علت بالا و پایین بودن fPSA در آزمایش خون

دسامبر 13, 2023

0 خواندن این مطلب 4 دقیقه زمان میبرد

علت درخواست آزمایش fPSA

fPSA یک تست غربالگری برای طبقه ‏بندی مردانی است که یافته ‏های آزمایشگاهی یا بالینی دوپهلو و مبهم در رابطه با مشکلات پروستات داشته و ممکن است از بیوپسی پروستات سود ببرند. این گروه شامل کسانی می‏ شود که افزایش خفیف در PSA توتال (۴-۱۰ ng/ml) داشته یا اندازه پروستات در سونوگرافی بزرگ شده است.

این تست در کمک به تعیین لزوم انجام بیوپسی از پروستات، پایش اثربخشی درمان سرطان پروستات و تشخیص عود سرطان پروستات مفید است.

مقادیر مرجع:

PSA کل: ۴ ng/ml >
PSA آزاد : ۰٫۹۳۴ ng/ml >

در مردانی که غلظت‏های PSA کل آنها بین ۴ ng/ml تا ۱۰ ng/ml می‏ باشد:

نسبت :free PSA/ Total PSA (%10) 0.1 ≥ ، نشاندهنده ۴۹ تا ۶۵ درصد خطر ابتلا به سرطان پروستات (وابسته به سن)
نسبت :free PSA/ Total PSA (%25) 0.25

سایر نام ها: آنتی ژن اختصاصی پروستات توتال، آنتی ژن اختصاصی پروستات آزاد ، Free PSA, Prostate Specific Antigen, Free Percentage

تفسیر آزمایش fPSA

در بیماران مبتلا به آدنوکارسینوم پروستات درصد بالاتری از PSA به صورت متصل به پروتئین می ‏باشد(بیشتر از ۹۰%). جزء باند نشده free PSA خوانده می‏ شود در حالیکه به جزء باند شدهcomplexed PSA گفته می‏ شود. اندازه‏ گیری اجزاء آزاد و باند شده ممکن است در غربالگری مردانی که یافته‏های دوپهلو دارند مفید باشد. هدف این گونه غربالگری عبارت است از کاهش تعداد بیوپسی‏ های غیرضروری در مردانی که غلظت‏های PSA توتال آنها بین ۴ng/ml تا ۱۰ ng/ml می‏ باشد.

در مواردی که PSA توتال کمتر از ۵/۲، ۳ یا ۴ است این امر فایده‏ای ندارد. مقادیر کم fPSA ممکن است در شرایط خوش‏خیم همچون پروستاتیت هم دیده شود. در افراد مبتلا به کارسینوم پروستات متوسط درصد fPSA پایین‏تر است. به طور تی‏پیک نسبت fPS A به total PSA در مردان طبیعی بیشتر از ۲۵% و در مبتلایان به کارسینوم پروستات کمتر از ۲۵% است.

پیشنهاد می‏ شود مردانی که افزایش خفیف PSA توتال دارند (۴-۱۰ng/ml) و fPSA / tPSA آنها کمتر از ۲۰ تا ۳۰ درصد است باید مورد بررسی بیشتر قرار گیرند. استفاده از cut off 25% حدود ۹۸% از کارسینوم‏های سنین ۵۹-۵۰ سال، ۹۴% از کارسینوم‏های سنین ۶۹-۶۰ سال و ۹۰% از کارسینوم سنین ۷۵-۷۰ سال را ردیابی می‏ کند .

شرایط نمونه گیری در آزمایش fPSA

1. نمونه ناشتا ترجیح داده می‏شود.
2. در صورت استفاده از سنجش RIA ، بیمار نباید مواجهه اخیر با مواد رادیواکتیو داشته باشد.
3. نمونه‏ گیری حداقل ۴ هفته بعد از معاینه رکتال( DRE ) و انجام بیوپسی سوزنی پیشنهاد می‏شود.
4. ۲۴ ساعت قبل از انجام آزمایش از اعمال جنسی پرهیز گردد زیرا باعث افزایش سطح PSA می‌شود. انزال ممکن است سبب افزایش موقت و جزیی شود.

ملاحظات نمونه گیری در آزمایش fPSA

1. با رعایت اصول نمونه گیری از بیمار، نمونه خون وریدی گرفته و آن را در لوله یا ویالهای های با درپوش قرمز یا سبز جمع آوری کنید.
2. پس از نمونه گیری، محل خونگیری را از لحاظ خونریزی یا هماتوم بررسی نمایید.
3. در صورت استعمال داروهای مؤثر بر نتایج آزمون ، در برگه آزمایش یادداشت نمایید.
4. دانستن سن بیمار حائز اهمیت است. آن را در برگه آزمایش یادداشت نمایید.
5. از جمع آوری نمونه سرم لیز، ایکتریک و یا لیپمیک اجتناب نمایید.
6. PSA آزاد را تنها می توان در عرض ۱۲ ساعت پس از انجام PSA کل اضافه کرد. نمونه باید به صورت منجمد حمل شود.

موارد عدم پذیرش نمونه در آزمایش fPSA

همولیز شدید نمونه
ذوب و فریز مکرر نمونه.

شرایط نگهداری نمونه در آزمایش fPSA

1. در ظرف ۳ ساعت پس از نمونه گیری سرم را از سلول جا نمایید و ۱ml از آنرا در ویالهای پلاستیکی مخصوص ریخته و در مجاورت یخ به بخش آنالیز هورمون انتقال دهید. ترجیحاً تا زمان آنالیز نمونه را فریز نمایید.
2. پایداری نمونه در دمای اتاق ۸ ساعت، در دمای یخچال(۲-۸oC) 48 ساعت و در فریزر (-۲۰oC ( 3 ماه می باشد.

کاربردهای بالینی آزمایش fPSA

1. غربالگری تشخیص اولیه سرطان پروستات و افتراق آن از هیپرتروفی پروستات ( در صورتی که با معاینه رکتال توأم گردد، قریب به ۹۰% موارد سرطان پروستات قابل تشخیص خواهد بود).
2. ارزیابی خطر ابتلا به سرطان پروستات در بیماران با PSA توتال حدواسط یا کمی افزایش یافته (ng / ml 4-10) و کمک به انتخاب مردانی که باید جهت پیگیری نمونه برداری از پروستات (بیوپسی پروستات) داشته باشند.
3. ارزیابی بیماران پس از درمان.

عوامل مداخله گر در آزمایش fPSA

سطوح بالایPSA ممکن است در پروستاتیت و هیپرپلازی خوش خیم پروستات (BPH) و نیز با افزایش سن مردان دیده شود.
انجام معاینه رکتال در ۴۸ ساعت اخیر (DRE) ، دستکاری پروستات توسط بیوپسی یا برداشتن پروستات، PSA را افزایش می دهد.
دوچرخه سواری، انزال در عرض ۲۴ ساعت قبل از آزمایش و عفونت پروستات می توانند سطح PSA را افزایش دهند.
برخی داروهای شیمی درمانی مانند سیکلوفسفامید و متوترکسات، ممکن است باعث افزایش یا کاهش سطح PSA شوند.

توضیحات در رابطه با آزمایش fPSA

PSA پروتئینی است که عمدتا توسط سلول ها در پروستات تولید می شود. بیشتر PSA به داخل مایع منی رها می شود، اما مقدار کمی از آن نیز به درون جریان خون رها می گردد PSA. به دو شکل در خون موجود است: آزاد (Free) و کمپلکس (cPSA) متصل به یک پروتئین.

هنگامی که مردی دارای علائم مطرح کننده سرطان پروستات مانند اشکال در ادرار کردن ، ادرار دردناک و/ یا مکرر است؛ همچنین در طول درمان سرطان پروستات و پس از آن در فواصل منظم این تست درخواست می شود.
PSA آزاد اصولا هنگامی که یک مرد افزایش خفیف در PSA تام دارد، درخواست می شود.
مقادیر پایین fPSA در حالات خوش‏خیمی همچون پروستاتیت هم دیده می‏ شود.
کاوش‏هایی برای complexed PSA هم در دسترس است که ممکن است PSA متصل شده به آلف- یک – آنتی‏ کموترپسین یا آلفا – دو- ماکروگلوبولین را شناسایی کند.