درس بیست و یکم تفکر و سواد رسانه‌ای کلاس دهم

درس بیست و یکم تفکر و سواد رسانه‌ای کلاس دهم |

امروزه ما گریزی از رویارویی با رسانه‌ها و پیام‌های رسانه‌ای نداریم. فناوری‌های نوین ارتباطی وضعیتی را فراهم ساخته‌اند که افراد در کمترین زمان با کمترین هزینه، پیام‌های تولیدی خود را به صورت جهانی انتشار می‌دهند؛ این امر ما را با پدیده‌ای به نام «سرریز اطّلاعات» رو به رو ساخته است.

سرریز اطّلاعات وضعیتی است که در آن، در زمینۀ یک موضوع، بیش از اندازه اطّلاعات موجود است. این پدیده می‌تواند موجب اضطراب و سردرگمی افراد و ناتوانی در تصمیم گیری در انتخاب یا صرف نظر کردن از همه یا بخشی از اطّلاعات شود. از سوی دیگر رسانه‌ها هم در رقابت با یکدیگر، در ارائۀ انبوهی از اطّلاعات، سعی در استفادۀ حداکثری از فنون اقناع برای جذب ما دارند. در این حالت اگر مهارت انتخابگری را نیاموخته باشیم به آنچه جذاب‌تر و قانع‌ کننده‌تر – و نه لزوماً مورد نیاز و مفیدتر است، جذب، و گاه به استفاده از آن وابسته می‌شویم؛ این وابستگی گاهی چنان پیش می‌رود که به «اعتیاد رسانه‌ای» منجر می‌شود.

گفت‌وگوی کلاسی (صفحهٔ ۱۶۲ کتاب درسی)

دربارۀ پرسش‌های زیر گفت‌وگو کنید.
– مفهوم «سرریز اطّلاعات» چه مثال‌هایی را در ذهن شما تداعی می‌کند؟
– سرریز اطّلاعات ما را با چه مشکلاتی رو به رو می‌سازد؟
– نقش مثبت یا منفی ما در سونامی «سرریز اطّلاعات» چیست؟
– به نظر شما «معتاد رسانه‌ای» چه ویژگی‌هایی دارد؟
– امروزه اعتیاد به کدام رسانه‌ها بیشتر است؟ آیا سن، جنسیت و … در اعتیاد رسانه‌ای اثرگذار است؟
– چه چیزهایی زمینه برای اعتیاد رسانه‌ای را فراهم می‌کند؟
– چگونه می‌توان با اعتیاد رسانه‌ای مقابله یا آن را ترک کرد؟
– به نظر شما بین «سرریز اطّلاعات» و «معتاد رسانه‌ای» رابطه‌ای وجود دارد؟ دلیل خود را برای پاسخی که داده‌اید، بیان کنید.

در جدول زیر تعدادی از نشانه‌های «اعتیاد رسانه‌ای» درج شده است. با انتخاب یکی از درجات مقیاس برای هر نشانه، وضعیت خود را ارزیابی کنید؛ سپس نتایج را در کلاس مطرح، و با دیگران مقایسه و گفت‌وگو کنید.

اگر برای تعداد زیادی از این گزاره‌ها، گزینۀ «همیشه» را علامت زده‌اید، احتمالاً اعتیاد رسانه‌ای دارید و بهتر است از یک مشاور کمک بگیرید.
اگر برای تعداد زیادی از این گزاره‌ها، گزینۀ «بیشتر وقت‌ها» را علامت زده‌اید، شما در معرض اعتیاد رسانه‌ای قرار دارید؛ در مصرف رسانه‌ای خود بازنگری کنید.
فیلم «اعتیاد رسانه‌ای» را ببینید.

البته قضاوت دربارۀ اعتیاد رسانه‌ای به این سادگی نیست و باید عواملی چون شرایط اعتیاد، مخاطب و دسترسی را در نظر گرفت؛ به عنوان مثال شرایط اعتیاد به اینترنت عبارت‌اند از: استفادۀ بیش از سه ساعت پشت سرهم و بدون داشتن هدف خاص. پهنای باند اینترنت در کشورها نیز متفاوت است و روی زمان دسترسی به اینترنت اثر می‌گذارد. شرایط مخاطب در ایام تحصیل، کار، امتحانات، تعطیلات و… نیز بر زمان استفاده از رسانه‌ها اثر می‌گذارد. ممکن است شما در ایام تحصیل برای انجام پژوهش‌های مدرسه‌ای خود گاهی بیش از سه ساعت از اینترنت استفاده کنید یا پس از ایام امتحانات بیشتر ساعات یک روز را برای سرگرمی به استفاده از رسانه اختصاص دهید که به معنای اعتیاد رسانه‌ای نیست.

– اعتیاد به بازی آنلاین مهندس جوان را سارق کرد.
– نیمی از نوجوانان جهان به گوشی هوشمند اعتیاد دارند! (عصر ایران)
– مرد تایوانی پس از ۳ روز بازی مداوم در یک گیم‌نت درگذشت.
-هشدار قائم‌مقام معاون فرهنگی دانشجویی وزارت بهداشت: آمار اعتیاد به اینترنت دانشجویان نگران‌ کننده است (فارس).
– تحقیقات نشان می‌دهد وابستگی به تلفن همراه مانع از توجه به محیط اطراف می‌شود.
– یک روانشناس در گفت‌وگو با فارس: اعتیاد به شبکه‌های اجتماعی به طلاق منجر می‌شود!
– محقق و پژوهشگر دانشگاه اصفهان: اعتیاد به اینترنت، سرآمد اعتیادهای رفتاری است (فارس).

فعّالیت در خانه (صفحهٔ ۱۶۵ کتاب درسی)

با در نظر گرفتن موارد زیر برای رژیم مصرف رسانه‌ای خود اصول و قواعدی بنویسید تا با کمک آنها بهره‌مندی خود را از رسانه‌ها مدیریت کنید.