دگزامتازون برای عفونت دندان؛آیا دگزامتازون مسکن است؟

همه چیز در مورد مصرف دگزامتازون و تاثیر آن روی دندان

درد جزء جدانشدنی بسیاری از درمان های دندان پزشکی است. معمولا دندان پزشکان برای تسکین درد بیماران خود مسکن های خوراکی تجویز می کنند. اگر درد با خوردن قرص مسکن التیام نیافت، تجویز بعدی تزریق آمپول دگزامتازون است. اما وقتی دندان پزشکان تزریق این آمپول را به بیمارنشان توصیه می کنند برخی از آنها دچار تردید می شوند؛ چراکه دگزامتازون دارویی از خانواده کورتیکواستروئیدهاست که در کنار کارکدهای موثرش ممکن است برای عوارضی برای برخی بیماران داشته باشد.

آنچه می خوانید مجموعه ای از سوال هایی است که ممکن است درباره مصرف دگزامتازون پس از

درمان های دندان پزشکی در ذهن داشته باشید:با دلگرم همراه باشید.

مصرف دگزامتازون و تاثیر آن بر روی دندان

رابطه دندان پزشکان و داروی دگزامتازون رابطه پر فراز و نشیبی است و توام با جاذبه و دافعه است.به طور کلی وقتی به نظرات همکارانمان در مورد تجویز دگزامتازون مراجعه می کنیم با نظرات رادیکالی مواجه می شویم.عده ای از دندانپزشکان ( که در اکثریتند) برای موارد بسیاری دگزامتازون تجویز می کنند.عده ای دیگر هم هستند که موضع مخالفی نسبت به تجویز این دارو داشته و به طور کلی تجویز آن را رد می کنند.

ولی به راستی چه موقع برای بیمارانمان مجازیم دگزامتازون و به طور کلی کورتیکواستروئید تجویز کنیم؟

خانواده ای که داروی دگزامتازون به آن تعلق دارد مطمئنن خط اول کنترل درد های دندانی نیست.خط اول کنترل درد های دندانی به خصوص دردهای دندانی با منشا اندودنتیک داروهای ضد التهاب غیراستروئیدی( ایبوپروفن ) می باشد.بهتر است تمام داروهای کنترل درد با دوز بارگذاری (Loading Dose) تجویز شوند.یعنی بیمار بار اول دوبرابر دوز تجویزی را مصرف کند(مثلن اگر ایبوپروفن 400میلی گرم تجویز می شود بیمار بار اول 800 میلی گرم مصرف کند).خط دوم کنترل درد های دندانی اضافه کردن استامینوفن و داروهای مخدر است.در خط سوم کنترل درد های دندانی استفاده از گلوکوکورتیکوئید ها (کورتون ها) مطرح شده است اما چند نکته در مورد تجویز کورتون ها برای کنترل درد مطرح است.

اینکه کورتون ها خط اول کنترل درد نیستند به این معنا نیست که ما دندانپزشکان باید منتظر شویم تا خطوط اول و دوم اثر نکند و بیمار درد بکشد و بعد به سراغ آخرین حربه های کنترل درد برویم. سیاست کلی درمان دندانپزشکی باید تحمیل حداقل درد به بیماران باشد و باید از تمام ابزارهای موجود استفاده شود تا بیمار درد نکشد.مواردی وجود دارد که دندانپزشک پیش بینی می کند بیمار درد زیادی بعد از درمان یا بین جلسات درمان داشته باشد.مثلا با درد شدید قبلی مراجعه کرده است.اوراینسترومنت یا اورفیلینگ صورت گرفته است.یا شغل بیمار یا فعالیت بیمار به نحوی است که نمی توان در مورد کنترل درد او ریسک کرد،حتمن باید تجویز کورتون ها را در خط اول هم مد نظر قرار داد.

مثلا وقتی بیماری که برایش درمان ریشه دندان با سابقه درد قبلی شدید صورت می دهید خلبان هواپیمای مسافربری است و قرار است فردای همان روز پرواز داشته باشد منطقی خواهد بود که از روش کنترل درد قوی تری برایش در نظر بگیریم.چون عوارض چنین درمانی مطمئنن از عوارض باقی ماندن درد بیشتر خواهد بود!

مسئله دوم در تجویز کورتون ها، وجود التهاب و تورم است.کورتون ها اثر ضدالتهاب قوی تری نسبت به NSAIDها و استامینوفن دارند.در مورد سرکوب سیستم ایمنی توسط کورتون ها در دوزهایی که در دندانپزشکی تجویز شده است نگرانی اندکی وجود دارد.بنابراین تصور اینکه تجویز یک یا دومرتبه کورتون برای کنترل درد و التهاب در فرد با سیستم ایمنی سالم موجب گسترش عفونت می شود برداشت درستی نیست.نیاز به تجویز آنتی بیوتیک هم به همراه کورتون هایی مانند دگزامتازون که در دوز محدود برای کنترل درد و التهاب استفاده می شوند وجود ندارد.

نکته دیگر این است که تجویز محدود کورتون( مثل یک آمپول 8 میلی گرم بر 4 میلی لیتر دگزامتازون یا قرص خوراکی آن ) ظرف 4 ساعت اثرات خود را اعمال کرده و نیاز بیمار به مصرف سایر داروها( مانند ایبوپروفن، استامینوفن و حتی آنتی بیوتیک هایی که مورد آخر به غلط توسط بیماران برای کاهش درد مصرف می شوند را کاهش می دهد.) کاهش می دهد و از عوارض مصرف طولانی مدت سایر داروها می کاهد.البته دندانپزشکان نباید مکانیسم اثر دگزامتازون و سایر کورتون ها را فراموش کنند! به خاطر داشته باشیم اگر بیمار به خاطر ناراحتی سیستم گوارشی قادر به تحمل ایبوپروفن نیست، بالطبع دگزامتازون هم با مسیر اسید آراشیدونیک در نهایت مهار سیکلواکسیژناز یک و دو را هم مهار خواهد کرد و عوارض پابرجا خواهد بود! کورتون در دوز کم اما می تواند نیاز به مصرف طولانی تر ( و عوارض بیشتر) داروهایی مثل ایبوپروفن و استامینوفن را کاهش دهد.ولی از آنجایی که برای اغلب درد های دندانپزشکی دوز اندک ضددرد ها تجویز می شود، بنابراین در اکثر درمان های دندانپزشکی هم به کورتون درمانی نیازی نیست!

اما کورتون ها( از جمله دگزامتازون ) عوارض زیادی هم دارند که باعث می شود در خط اول کنترل دارویی درد دندان قرار نگیرند.با سرکوب ایمنی ، ایجاد پوکی استخوان ،افزایش قند خون،چاقی مشابه سندرم کوشینگ و ….
بیشتر این عوارض در بیمارانی دیده می شوند که به دلیل بیماری های مانند رماتیسم یا سایر بیماری های خودایمنی یا اختلالات با منشا هورمونی مانند اختلالات غده آدرنال به صورت طولانی مدت کورتون مصرف می کنند. (در برخی از این بیماران تنظیم دوز مصرفی کورتون با مشاوره پزشک معالج ضروری است) اما اندیکاسیون تجویز کوتیکواستروئید هایی مانند دگزامتازون در دندانپزشکی محدود است ، دوز تجویزی اندک است و بروز چنین عوارضی در افراد سالم نادر است.

چندی پیش با بیماری مواجه شدم که در دهانش یک دندان با درمان ریشه ناقص حضور داشت و در رادیوگرافی پری آپیکال دندانش هم نیاز به درمان مجدد ریشه مشهود بود.اما دندانپزشک معالجش بیمار را به دگزامتازون بسته بود و مدت طولانی بود که بیمار دگزا تزریق میکرد.نتیجه این که اضافه وزن نامتناسب بیمار(Buffalo like) و چهره گرد(Moon face) که علایم شبه کوشینگ به شمار می روند واضح بود! بیمار خونریزی گوارشی هم پیدا کرده بود.در نهایت درمانی برای بیمار انجام نشده بود و صرفا درد دندان بیمار به بهای به خطر افتادن سلامتی ، ظاهر و حتی زندگی بیمار کاهش یافته بود!

مسئله آخر در تجویز گلوکوکورتیکواستروئید ها،انتخاب شکل دارو و مرحله تجویز است. دندانپزشکان اغلب عادت کرده اند که فرم تزریقی دگزامتازون را به صورت داخل عضلانی نسخه کنند.درحالی که کورتیکواستروئید ها به صورت قرار گیری موضعی در داخل دندان(مثل پماد های تریامسینولون و همچنین ترکیب تجاری با نام لدرمیکس) بعد از شروع درمان ریشه به خصوص در دندان وایتال، اثرات زیادی در کاهش درد بیمار با عوارض خیلی کمتر دارند.به علاوه تزریق موضعی آن ها در محل دندان( بعد از بی حسی موضعی) هم در کاهش درد موثر است.فرم خوراکی دارو هایی مثل دگزامتازون به صورت 0.75 و 1 میلی گرم و سایر انواع کورتون ها مثل پردنیزون و متیل پردنیزون هم موجود است. فرم تزریقی متیل پردنیزون( با نام تجاری دپومدرول) اثرات قابل توجهی در کنترل درد های با منشا اندودنتیک مخصوصن فلیرآپ های متعاقب درمان ریشه دارد.

از آنجایی که کورتون ها می توانند حتی بدون انجام درمان،ممکن است بتوانند درد دندان را کاهش دهند گاهی مشاهده می شود دندانپزشکان در مواجهه به بیماران اورژانس به جای شروع درمان اورژانس فقط به تجویز یک دگزامتازون تزریقی اکتفا می کنند.این کار البته برخلاف ذات مفهوم درمان است و تجویز کورتون ها بعد از شروع درمان ممکن است فقط اندیکاسیون پیدا کند نه بدون شروع درمان. (داروهای غیرازخانواده کورتون ( غیراستروئیدی) مانند کتورولاک و پیروکسیکام در مواردی جایگزین مناسبی برای اثر ضد دردی و ختی ضدالتهابی کورتونها هستند)

آیا بعد از عصب کشی باید حتما دگزا تزریق کنم؟

خیر، دگزامتازون در موارد خاص و شاید نادری بعد از درمان ریشه شما (عصب کشی) تجویز می شود. برای کنترل درد بعد از درمان ریشه داروهای اصلی تجویزی ضد دردهای قابل تهیه از داروخانه بدون نسخه مثل ایبوپروفن و استامینوفن و ترکیبات کدئین دار هستند.

آیا دگزامتازون می تواند بدون مراجعه به دندان پزشک دندان مرا خوب کند؟

خیر، دگزامتازون برای درمان دندان شما کاری انجام نمی دهد و فقط علایم را می تواند مدت محدودی پنهان کند و حتی در طولانی مدت موجب مشکلات بیشتری مانند ضعیف شدن ایمنی شما و گسترش بیماری های عفونی شود.

دندان پزشکم برای من دگزا تجویز کرده است آیا ممکن است پوکی استخوان بگیرم؟

در دوزهای معمول که دندان پزشکان در شرایط خاص کورتون ها را برای بیماران تجویز می کنند نگرانی از عوارض آن ها مانند پوکی استخوان، گسترش عفونت ها و… حداقل است و تقریبا می شود گفت نگرانی در این مورد وجود ندارد.

آیا با کورتونی که دندان پزشک برایم تجویز کرده باید حتمن ۀتی بیوتیک بخورم؟

خیر، در افراد سالم نیازی به مصرف آنتی بیوتیک به همراه کورتون در درمان های دندان پزشکی وجود ندارد.

من ورزشکار حرفه ای هستم و قرار است تست دوپینگ بدهم. دندان پزشکم برایم دگزامتازون تجویز کرده است. ممکن است تست دوپینگم مثبت شود؟

بله. دگزامتازون می تواند قند خون را افزایش دهد و مصرف آن دوپینگ محسوب می شود.

آیا در دوران بارداری مصرف دگزامتازون آزاد است؟

خیر. مصرف هر نوع دارو در دوران بارداری باید با مشورت پزشک معالج باشد. دگزامتازون جز داروهای گروه C در بارداری بوده و مصرف آن در شرایط عادی توصیه نمی شود. ولی در شرایط خاص با تشخیص پزشک معالج تجویز آن ممنوع نیست.

آیا دگزامتازون می تواند مرا چاق کند؟

بله، عوارض طولانی مدت مصرف کورتون ها افزیش وزن و علایم شبیه سندرم کوشینگ است. ولی چاقی ناشی کورتون ها متناسب نیست و تجمع بافت ها در نواحی خاصی روی می دهد و چاقی بدریختی به شمار می رود. همچنین پوکی استخوان هم همراه با این حالت دیده می شود. ولی در دوزهای اندک دندان پزشکی نباید نگران چنین عوارضی بود.

دندان پزشکم برای درمان درد شدید بعد از عصب کشی دگزامتازون را پای ریشه دندانم تزریق کرده است آیا کار درستی کرده است؟

بله، در شرایط خاص، تجویز موضعی کورتون ها در مجاورت ریشه دندان، بعد از بی حسی در کتاب های مرجع ذکر شده است. بنابراین کار اشتباهی صورت نگرفته است.

آیا در مواقع دندان درد می توانم از داروخانه دگزا تهیه و مصرف کنم؟

خیر، دگزامتازون دارای عوارض متععدی بوده و درمان درد دندان نیست. اگر چه علایم درد را می تواند به مدت محدود کمتر کند ولی در نهایت علت درد شما به جای خود باقی است و تنها راه درمان آن مراجعه به دندان پزشک است. مصرف خودسرانه دگزا سیستم ایمنی شما را تضعیف و عوارض جانبی متعددی دارد و چون درمان قطعی دندان شما انجام نمی شود و به تعویق می افتد، اوضاع شما و دندانتان را وخیم تر می کند. ضمن اینکه فروش شکل تزریقی دگزامتازون بدون نسخه ممنوع است!

نکته آخر اینکه کورتون ها اگر چه “حال خوب کن” هستند و یوفوریا ایجاد می کنند ولی قند خون را افزایش داده و برای ورزشکاران دوپینگ محسوب می شوند و تست های دوپینگ را هم مثبت می کنند!

در درمان های جراحی یا درمان های پریودنتال اندیکاسیون مصرف کورتون ها ممکن است محدود به کنترل درد نباشد و محدوده وسیع تری شامل کنترل تورم، کاهش تحلیل استخوان( کورتون ها با مهار همزمان استئوکلاست ها و استئوبلاست ها می توانند در شروع تجویز بر حفظ سطح استخوانی موثرند)و پروفیلاکسی درد باشد که اساس و نحوه تجویز هم با موارد ذکر شده یکسان است.
به طور خلاصه کورتون ها و به طور اخص دگزامتازون ابزار موثری در دست ما دندانپزشکان برای عرضه درمان هر چه بهتر و کم عارضه تر به بیمارانمان است، به شرطی که قدر این ابزار را بدانیم و از آن درست و به جا استفاده کنیم!

خواهشمنديم اگر سوال يا نکته‌اي براي مطلب مصرف دگزامتازون و تاثیر آن روی دندان

در ذهن شما باقي مانده است، آن‌را در قسمت نظرات با ما و ساير کاربران به اشتراک بگذاريد.

—————————————————————————————-

مجله اینترنتی دلگرم

مرجان امینی