زندگینامه پربار ژان پیاژه، نظریه پرداز مشهور

بیوگرافی ژان پیاژه

ژان ویلیام فریتز پیاژه (Jean William Fritz Piaget) روان‌شناس، زیست‌شناس، منطق‌دان، و شناخت‌شناس سویسی‌ست که به خاطر کارهایش در روان‌شناسی رشد و شناخت‌شناسی شهرت یافته‌است.

ژان پیاژه در نهم اوت 1986 در شهر نوشاتل (در کشور سوئیس) به دنیا آمد.

او اولین فرزند خانواده بود. مادرش ربکا جکسون و پدرش آرتور پیاژه، استاد دانشگاه در رشتهٔ ادبیات قرون وسطی بود.

تحصیلات ژان پیاژه

پیاژه در ۱۱ سالگی، وقتی دانش‌آموز مدرسهٔ لاتینِ نوشاتل بود، مقالهٔ کوتاهی در مورد یک گنجشگ آلبینو نوشت و همین مقاله مقدمه‌ای شد برای یک زندگی سراسر علمی همراه با تألیف بیش از شصت کتاب و چند صد مقاله.

در دوران نوجوانی علاقهٔ پیاژه به جانورشناسی بیشتر شد و مقالاتی در مورد نرم‌تنان نوشت.

پس از اتمام دوران دبیرستان او مشغول به تدریس در رشتهٔ علوم طبیعی در دانشگاه نوشاتل شد و از همان دانشگاه دکتری گرفت.

در طول این مدت پیاژه دو مقالهٔ فلسفی نوشت که خودش از آن‌ها با عنوان کارهای نوجوانی یاد می‌کند.

تحقیقات و نظریه پردازی ژان پیاژه

پیاژه بعد از نیم‌فصلی که در دانشگاه زوریخ به مطالعهٔ روانکاوی پرداخت، سوئیس را به مقصد پاریس ترک کرد.

در پاریس بود که او نظریهٔ مراحل رشد شناختی خود را مطرح کرد. در سال ۱۹۲۱ پیاژه به سوئیس بازگشت و به عنوان رئیس انستیتو روسو در ژنو مشغول به کار شد.

در واقع وی پس از اخذ مدرک دکتری در رشته جانورشناسی در مدرسه پاریس، به مطالعه در خصوص استاندارد کردن آزمودنی ها درباره تفکر منطقی کودکان پرداخت.

او در روند این مطالعات پی برد که به اقتضای سن، پاسخ کودکان نسبت به سوالات واحد یکسان نیست و پاسخ دادن آنها نشان می دهد کودک هنگام پاسخ دادن از روش معینی پیروی می کند که چنین امری ریشه در ساخت فکری کودک دارد.

هر چند سوال کلیدی پیاژه در این جمله خلاصه می شد که انسان چگونه فکر می کند؟ ولی در دوران حیات علمی خویش تنها توانست به بخش اندکی از این سوال یعنی بررسی تحول شناختی کودکان و نوجوانان بپردازد.

مساله اصلی برای پیاژه بررسی این سوال بود که شناخت برای آدمی چگونه حاصل می شود.

شیوه اتخاذ شده توسط پیاژه نشان از نگاه عملگرایانه او دارد.

او برای پاسخ گویی به این سوال در صدد برآمد تا تمام مراحل تحولات رشدشناختی کودک را از نخستین حرکات انعکاسی نوزاد تا اندیشیدن در قالب تفکر منطقی و انتزاعی دوره بزرگسالان را مورد کنکاش و بررسی قرار دهد.

او از طریق روش بالینی تلاش کرد روش طبیعی کودک برای اندیشیدن را بیابد.

مسلما نمی توان آرای او را صرفا محصور در قلمرو روان شناسی دانست.

پیاژه در نگارش آثارش از شعب مختلف علوم مانند زیست شناسی، فلسفه، منطق و ریاضی استفاده کرده است. برخی بر این اعتقادند که مطالعات عمیق و دقیق او معلول بهره مندی او از فلسفه و زیست شناسی بوده است.

تحقیقات اختصاصی پیاژه در زمینه ی هوش با کار در آزمایشگاه بینه در پاریس آغاز شد .

پیاژه با توجه به پاسخ های کودکان به آزمون ها ، متوجه پاسخ های نادرست آن ها و نوعی نظم ویکنواختی در اشتباهات شد.

نکته ی جالب برای پیاژه این نبود که کودکان چه تعداد پاسخ درست می دهند بلکه برای او این مسئله برانگیزاننده بود که اشتباهات کودکان هم سن ، مشابه است .

روشی که کودک دنیا را احساس و تفسیر می کند بسیار متفاوت از یک بزرگسال است.

پیاژه می خواست منشأ و چگونگی تکامل دانش را در نزد نوع بشر مطالعه کند و بدین منظور رشد شناخت را در کودکان وسیله قرار داد.

از دیدگاه او رشد کودک در تحول اندیشه و ادراک است.

به همین سبب نظریه پیاژه به رشد شناختی – ادراکی معروف است .

وی در تشریح نظریه خود با دقت و موشکافی ویژه ای به توصیف تکامل رشد زبان ، اندیشه ، استدلال ، داوری و سنجش اخلاقی کودکان می پردازد .

رشد شناختی – ادراکی او به رشد طبیعی وابسته است که از دوره ها و مراحل متوالی تشکیل یافته است .

هر مرحله و دوره مرحله و دوره پیشین را تکمیل می کند و برای دوره و مرحله بعد زمینه را آماده می سازد .

به عقیده پیاژه رشد عـقـلی از « کنش متقابل » مدام کودک و جهان پیرامون وی پدید می آید .

این « کنش متقابل » یا تعامل به تدریج کودک را به سازش با انجام دادن خواست های محیط خود توانا می سازد.

کودک در دادوستد یا « کنش متقابل » با محیط ، حرکت های خاص یا تکلم را که دارای قالب های فکری هستند، به کار می برد . یعنی هنگامی که می خواهد به مفهوم چیزی یا وضعی پی ببرد از قالب های فکری بهره می گیرد .

قالب های فکری به صورت ذهنی در داد و ستد ( تعامل ) کودک با محیط به او یاری می رسانند .

به اعتقاد پیاژه کودک برای آن که بتواند در رشد شناختی ـ ادراکی پیشرفت کند، قالب های فکری او همواره در جهت تکامل تغییر می یابند.

تالیفات و آثار ژان پیاژه

ژان پیاژه یکی از پرکارترین اندیشمندان قرن بیستم به حساب می آید که علاوه بر نگارش آثار عمیق و بدیع، به لحاظ حجم آثار نیز جایگاه برجسته ای دارد.

پیاژه در فاصله سالهای 1923 تا 1962، 41 جلد کتاب به رشته تحریر درآورده است.

البته این به استثنای مقالات و سخنرانی های او و 24 جلد کتابی است که با همکاران و محققان دیگر، به صورت مشترک نوشته است.

نام اولین اثر وی که در سال 1923 انتشار یافت زبان و تفکر نزدیک کودک نام دارد و آخرین کتاب وی که تعلیم و تربیت در روان شناسی می باشد در سال 1969 انتشار یافت.

برخی از کتبی که پیاژه به نگارش در آورد، حاصل مطالعات او درباره چگونه رشدشناختی سه فرزند دخترش است که می توان کتاب هایی همچون اساس هوش کودک (1935) شکل گیری واقعیت در ذهن کودک 1937 و بازی و تقلید در کودکی 1940 را نام برد.

پیاژه در اواخر دهه شصت به موازات توسعه روز افزون فعالیت های مرکزشناخت شناسی ژنو که تا پایان عمر رهبری آن را به صورت فعال بر عهده داشت به تصریح نظرات خود درباره مسایل بزرگ دست زد :

در سال1967 با انتشار کتاب زیست شناسی و شناخت پیوستگی جنبه های زیستی و عقلی را ترسیم کرد.

در سال1970 در اثر مشهور ساختی نگری مسئله ساخت و از دیدگاه تحولی و در چارچوب علوم مختلف مورد بررسی قرار داد.

در سال1974 در کتاب هشیار شدن اهمیت این مسئله را که سالیان دراز روانشناسان حل شده می پنداشتند با اهمیتی فراتر از کشف ناهشیاری توسط فروید شناساند.

چکیده ای از نظریه شناختی پیاژه

دوره های رشد شناختی پیاژه

• 1. دوره حسی- حرکتی :

2 سال اول زندگی ، دنیای کودک به چیزهایی که حس می‌کند و قادر است روی آنها عمل کند محدود می‌شود .

لمس ، بازتابها و واکنش های دورانی در این دوره بسیار مشاهده میشود.

توانمندی هایی که دراین دوره شکل میگیرد عبارتند از: من، هوش عملی (استفاده از راهکارها و وسایل دیگری برای رفع مانع و رسیدن به هدف) شی دایم، ترتیب و توالی، فضا، علیت.

از نظر پیاژه هوش عبارتست از حالت تعادلی که نقطه ثقل همه سازگاری‌های پی در پی حسی ، حرکتی و شناختی و نیز همه مبادلات درونسازی و برونسازی میان ارگانیزم و محیط می باشد .

• 2. دوره پیش عملیاتی – عملیاتی ۲ تا ۱۱ سالگی ، دارای دو نیم دوره :

پیش عملیاتی: هنوز عملیات (یک عمل ذهنی بازگشت پذیر) در کودک به طور کامل شکل نگرفته است. رمزو نماد، تصاویر ذهنی و تجسم های گسترده، زبان (به عنوان یک وسیله ارتباطی)، تقلید در غیاب الگو در این دوره به وجود می آیند.

عملیات عینی: علاوه بر شکل گیری عملیات ، منطق روابط ، منطق جزء و کل ، بازگشت پذیری و نگهداری ذهنی (ثابت ماندن ادراک علی رغم تغییرات ظاهری ) هم به وجود می آیند .

• 3. دوره انتزاعی (صوری) ۱۱ تا ۱۵ سالگی:

از این دوره دیگر ذهن کودک تنها معطوف به عینیات نیست و به مسائل انتزاعی که مابه ازاء خارجی ندارند هم می پردازد. منطق قضایا، استدلال و برهان و توانایی فرضی – استنتاجی در این دوره شکل میگیرند.

وفات ژان پیاژه

در نهایت پیاژه در سپتامبر 1980 در گرما گرم راهبری پژوهش های مرکز شناخت شناسی و تدوین نتایج پژوهش های گوناگون در سن 84 سالگی دارفانی را وداع گفت.

بیشتر بخوانید:

نگهداری ذهنی