شیمی درمانی | تاثیرات و عوارض شیمی درمانی (کموتراپی)
شیمی درمانی
پزشک به شما اطلاع می دهد که برای بیماری تان باید شیمی درمانی شوید.
این موضوع سؤالات بسیاری را برای شما و خانواده تان به وجود می آورد.
در این جزوه هدف آن است که اطلاعاتی فراهم شود تا شما را در درک ضرورت درمان، چیزی که در زمان دریافت دارو انتظار تجربه آن را دارید، چطور درمان پایان خواهد یافت و چگونه می توانید از خود محافظت نموده یاری نماید.
حال به سؤالاتی می پردازیم که شما از پزشک و پرستار خود می پرسید و تمایل زیادی برای شنیدن جواب آنها دارید:
شیمی درمانی چیست؟
شیمی درمانی به معنای درمان با داروها و مواد شیمیایی است که ممکن است به تنهایی یا همراه با درمان های دیگر به کار رود؛ مثلا در افرادی که تومور دارند قبل از برداشتن تومور بوسیله عمل جراحی، بیمار شیمی درمانی می شود تا اندازه تومور به قدرکافی کوچک شود و برداشتن آن آسانتر باشد.
شما ممکن است در یک دوره درمانی ترکیبی از چند داروی شیمیایی را دریافت کنید تا احتمال عود و ابتلای مجدد به حداقل برسد.
جراحی و اشعه درمانی از اقدامات درمانی موضعی هستند که از طریق آنها سلول های غیرطبیعی در یک ناحیه خاص تخریب یا براشته می شوند.
اما شیمی درمانی با تمام بدن شما در ارتباط است.
روش های شیمی درمانی از نظر داروها، مدت زمان و طول درمان با یکدیگرمتفاوت هستند.
تاثیرات شیمی درمانی
سلول های طبیعی و غیر طبیعی هر دو در طی چرخه زندگی خود مراحل رشد و تقسیم شدن دارند.
شیمی درمانی این چرخه را مختل کرده و در نتیجه سلول می میرد.
برخی داروها مراحل خاصی از چرخه زندگی سلول را مختل می کنند، در حالی که برخی داروهای دیگر تمام مراحل رشد و تولید مثل سلول را تحت تأثیر قرار می دهند.
پس به این دلیل است که معمولاً روش های درمانی شامل چندین دارو می باشند.
ترکیبی از داروها، سلول های بیشتری را از بین برده و بدن را از مقاوم شدن در برابر یک دارو محافظت می کند.
یکی از خصوصیات سلول های غیرطبیعی این است که بسیار سریع تکثیر می شوند.
شیمی درمانی تمام سلول هایی را که تکثیر زیاد و سریع دارند از طرق زیر از بین می برد:
- متوقف نمودن تولید مثل سلول ها
- جلوگیری از رشد آنها
- تخریب بخشی از سلول
- ممانعت از تغذیه سلول
چرا من به شیمی درمانی نیاز دارم؟
چندین هدف برای تجویز شیمی درمانی وجود دارد که عبارتند از:
-
1. درمان بیماری
در واقع به معنای رسیدن به مرحله نهفته بیماری می باشد که در آن اثری از علائم بیماری نیست.
-
2. کنترل بیماری برای دوره ای از زمان
-
3. تسکین علائمی همچون درد
همانطور که قبلا نیز گفته شد در مواردی قبل از جراحی، شیمی درمانی به منظور کوچک نمودن اندازه تومور انجام می شود تا براشتن آن را آسان تر نماید.
گاهی پس از جراحی، شیمی درمانی با هدف از بین بردن کل تومور تجویز می شود. این روش همچنین برای جلوگیری از تبدیل تومورهای کوچک به تومورهای بدخیم و بزرگتر نیز به کار می رود.
برخی تومورها به مرحله ای می رسند که امکان برداشتن آنها از طریق جراحی وجود ندارد، اما درد و ناراحتی ناشی از آنها را می توان با داروهای شیمی درمانی تسکینی برطرف نمود.
هدف از این داروها ایجاد راحتی، آرامش وکیفیت بهتر زندگی برای بیمار است.
روش های تجویز شیمی درمانی
بسته به نوع بیماری که دارید و داروهایی که باید دریافت کنید، شیمی درمانی از طریق یکی از روش های زیر یا ترکیبی از روش های یاد شده تجویز می شود:
یک سوزن نازک و باریک در یکی از رگ های سطحی دست وارد شده و از طریق آن دارو به شما تزریق می شود.
این روش، موقتی است و در پایان جلسه، سوزن خارج می شود اما اگر دارو موجب تحریک رگ ها شده یا دسترسی به رگ های شما مشکل باشد، از روش های دائمی برای تزریق استفاده می شود.
یکی از این روشها پورتکت است.
پورتکت محفظه ای است که تحت بی حسی موضعی و شرایط کاملاً استریل زیر پوست قرار می گیرد و به یک سیاهرگ بزرگ وصل می شود.
در هر جلسه شیمی درمانی درصورت نیاز سوزن مخصوصی به آن وارد شده و دارو تزریق می شود، در انتهای جلسه سوزن خارج می گردد.
این روش برای ماهها یا سالها قابل استفاده است و نیاز به هیچ مراقبت خاصی در منزل ندارد. البته در صورت تکمیل و اتمام دوره درمان برداشته می شود.
-
2. تزریق زیر پوستی
-
3. تزریق نخاعی
-
4. خوراکی
ممکن است شیمی درمانی به صورت قرص، کپسول یا شربت از طریق خوراکی تجویز شود. شیمی درمانی خوراکی مثل سایر داروهای خوراکی استفاده می شود.
آموزش های خاص در مورد این داروها توسط پزشک یا پرستار به شما داده می شود.
آیا من در زمان انجام درمان باید در بیمارستان بمانم؟
شیمی درمانی در منزل، مطب پزشک، درمانگاه و بیمارستان به دو شکل سرپائی و بستری قابل انجام می باشد.
انتخاب مکان شیمی درمانی به نوع دارو و نظر پزشک بستگی دارد.
اغلب بیمارانی که شیمی درمانی را دریافت می کنند، بیمارانی هستند که به صورت سرپایی مراجعه می کنند.
در این صورت شما دارو را به طور روزانه دریافت نموده و می توانید به منزل برگردید.
گاهی در آغاز شیمی درمانی، ممکن است نیاز داشته باشید که برای مدت کوتاهی در بیمارستان بستری شوید، تا اثرات داروئی دقیقاً ارزیابی شود و هرگونه تغییری که نیاز باشد اعمال شود.
با چه فواصلی و به چه مدت باید شیمی درمانی را دریافت کنم؟
شما ممکن است به صورت روزانه، هفتگی یا ماهانه درمان را دریافت کنید.
گاهی ممکن است برنامه های شیمی درمانی به علت بروز عوارض یا تعطیلات به تغییراتی نیاز داشته باشد.
شیمی درمانی در چندین مرحله انجام می شود.
پس از اتمام هر مرحله، دوره ای بدون دارو تا مراحل بعدی خواهید داشت.
در این دوره بدن خواهد توانست قبل از اینکه مرحله درمانی بعدی آغاز شود، سلول های طبیعی خود را جایگزین نموده و اثرات سوء داروها را از بین ببرد.
آیا می توانم از سایر داروها در حین شیمی درمانی استفاده کنم؟
برخی از داروها ممکن است با داروهای شیمی درمانی تداخل داشته باشند.
قبل از آغاز شیمی درمانی فهرستی از همه داروهائی را که مصرف می نمایید به پزشکتان ارائه دهید و در مورد ادامه مصرف توصیه های لازم را دریافت کنید.
به یاد داشته باشید قبل از مصرف همه داروهای بدون نسخه شامل ویتامین ها، مسهل ها، ضد حساسیت ها، ضد سرماخوردگی ها، ضد دردها به ویژه آسپیرین و داروهای گیاهی و یا قطع هر گونه دارو با پزشک خود مشورت کنید.
نکته مهم: مصرف برخی از مکمل ها ( مثل ویتامین ها ) باعث کاهش اثر بعضی از داروهای شیمی درمانی می شود، بنابراین قبل از مصرف مکمل ها با پزشک خود مشورت کنید.
عوارض جانبی شیمی درمانی
به خاطر داشته باشید که هرگز یک بیمار به تمام این عوارض مبتلا نخواهد شد و بسیاری افراد تنها اندکی از آنها را تجربه می کنند به علاوه شدت این عوارض نیز از یک بیمار تا بیمار دیگر متفاوت است.
ایجاد یک عارضه جانبی خاص و شدت آن به نوع داروی شیمی درمانی که شما دریافت می کنید و واکنش بدن شما به آن بستگی دارد.
پزشک و پرستار شما در مورد عوارض احتمالی که ممکن است برایتان ایجاد شود، طول مدت، میزان خطر و زمانی که شما باید به دنبال درمان آنها باشید، با شما صحبت خواهند نمود.
شیمی درمانی علاوه بر سلول های غیرطبیعی، بر سلول های طبیعی به ویژه سلول هایی که رشد و تکثیر سریعی دارند، اثر گذاشته و آنها را از بین می برد.
این سلول ها شامل سلول های خونی، سلول های مخاطی دستگاه گوارش و فولیکول های مو می شود.
عوارض جانبی زمانی ایجاد می شود که این سلول های طبیعی تحت تأثیر شیمی درمانی قرار بگیرند. البته مدت زمان ایجاد آنها نیز متفاوت است.
شیمی درمانی چگونه مردان را تحت تأثیر قرار می دهد ؟
شیمی درمانی ممکن است میزان سلول جنسی مرد را کاهش داده و توانایی آنرا کم کرده یا مشکلات دیگری ایجاد کند.
این تغییرات می تواند باعث عقیمی موقت یا دائم شود.
از آنجا که عقیمی دائم ممکن است ایجاد شود لازم است قبل از دریافت دارو با پزشک خود در این رابطه صحبت کنید.
شیمی درمانی چگونه زنان را تحت تأثیر قرار می دهد ؟
این داروها می تواند به تخمدان ها آسیب رسانده و میزان هورمون های آنها را کاهش دهد در نتیجه بیماران متوجه بی نظمی در قاعدگی یا توقف کامل آن در طی شیمی درمانی خواهند شد.
اثرات هورمونی شیمی درمانی همچنین ممکن است باعث علائم شبیه یائسگی مثل برافروختگی، خارش، سوزش یا خشکی دستگاه تناسلی شوند.
این تغییرات ممکن است رابطه جنسی را با ناراحتی همراه سازد، اما استفاده از یک ژل نرم کننده می تواند علائم را برطرف سازد.
آسیب های بافتی می تواند منجر به عفونت در ناحیه تناسلی شود؛ اگر عفونت ایجاد شد باید سریع درمان شود.
آسیب به بافتها ممکن است منجربه نازایی شود.
در برخی موارد این حالت موقتی است اما در مواردی نیز دائمی می باشد.
ایجاد نازایی و مدت زمان به طول انجامیدن آن بستگی به عللی مثل نوع دارو، میزان آن و سن زن دارد.
نکته مهم
اگرچه حامله شدن در زمان شیمی درمانی امکان دارد، اما هرگز توصیه نمی شود؛ چون این داروها موجب نقص جنینی می شوند.
پزشکان نیز زنانی را که در سن باروری هستند، به جلوگیری از حاملگی در طول کل درمان توصیه می کنند.
حال اگر لازم باشد شیمی درمانی برای خانمی که حامله است شروع شود، باید در صورت امکان آن را تا 12 هفتگی به تأخیر انداخت تا جنین از مراحل خطرات جدی گذشته باشد.
بنابراین توصیه می شود تا در طول درمان از یک وسیله مؤثر جلوگیری از حاملگی استفاده شود.
در مورد استفاده از داروهای ضد حاملگی نیز با پزشک خود مشورت کنید.
وقتی که شیمی درمانی به اتمام رسید چه اتفاقی می افتد ؟
پس از اتمام داروها ارتباط شما با پزشک قطع نخواهد شد بلکه در فواصل معین جهت کنترل و معاینات دوره ای باید مراجعه کنید.
با بهبودی بیشتر شما، این فاصله طولانی تر خواهد شد.
مهم است که شما نیز مرتب وضعیت خود را کنترل نموده و تغییرات ایجاد شده یا پیشرفت علائمی که ممکن است نشان دهنده عود بیماری باشد را گزارش دهید.
بیشتر بخوانید:
از خطرات و عوارض رادیوتراپی (پرتو درمانی) چه می دانید ؟
لاغری موضعی بدون جراحی و بیهوشی با دستگاه کویتیشن
کاربردها و مزایای مزوتراپی برای لاغری موضعی چیست ؟
درمان بواسیر بدون جراحی و بدون لیزر به روش اسکلروتراپی
