درس چهاردهم تفکر و سواد رسانه‌ای کلاس دهم مخاطب، بی مخاطب
درس چهاردهم تفکر و سواد رسانه‌ای کلاس دهم |
گستردگی رسانه‌ها و دامنۀ فعّالیت‌های رسانه‌ای در عصر حاضر، شناخت حقوق متقابل رسانه‌ها، مخاطبان و دولت‌ها را به امری ضروری تبدیل کرده است. این مهم همواره از موضوعات مناقشه برانگیز بین مخاطبان، رسانه‌ها و دولت‌ها بوده است؛ زیرا از مصداق‌های مهم حقوق بشر به شمار می‌رود؛ به عنوان مثال مسئلۀ ورود رسانه‌ها به حریم خصوصی افراد یا عدم رعایت حق نشر (کپی رایت) توسط افراد از جمله مسائلی است که امروزه بسیار مشاهده می‌شود. آیا شما با حقوق خود آشنایی دارید؟ شما به عنوان مخاطب در برابر رسانه‌ها از چه حقوقی برخوردار هستید؟
فعّالیت گروهی (صفحهٔ ۱۱۵ کتاب درسی)
فیلم «تکنیک نقّاشی» را ببینید. آیا به عنوان مخاطب حق شما نیست تا از پشت پرده آگاه شوید؟
در جدول زیر، برخی از مهم‌ترین حقوق مخاطب در برابر رسانه‌ها ذکر شده است. بسیاری از این حقوق، حق‌های مسلم و بدیهی مخاطبان است که متأسّفانه گاهی در برخی از رسانه‌ها رعایت نشده است. شما با کامل کردن این جدول، آشنایی بیشتری با حقوق خود پیدا خواهید کرد. پس از تکمیل جدول در گروه، نتایج کار گروه را به کلاس ارائه کنید.
مهم‌ترین مصداق‌های حقوق مخاطب در برابر رسانه‌ها
| ردیف | حق مخاطب | مفهوم و توضیح این حق | نمونه‌ای از نقض این حق در رسانه‌ها |
| ۱ | حق دسترسی به اطلّاعات (حق انتخاب) |
مخاطب حق دارد که منابع رسانه‌ای متعدّد و سالمی در دسترس داشته باشد تا بتواند آنچه را مناسب نیاز و متناسب با علایق و سلایق اوست، انتخاب کند. |
|
| ۲ | حق حفظ و احترام به حریم خصوصی یا حق محرمانگی |
– افشای اسرار خصوصی از زندگی شخصی هنرپیشه‌ها، ورزشکاران و… در شبکه‌های اجتماعی – گذاشتن دوربین مخفی در مراکز خصوصی و پخش آن در رسانه‌های عمومی |
|
| ۳ | حق شکایت از رسانهٔ خطاکار و دادخواهی |
مخاطب حق دارد از رسانه‌ای که در حق او ظلمی روا داشته است به مراجع صالح قانونی شکایت، و از دادگاه حق خود را مطالبه کند. |
|
| ۴ | حق پاسخ گویی | رسانه مطلب درستی را بیان کرده است امّا مخاطب در آن مورد توضیحات و استدلال‌هایی دارد که سوءتفاهم را برطرف می‌کند. |
|
| ۵ | حق تصحیح | رسانه مطلب نادرست (دروغی) را بیان کرده است. مخاطب حق دارد تصحیح آن مطلب کذب را مطالبه کند. |
|
| ۶ | حق احترام به عقاید دینی و مقدسات | ||
| ۷ | حق حفظ حرمت اشخاص و منع افترا و توهین | ||
| ۸ | حق بهره‌مندی از اطلّاعات صحیح و دقیق و منع نشر اکاذیب |
روزنامه‌ای که برای افزایش شمارگان و تعداد مخاطبان خود، عنوان‌های جنجالی و دروغین می‌زند و مخاطب را فریب می‌دهد. |
|
| ۹ | حفظ عفت و اخلاق عمومی و منع هرزه نگاری |
رسانه‌ها باید عفت و اخلاق عمومی را حفظ و از هرزه نگاری (نشر مطالب مستهجن) پرهیز کنند. |
|
| ۱۰ | رعایت حقوق مخاطبان آسیب پذیرتر (مانند کودکان) |
پخش کردن تبلیغاتی که فراتر از سن و توان و گنجایش ذهنی کودکان است و باعث می‌شود آنها به خطا، عمل خطرناک انجام دهند یا به مشکلات دیگر مبتلا شوند. |
|
| ۱۱ | حق بهره‌مندی مساوی از قانون | اختصاص زمان تبلیغات به یک نامزد انتخابات، بیش از سایر نامزدها در یک رسانهٔ عمومی |
|
| ۱۲ | رعایت انصاف و بی‌طرفی در رسانه‌ها | رسانه‌های حزبی و جناحی که صرفا برای منافع افراد منتسب به خود، محاسن گروه خود و معایب گروه رقیب را بزرگ‌نمایی می‌کنند. |
|
| ۱۳ | رعایت بهداشت روانی (پرهیز از خشونت) |
نمایش خشونت در برنامه‌های کودک تمرکز افراطی بر نشر خبرهای نگران کننده |
بیشتر بدانید
حریم خصوصی
همۀ ما اطّلاعاتی شخصی داریم که می‌خواهیم خصوصی بماند و آنها را با افرادی خاص به اشتراک نگذاریم؛ برای مثال می‌خواهیم دوستانمان شماره تلفن ما را داشته باشند، ولی مایل نیستیم اطّلاعات تماس خود را در اختیار بازاریاب تلفنی و دیگر آگهی دهندگان قرار دهیم. همچنین وقتی اطّلاعات خود را در اختیار دوستان نزدیکمان قرار می‌دهیم، انتظار داریم از اصول اساسی انصاف، مبنی بر به اشتراک نگذاشتن این اطّلاعات با شخص سوم، بدون کسب اجازه از ما پیروی کنند یا دست کم چنین اقدامی را به اطّلاع ما برسانند. موارد زیر نمونه‌هایی از مصداق‌های اصلی حریم خصوصی به شمار می‌آید:
1- نام و سایر مشخصات شناسنامه‌ای
2- نشانی اعم از نشانی محل سکونت یا نشانی الکترونیکی
3- تصاویر
4- اوقات فراغت و چگونگی گذران آن
5- روابط و موقعیت خانوادگی
6- روابط دوستانه
7- مکاتبات و مراودات مخابراتی یا کتبی و امثال آن و نیز محمولات پستی
بیشتر ما هنگام تعامل با شرکت‌ها و مؤسسات انتظار داریم آنها نیز حریم خصوصی ما را نقض نکنند؛ یعنی هرگاه چیزی از یک فروشگاه یا تارنما (سایت اینترنتی) می‌خریم، انتظار داریم این فعّالیت میان ما و آنها باقی بماند و با دیگر فروشگاه‌ها، شرکت‌ها و مؤسسات خارج از این معامله به اشتراک گذاشته نشود. چنین چیزی به طور معمول رخ نمی‌دهد. امروزه افراد، شرکت‌ها و مؤسسات به شش روش، حریم خصوصی ما را نقض می‌کنند:
– زیر نظر گرفتن
– فروش اطّلاعات
– دزدی هویت افراد
– کنترل رایانۀ شخصی دیگران
– ویروسی کردن
– فرستادن هرزنامه
رسانه‌ها نیز امروزه بیش از پیش به زندگی خصوصی افراد علاقه‌مند شده‌اند. این تمایل به انتشار خصوصی از ورود ارزش‌های جدید و دیگر الگوهای زندگی حکایت می‌کند. پیشرفت فناوری ارتباطی و رسانه‌ای شدن زندگی بشر در قالب ارتباطات جمعی، ضرورت پاسداشت و رعایت اخلاق را توسط رسانه در جهت حمایت از حریم خصوصی افراد بیشتر می‌کند. از سوی دیگر در چنین فضایی افراد نیز مسئول حفاظت از حریم خصوصی خود هستند. شما چگونه از حریم خصوصی خود حفاظت می‌کنید؟
14 توصیه برای حفاظت برخط (آنلاین)
***عکس
ای کسانی که ایمان آورده‌اید در خانه‌هایی غیر از خانۀ خود وارد نشوید تا اجازه بگیرید و بر اهل آن خانه سلام کنید، این برای شما بهتر است، شاید متذکر شوید. (سورۀ نور، آیۀ 27)
فعّالیت در خانه (صفحهٔ ۱۱۹ کتاب درسی)
طی هفتۀ جاری با توجّه به جدول حقوق مخاطب در برابر رسانه‌ها، نسبت به رسانه‌های اطراف خود و پیام‌های آنها حساس باشید و برای نقض این حقوق، دو نمونه ذکر، و جلسه آینده در کلاس مطرح کنید.
لطیفه‌های رسانه‌ای
– به سلامتی مادری که اگه ۱۰۰ تا پریز خالی هم باشه، برای وصل کردن جاروبرقی، گوشیِ تو رو از شارژ در میاره! یعنی به وضوح دیدماااااا
– دقت کردین شبای عروسی تا دهنت پر می‌شه دوربین میاد روت!؟ گفتم حواست باشه
شما چه موارد دیگری شنیده‌اید؟ این لطیفه‌ها به کدام حقوق مخاطب ربط دارد؟
یک بار دیگر صفحهٔ عنوانی فصل چهارم را مشاهده کنید. قرار بود در این فصل شما تحلیل با یکی از سؤالات کلیدی سواد رسانه‌ای را تمرین کنید؛ همان سؤالی که با علامت مشخّص شده است. اگر با مطالعهٔ متون و فعّالیت‌های این فصل تا حدودی دریافتید که «چطور افراد مختلف یک پیام را متفاوت درک می‌کنند» و با نقش و حقوق خود در این مورد آشنا شدید، در جهت هدف اصلی آن گام برداشته‌اید.
کلاس معکوس (صفحهٔ ۱۲۰ کتاب درسی)
متن صفحات 122 و 123 درس 15 را در خانه مطالعه کنید. در طول هفته یک فیلم، تصویر، مجله، روزنامه، کتاب و… را انتخاب و براساس مؤلفه‌های سبک زندگی نام برده در متن درس، آن را تحلیل کنید. رسانهٔ انتخابی خود، تحلیل آن و سؤال‌های احتمالی را جلسهٔ بعد به کلاس بیاورید.
آموزش درس 14 کتاب تفکر و سواد رسانه ای
حتماً بخوانید:
