علائم و درمان کیست تخمدان
علائم و درمان کیست تخمدان
بعضی ها اصلا نمی دانند کیست تخمدان چیست و چرا ایجاد می شود، اما تا اسمش را می شنوند، به ناباروری و نازایی فکر می کنند. عده دیگری هم هستند که باور دارند کیست های تخمدانی یعنی همان سرطان تخمدان و برای همین، با شنیدن این موضوع حسابی نگران می شوند.
در صورتی که متخصصان زنان و زایمان تعریف دیگری برای کیست تخمدان دارند و تاکید می کنند، کیست تخمدان همیشه بدخیم نخواهد بود.دکتر آمنه السادات حقگو با تائید این مطلب می گوید: شایع ترین توده های تخمدان در سنین میان ۲۲ تا ۴۵ سال، همین توده های کیستیک است که البته به طور کلی حدود ۸۰ تا ۸۵ درصد این توده ها خوش خیم خواهد بود.
این جراح و متخصص زنان و زایمان در گفت وگو با جام جم، کیست تخمدان را چنین تعریف می کند: به ساختمان های کیسه مانندی که حاوی مایع است، کیست گفته می شود. وجود این کیست ها در تخمدان، معمولا در سال های باروری یعنی در سنین میان بیست و دو تا چهل و پنج سالگی شایع است و در این سن و سال هم بیشتر آنها خوش خیم هستند.
کیست های مختلف؛ علل متفاوت
بی شک، خانم هایی که دچار کیست تخمدان می شوند، در پی یافتن راهی برای پیشگیری از ایجاد آن خواهند بود اما تا ندانیم کیست تخمدان به چه دلیلی ایجاد می شود، نمی توانیم راه حلی برای پیشگیری از بروز آن پیدا کنیم. دکتر حقگو با اشاره به این موضوع، یادآور می شود: اغلب کیست ها ناشی از اختلال عملکرد تخمدان است
یا از انواع نئوپلاستیک که می تواند خوش خیم یا بدخیم باشد. بنابراین در یک دسته بندی کلی، کیست ها را می توان به دو گروه ناشی از اختلال عملکرد و نئوپلاستیک تقسیم کرد.این پزشک متخصص با تاکید براین که ۸۰ تا ۸۵ درصد کل توده های تخمدان خوش خیم هستند، خاطرنشان می سازد: احتمال این که توده های تخمدانی
در سنین کمتر از چهل و پنج سالگی بدخیم شود، کمتر از ۶ درصد است و با توجه به سن شایع بروز کیست های تخمدانی مشخص می شود، معمولا جای نگرانی در این باره وجود ندارد اما در صورت روبه رو شدن با این کیست ها، باید به پزشک مراجعه و براساس نظر او نسبت به درمان اقدام کنید.وی در ادامه توضیح می دهد:
احتمال بروز کیست های عملکردی تخمدان ـ که بر اثر اختلال عملکرد و اختلالات هورمونی ایجاد می شود ـ با استعمال دخانیات افزایش پیدا می کند. از طرف دیگر، مصرف قرص های جلوگیری از بارداری احتمال ایجاد کیست های عملکردی را کاهش می دهد.برخی کیست ها هم منشا مادرزادی دارد و برخی دیگر ناشی از متاستاز توده های رحم، معده،
پستان و روده به تخمدان است. علاوه بر این ، مصرف بعضی داروهای محرک تخمدان ـ که برای باروری از آنها استفاده می شود ـ می تواند زمینه ساز ایجاد کیست باشد. دکتر حقگو ضمن بیان این مطالب، می گوید: اندومتریوز نیز بیماری مهمی است که می تواند عاملی باشد برای نازایی، ولی علت ایجاد آن ناشناخته است و بعضی عوامل محیطی و ژنتیک را در بروز آن موثر دانسته اند.
نشانه های متنوع؛ از درد تا نازایی
بعضی ها از درد شکایت می کنند، عده ای دچار اختلالات قاعدگی می شوند و گروهی هم اصلا متوجه وجود کیست نخواهند شد تا زمانی که اقدام به بارداری کنند و با مشکل مواجه شوند. بنابراین نباید منتظر نشانه خاصی باشید چون به گفته دکتر حقگو، علائم و نشانه های هر یک از کیست ها براساس نوع آن می تواند متفاوت باشد.
همچنین با توجه به این که تخمدان در حفره شکمی قرار دارد، بروز کیست ممکن است در مراحل اولیه نشانه خاصی برای فرد ایجاد نکند مگر این که کیست ها از نوع عملکردی و فعال از نظر هورمونی باشد که نشانه های آن به صورت نداشتن تعادل هورمونی مانند خونریزی غیرطبیعی نمایان می شود.
وی می افزاید: بعضی افراد هم فقط با درد ناگهانی روبه رو می شوند که این درد ناشی از پیچ خوردن توده است یا پارگی کیست و خونریزی داخل آن که در این شرایط، بیمار با درد شکمی حاد و به صورت اورژانسی به پزشک مراجعه خواهد کرد.بعضی انواع کیست ها ممکن است علائم دیگری مانند اتساع شکم داشته باشند. به گفته این متخصص زنان،
در چنین مواقعی کیست آن قدر بزرگ می شود که این مشکل را برای فرد ایجاد می کند یا حتی ممکن است بزرگ شدن کیست، درد و ناراحتی یا احساس فشار در قسمت های تحتانی شکم ایجاد کند. همچنین در صورتی که کیست روی دستگاه ها و اعضای مختلف بدن اثر فشاری داشته باشد، مشکلات دیگری مانند تکرر ادرار بر اثر فشار بر مثانه یا درد پهلو به دلیل وارد شدن فشار بر کلیه ایجاد خواهد کرد.
در بیماری تخمدان پلی کیستیک، کیست ها با نشانه های ظاهری خودشان را نشان می دهند و موجب رشد موهای زائد، آکنه و ریزش مو از نوع مردانه در خانم ها خواهند شد وی با اشاره به علائم متفاوت کیست های اندومتریوز، توضیح می دهد: این بیماری با نشانه های متفاوتی از جمله اختلال قاعدگی، درد زیر شکم، درد شدید هنگام نزدیکی و قاعدگی، درد در زمان اجابت مزاج و لکه بینی تظاهر می کند و حتی ممکن است ناباروری، تنها علامت کیست تخمدان باشد.
درمان کیست تخمدان؛ جراحی یا دارویی؟
خیلی ها فکر می کنند تنها راه درمان کیست های تخمدان، جراحی و خارج کردن توده است در حالی که دکترحقگو می گوید براساس سن و شرایط جسمی بیمار، علائم بیماری و مشخصات سونوگرافی و آزمایش های خون باید درباره روش درمان تصمیم گیری کرد.
به گفته این متخصص زنان و زایمان، اغلب کیست ها که کیست های فیزیولوژیک تخمدان هستند با یک درمان دارویی معمولی برطرف خواهند شد و حتی اگر بیمار کیست ساده فیزیولوژیک داشته باشد و هیچ دارویی هم مصرف نکند، انتظار می رود کیست پس از دو ماه کوچک تر شود، اما اگر بعد از این مدت، اندازه کیست تغییر نکند یا بزرگ تر شود، باید دنبال پیدا کردن علت اصلی و درمان صحیح آن باشیم.
وی با تاکید براین که اندازه توده در انتخاب روش درمان بسیار مهم است، می گوید: کیست های فیزیولوژیک تخمدان که خودبه خود ممکن است برطرف شوند، اندازه ای کوچک تر از شش سانتی متر دارند. بنابراین برای توده های ساده که محتویات داخل آن مایع و شفاف است و کدورتی دیده نمی شود، معمولا جای نگرانی وجود ندارد اما در صورتی که مایع داخل کیست شفاف نباشد، دیواره های ضخیمی در آن دیده شود یا اندازه اش بیشتر از شش تا هشت سانتی متر باشد، نیاز است بررسی دقیق تر انجام شود.
دکتر حقگو درباره روش های جراحی کیست های تخمدان توضیح می دهد: کیست تخمدان را می توان با روش جراحی باز یا لاپاراسکوپی عمل کرد و جراح براساس شرایط بیمار، نوع کیست و آزمایش های وی باید روش مناسب را انتخاب کند. البته تبحر جراح و امکانات در دسترس او نیز بر انتخاب روش جراحی تاثیرگذار خواهد بود.
خوراکی های مفید و مضر برای کیست های تخمدان
در باره بعضی انواع کیست ها که علل ناشناخته دارند، هیچ رژیم غذایی مفید یا مضری مشخص نشده، اما انواع دیگری از کیست های تخمدانی هستند که با نحوه تغذیه فرد ارتباط خواهند داشت. دکتر حقگو در این باره می گوید: پیروی از رژیم های غذایی غنی از چربی و گوشت قرمز، احتمال بروز بیماری اندومتریوز را افزایش می دهد و به همین دلیل توصیه می شود،
کسانی که سابقه این بیماری در خانواده شان وجود دارد، بیشتر از رژیم غذایی حاوی سبزیجات و میوه ها استفاده کنند وی می افزاید: بارداری و شیردهی از دیگر عواملی است که می تواند احتمال روبه رو شدن با این بیماری را کاهش دهد و یکی از عوامل محافظت کننده به شمار می آیدبیماران زیادی هم هستند
که وقتی متوجه کیست تخمدان می شوند، نمی دانند ورزش و فعالیت جسمی به ضررشان است یا نه. دکتر حقگو در این باره توضیح می دهد: برای بعضی انواع کیست ها و براساس اندازه آن، پزشک فعالیت ورزشی سنگین را ممنوع می کند تا احتمال پاره شدن کیست کاهش یابد، ولی برای کیست هایی که اندازه شان کوچک است، محدودیت خاصی در این زمینه وجود ندارد.
کیست تخمدان
كیست تخمدان عبارت است از توده‌های تخمدانی معمولاً خوش‌خیم كه اغلب از نسج تخمدان تولید شده و در بسیاری از موارد از فولیكول‌های سطح تخمدان سرچشمه می‌گیرد. در واقع كیست تخمدان از توده‌های كیسه مانندی كه دارای یك جدار است و مقداری مایع ساده داخل آن جمع شده، تشكیل شده است.
عوامل
علل متفاوتی می‌تواند باعث بروز این كیست‌ها شود كه اكثراً علت آن عدم تخمك گذاری است. چون فولیكولی كه قرار است «تخمك» را ایجاد كند و معمولاً در روز چهاردهم بعد از شروع عادت ماهیانه، پارگی طبیعی پیدا كرده و تخمك را آزاد می‌كند، این اتفاق در این فرد رخ نمی‌دهد و با تجمع آب در داخل خود، تبدیل به كیست میشود. گاهی چند تخمك چند كیست تولید می‌كنند و این عمل تكرار شده، تعداد زیادی كیست كوچك در تخمدان‌ها ایجاد شده كه آنها را به نام تخمدان‌های پلی كیستیك (PCO) می‌شناسیم.
انوع كیست تخمدان
كیست‌ها انواع مختلف دارند ولی كیست‌های تخمدان شایع كه بیشتر دیده میشود، اكثراً كیست‌های ساده و همان كیست‌هایی است كه شرح داده شد. ولی در مواردی این كیست‌ها می‌تواند بدخیم و خطرناك باشد كه برای تشریح آنها به بحث‌های پیچیده پزشكی نیاز است. گاهی هم از محل فولیكول تخمدانی در مرحله دوم سیكل ماهانه كه دوره لوتیئنی نامیده میشود
كیست‌های لوتیئنی ساخته میشود كه آنها نیز به نام كیست فونكسیونل شناخته شده و خطرناك نیستند.این كیست‌ها یا خود به خود و یا به‌وسیله درمان‌های ساده رفع می‌شوندچاقی با ایجاد اختلالات هورمونی یکی از دلایل مهم وقابل درمان کیستهای تخمدان وهمچنین عامل مهمی در نازایی است. با درمان چاقی انتظار میرود کیستها برطرف شوند و قدرت باروری افزایش یابد.
علائم
بیشتر کیستها هرگز مشخص نمی‌شوند و بدون اینکه زنان بدانند که به این کیستها مبتلا هستند برطرف می‌شوند. هنگامی‌که یک کیست علائم ایجاد می‌کند، درد در شکم یا لگن شایع‌ترین علامت است.درد می‌تواند در اثر پارگی کیست، رشد سریع و اتساع آن، خونریزی به درون کیست یا پیچ خوردن کیست در اطراف منبع خونی آن ایجاد شود.
علائم حاد كیست تخمدان
احساس درد ناگهانی شكم، تهوع و استفراغ، تغییرات نبض، احساس ضعف كه ممكن است به علت خونریزی داخلی باشد. بعضی وقت‌ها با خونریزی مختصر پریتون علائم شدت پیدا نمی‌كند و با استراحت در بیمارستان علائم بهبود پیدا كرده و احتیاج به عمل ندارد.
تشخیص
بیشتر کیستها به‌وسیله‌ی اولتراسوند (سونوگرافی)تشخیص داده می‌شوند که بهترین تکنیک تصویربرداری برای شناسایی کیستهای تخمدانی است. اولتراسوند یک روش تصویربرداری است که از امواج صوتی برای ایجاد تصاویری از ساختمان‌های درون بدن استفاده می‌کند. تصویربرداری اولتراسوند بدون درد است و ضرری ندارد.همچنین می‌توان کیستها را با روش‌های دیگر تصویربرداری مانند اسکن CAT یا اسکن MRI شناسایی کرد.
پیشگیری
اگرچه بیشتر کیستهای تخمدان حتی پس از ۴۰ سالگی خوش‌خیم هستند اما کیستهای تخمدانی که پس از ۴۰ سالگی ایجاد میشود نسبت به قبل از آن شانس بالاتر سرطانی بودن را دارند. تشخیص زودهنگام کیستهای تخمدان اهمیت زیادی در درمان آنها دارد. به همین دلیل پزشکان توصیه می‌کنند سه فاکتور چاقی،
رشد موی اضافی غیرعادی در بدن (هیرسوتیسم) و اختلاف عادت ماهانه بایستی جدی گرفته شوند. قاعدگی معمولا تا دو سال پس از بلوغ نامنظم است ولی پس از آن در صورت مشاهده نامنظمی باید به پزشک مراجعه شود.پیشگیری بدون استفاده از دارو برای كیست تخمدان وجود ندارد فقط تجربه نشان داده افرادی كه از قرص‌های ضد بارداری استفاده می‌كنند، كمتر دچار كیست تخمدان می‌شوند و در حاملگی و شیردهی نیز به علت مهار فعالیت تخمدان كیست‌های تخمدان كمتر مشاهده میشود
و اگر هم وجود داشته باشد در دوره‌ی بارداری و شیردهی خود به خود پس‌رفت پیدا می‌كند. معمولاً خانم‌هایی كه دیر ازدواج می‌كنند و دیر حامله می‌شوند، بیشتر در معرض این كیست‌ها قرار می‌گیرند، ولی كاملاً نمی‌توانیم بگوییم كه برای جلوگیری از كیست تخمدان قرص ضد بارداری بخورند چون همه خانم‌ها كیست تخمدان پیدا نمی‌كنند
بنابراین توصیه میشود با مراجعه مرتب سالانه به پزشك متخصص مشاوره و معاینه شوند. به‌خصوص پس از سن ۵۰ سالگی كه مشكلات خطرناك تخمدانی (سرطان‌ها) شایع‌تر است و از این سن باید هر شش ماه یك‌بار حتماً مورد معاینه دقیق قرار گیرند. كلاً برای رفع كیست‌ها ساده‌ترین و كم خرج‌ترین درمان همان قرص‌های ضد بارداری است ولی بیمار نباید خودسرانه عمل كند چون عوارض آن خصوصا در سنین بالاتر خطرناک است،
بلكه باید تحت نظر متخصص زنان باشد و فرم‌های مقاوم به درمان را جدی بگیرد. هرگاه دردهای مبهم لگنی، لكه بینی و یا بی‌نظمی در عادت ماهانه پیدا كردند، باید با متخصص زنان مشورت كنند و به موقع سونوگرافی انجام دهند تا در صورت كیست، نوع آن مشخص شود و درمان به روش صحیح صورت گیرد. چون اكثر این كیست‌ها در صورت تشخیص به‌موقع با درمان دارویی رفع خواهند شد (استفاده از هورمون‌ها) و به‌ندرت كار به جراحی لاپاروسکوپی می‌كشد
بارداری
در تخمدان‌های پلی كیستیك با توجه به اینكه كاملاً وضع آندوكرینولوژی زن به هم می‌خورد و از تخمدان‌های كیستیك و بدون تخمك‌گذاری هورمون‌های مردانه ترشح میشود همچنین پرمویی (هیرسوتیسم) و اختلالات شدید دوره ماهانه دیده میشود (مثلاً هر شش ماه یا هر سه تا چهار ماه یك‌بار پریود می‌شوند) فرد دچار الیگومنوره شدید میشود، در نتیجه با شرایط حاملگی دشوار رو به رو است و به كمك پزشك نیاز دارند.علاوه بر این افرادی‌كه هنوز ازدواج نكردند، هم نباید رها شوند چون اختلالات و تغییرات هورمونی ایجاد عوارض می‌كند و حتی می‌تواند حالتی شبیه دیابت در بیماران ایجاد كند.
درمان
بیشتر کیستهای تخمدان در زنان در سنین باروری کیستهای فولیکولار هستند که به طور طبیعی در عرض ۱ تا ۳ ماه از بین می‌روند. اگرچه ممکن است این کیستها پاره شوند، به ندرت علائم ایجاد می‌کنند.این کیستها خوش خیم هستند و مشکلاتی ایجاد نمی‌کنند. در زنانی که هیچ علائمی ندارند این کیستها را می‌توان هم‌زمان در طی آزمایش لگن تشخیص داد. تمام زنان در مقاطعی از زندگی به کیستهای فولیکولار مبتلا می‌شوند.
در زنان در سنین باروری، معاینه کیست فولیکولار معمولاً در چند چرخه قاعدگی انجام میشود زیرا در این گروه سنی این کیستها شایع و سرطان تخمدان نادر است. گاهی اوقات کیستهای تخمدانی در زنان غیر یائسه حاوی مقداری خون است که کیستهای هموراژیک نامیده می‌شوند.کیستهای هموراژیک به سرعت برطرف می‌شوند.
به منظور تعیین استراتژی درمانی برای کیستهای تخمدان از اولتراسوند استفاده میشود زیرا این روش می‌تواند به تشخیص این که این کیست، کیست ساده یا ترکیبی است کمک کند. کیست ساده که در بیماری‌های خوش خیم دیده میشود فقط حاوی مایع بوده و بافت جامد ندارند اما کیست ترکیبی بافت جامدی دارد که به پایش و احتمالاً جراحی نیاز دارد.
به طور خلاصه درمان ایده آل کیستهای تخمدان به سن زن، اندازه کیست (و تغییر اندازه) و ظاهر کیست در اولتراسوند بستگی دارد.درمان می‌تواند شامل معاینه ساده یا ارزیابی آزمون‌های خونی مانند CA-۱۲۵ باشد که به تشخیص پتانسیل ابتلا به سرطان کمک می‌کند.در صورت ایجاد درد شدید، از بین نرفتن خود به خود یا مشکوک بودن تومور، می‌توان آن را با لاپاراسکوپی خارج کرد.
به مجرد خارج کردن کیست، تومور به یک پاتولوژیست ارجاع داده میشود تا به منظور تشخیص نهایی نوع کیست موجود، بافت را در زیر میکروسکوپ آزمایش کند.موثرترین درمان کیستهای تخمدان ونازایی در بیماران مبتلا به چاقی مرضی جراحی های دستگاه گوارش مانند اسلیو معده ,پلیسه معده ویا بایپس به روش یسته (لاپارووسکوپی)است. انتخاب نوع عمل براساس وضعیت بالینی بیمار وشرایط آزمایشگاهی توسط جراح چاقی متفاوت است.
گردآوری: مجله ی اینترنتی دلگرم
