صبر و استقامت در اسلام به چه معناست و چه اهمیتی دارد ؟

معنای واقعی صبر

صبر در لغت به معنای حبس و در تنگنا و محدودیت قرار دادن و همچنین بازداشتن نفس از اظهار بی قراری و بی تابی است.

اما صبر در معنای حقیقی خود یک حقیقت نفسانی است که انسان به کمک آن از عواملی که او را از کمال باز می دارند، رها می شود و از یک سو گرایش‌ ها و تمایلات غریزی و نفسانی انسان را حبس و آن را در قلمرو شرع و عقل محدود می‌ کند.

و از سویی دیگر انسان را از مسئولیت گریزی در برابر عقل و شرع دور می کند و او را به سمت زحمت و دشواری پایبندی به وظایف الهی هدایت می کند.

پس برخلاف عقیده برخی، صبر به معنای سکوت کردن نیست بلکه به این معناست که صابر، در مقابل سختی‌ها و ناملایمات زندگی، مقاومت و ایستادگی می کند. صبر در مواردی مثل رنج و مشقت در تحصیل علم، در انجام دادن فرایض و نوافل، در پرهیز از معصیت و در تلخی مصیبت دیده می شود.

این موارد به عنوان آزمون های الهی است که شخص صبور در این موقعیت ها پایداری می کند و در سختی ها به وظایف خود عمل کرده و کار خود را به نحو احسن انجام می دهد.

صبر یعنی چه ؟

معنای حقیقی استقامت

مفهوم استقامت این است که انسان در حال قیام و ایستادن در متعادل‌ ترین حالت و مسلط بر توانایی‌ ها و کارهاى خود باشد. انسان با چنین توانایی می توان شأن و شخصیت خود را نشان دهد و کارها را متناسب با استعداد خود انجام دهد.

استقامت انسان در هر امرى آن است که شخص قیام به آن امر و اصلاح آن را از خود طلب کند، به گونه‌اى که کامل شود و فساد و نقص در آن راه نیابد.

در حقیقت، استقامت به این معناست که انسان در انجام کارها قیام کند و برحسب توانایی و استعداد، آن کار را به نحو احسن انجام دهد. بدون اینکه نقص و عیبی در آن وجود داشته باشد و در آن کار پایداری و پافشاری داشته باشد.

استقامت یعنی چه ؟

تفاوت صبر و استقامت

تفاوت صبر و استقامت از این قرار است که صبر در سختی ها و ناملایمات بکار می رود اما استقامت اینگونه نیست.

همانطور که گفته شد، استقامت به معناى پافشارى و پایدارى است که این پایداری در اصل دین و ارزش‌هاى دینى و عدم کژروى از راه حق به بیراهه‌ هاى کفر و نفاق و شرک است که بیشتر در حوزه فکرى و عقیدتى است.

در حالى که صبر و شکیبایى در برابر سختی‌ هاى اطاعت و دشواری‌ هاى مصائب و عدم تمکین در برابر طغیان شهوات است. پس صبر در عمل نمایان می شود.

صبر و استقامت چه فرقی با هم دارند ؟

اهمیت استقامت و پایدارى

در دین اسلام همواره صبر و استقامت توصیه شده است به گونه ای که در احادیث زیادی از ائمه بزرگوار اسلام (ع) دیده شده که مردم را به صبر و استقامت سفارش می کنند. در ادامه احادیثی در مورد صبر و استقامت در اسلام خواهید دید:

پیامبر اکرم (ص) درمورد صبر فرمود:

صبر سه نوع است: صبر در هنگام مصیبت، صبر بر طاعت و صبر بر ترک گناه. (کافى(ط-الاسلامیه) ج۲، ص۹۱، ح۱۵)

امام علی (ع) درمورد صبر فرمودند:

صبر آن است که انسان گرفتارى و مصیبتى را که به او مى رسد تحمل کند و خشم خود را فرو خورد. (عیون الحکم و المواعظ(لیثی) ص ۵۶ ، ح ۱۴۳۹)

امام علی (ع) درمورد صبر و استقامت فرمودند:

اگر صبر کنى مقدرات الهى بر تو جارى مى شود و اجر خواهى بُرد و اگر بیتابى کنى باز هم مقدرات خداوند بر تو جارى مى شود و گناهکار خواهى بود. (جامع الأخبار(شعیری) ص ۱۱۶)

حضرت صادق (ع) درباره صبر و استقامت می فرماید:

تنها صبر است که آن چه را که در باطن بندگان از نور و روشنایی ایمان هست ظاهر می کند، و شکایت و ناله در مقابل بلاها ظاهر کننده تاریکی و وحشتی است که در قلب اشخاص وجود دارد.

حدیث درمورد صبر و استقامت

صبر و استقامت در اسلام به چه معناست ؟

در میان مردم کمتر کسی پیدا می شود که بگوید: «من صبر ندارم و آدم صبوری نیستم». اما باور بسیاری از این افراد غلط است و صبر حقیقی ندارند. از دیدگاه اسلام صبر واقعی در کسانی یافت می شود که ایمان یقینی و خالصانه به خداوند داشته باشند.

شکایت و جزع صفتی است که بسیاری از مردم آن را در وجود خود انکار می کنند ولی در هنگام نزول سختی ها و بلاها در بسیاری از همین افراد دیده می شود که گله و شکایت می کنند.

در حقیقت نزول سختی ها و گرفتاری ها، می تواند راستگویان و دروغگویان را در این موضوع مشخص کند.

البته این به آن معنا نیست که هر صبری را صبر حقیقی بدانیم بلکه صبر حقیقی در جایی است که شخص مؤمون از روی میل و رغبت خود صبر پیشه کند نه از روی اجبار و به ناچار.

صبر یک حالت مقاومت مثبت است که شروع تلخ و پایان شیرین به دنبال دارد. اگر انسان در هنگام آمدن گرفتاری ها و بلاها به خداوند تکیه نکند و دچار اضطراب و دگرگونی شود، او صابر واقعی نیست و شکوه گر است.

همانطور که گفتیم صبر در ابتدا خوشایند نیست ولی نتیجه آن می تواند بسیار خوشایند و گوارا باشد. اما اگر کسی نتواند در همان مراحل ابتدایی صبر پیشه کند و شرایط را تحمل کند، دیگر نمی تواند به صبر و استقامت دست یابد.

اما اگر شخصی یک بار معنای واقعی صبر را درک کند و مزه ی آن را بچشد، دیگر هیچگاه نمی تواند دست از آن بردارد و صبر و استقامت پیشه ی اصلی او می شود.

چه موقع انسان به صبر و استقامت واقعی می رسد ؟

چنان که خداوند متعال در قرآن کریم در داستان حضرت موسی با حضرت خضر (ع) می فرماید: حضرت خضر به موسی می گوید (تو چگونه می توانی به چیزی صبر کنی که از نتیجه و عاقبت آن آگاه نیستی ؟)

با توجه به این آیه کسانی می توانند صبر و بردباری را پیشه خود سازند که نتیجه شیرین آن را قبلا دیده باشند. بنابراین اگر کسی به خاطر حفظ آبرو، جلوگیری از شکایت دیگران و از روی اکراه صبر پیشه کند، جزو صبر کنندگان عام محسوب می شود.

اینگونه افراد نصیبشان از این نوع صبر همان است که خداوند فرموده (یا محمد به صبر کنندگان مژده بده) [و بشر الصابرین] یعنی آن ها را به بهشت و مغفرت ما مژده بده.

اما اگر مؤمن معنای واقعی صبر را درک کند و هنگام بلاها و گرفتاری ها از روی اشتیاق و با آرامش صبر پیشه کند، مقامش از گروه قبل بالاتر است و جزو صابران خاص حساب می شود.

اینگونه افراد نصیبشان از عنایت خداوند متعال همان است که فرموده (به درستی که خداوند با صبر کنندگان است.) [ان الله مع الصابرین] یعنی خداوند به طور خاص همراه صابرین است.