاد محسوب خواهد شد. با چنین هیپوکالمی، اگر دفع ادراری کمتر از ۲۰ mmol/day باشد یعنی منشأ آن دفع کلیوی نیست و باید به عللی همچون استفراغ، داشتن لوله NG، تومور ویلوس، سندروم VIPoma، سوء استفاده از مسهل و هیپرهیدروزیس فکر کرد. در صورتی که هیپوکالمی همراه با دفع ادراری بیشتر از۵۰ mmol/day در یک فرد هیپرتانسیون بدون درمان دیورتیک باشد، احتمال هیپرآلدوسترونیسم / هیپررنینمی اولیه یا ثانویه وجود دارد.

• کلیه‏ ها به محرومیت پتاسیم به سرعت جواب نمی‏ دهند. گلوکوکورتیکوئیدها (از جمله استروئیدهای اندوژن در سندرم کوشینگ) از علل دفع ادراری پتاسیم (kaliuresis) هستند. بررسی ادرار ۲۴ ساعته از نظر پتاسیم یک تست غربالگری مناسب برای هیپرآلدوسترونیسم می‏ باشد.
• اندازه گیری پتاسیم به روش ISE، غیر اختصاصی می باشد، زیرا سایر یون های هالوژنی را نیز شناسایی می کند.
• روش اسپکتروفتومتریک دارای صحت و دقت بالایی قابل رقابت با روش فلیم فتومتری است.

بیشتر بخوانید:

۱۱ خاصیت بی نظیر پتاسیم که تا بحال نمی دانستید!

بررسی دلایل و علائم پایین آمدن پتاسیم در خون

غذاهای غنی از پتاسیم