خاصیت دارویی و درمانی گیاه پنیرک (سبزی توله) برای سلامتی بدن

خواص پنیرک در طب سنتی

پَنیرَک از گیاهان خزنده و پایا با بلندای ۱۰ تا ۱۵ سانتیمتر و ساقه‌های ستبر، شاخه‌شاخه و کرک‌دار و منشعب و رنگ گل‌ها آبی و صورتی و میوه مسطح است. این سرده در ایران ۱۰ گونه گیاه علفی یک‌ساله یا چندساله دارد. این گیاه در درمان سرماخوردگی مؤثر است و در اغلب نقاط ایران به ویژه در دشت‌های شهرستان اقلید می‌روید.

قسمت مورد استفاده ی پنیرک برگ و گل می باشند. البته در اکثر نواحی، گل پنیرک مورد استفاده قرا می گردد. این گیاه در ایران رویش ندارد و گونه ی نزدیک به آن به نام M.neglecta مورد استفاده قرار می گیرد. گونه ی موجود در ایران، به بلندی گونه ی اول نیست و به حالت تقریبا خوابیده است و حداکثر تا 40 سانتی متر مرتفع می شود. برگ ها دارای حالت دایره ای و دندانه دار و گل ها، بنفش رنگ و کوچک هستند.

گیاه دارویی پنیرک که جهرمی ها به آن “توله” می گویند در اواخر زمستان و اوایل بهار به صورت خودرو در مزارع، باغ ها و زمین های کشاورزی می روید. بر اساس تحقیقات ما این گیاه دارویی نیز در استان های بوشهر، کرمانشاه، کهگیلویه و بویراحمد و فارس نیز به همین اسم (توله) نامیده می شود.در برخی از نقاط کشور از این گیاه به صورت دمنوش و بورانی تهیه و استفاده می شود. در برخی نقاط نیز آن را به همراه ماست استفاده کرده و در جهرم توله را با ترشیجات مانند آب نارنج استفاده می کنند.

قسمت مورد استفاده ی پنیرک در ایران، گل های بنفش رنگ خشک شده ی آن می باشد. محل رویش گیاه در ایران نواحی البرز، اطراف تهران، شمال ایران، آذربایجان، آستارا، اصفهان، نواحی مرکزی ایران، خراسان، دامغان، سمنان، جنوب ایران، کرمان، بلوچستان و سایر نقاط می باشند.

پنیرک برای عفونت بسیار مفید است

فواید دارویی و درمانی گیاه پنیرک

تاثیر پنیرک بر روی دستگاه ادراری و تناسلی

• دمنوش گل پنیرک ادرار آور است.
• مقوی رحم می باشد.
• دارای ویتامین A وB وC است و درمان بیماری های کلیه ومثانه بسیار موثر است.
• برای سوزش مجاری ادراری مفید است.
• دمنوش آن برای عفونت مثانه موثر است.

تاثیر پنیرک بر روی غدد

• دمنوش پنیرک در سلامت کبد و پاک کردن آن موثر است.
• برای درمان یرقان مورد استفاده قرار می گیرد.
• پنیرک تورم دهان و گلو را برطرف میکند

تاثیر پنیرک بر روی دستگاه تنفسی

• دمنوش گل های پنیرک به خاطر داشتن موسیلاژ، یکی از داروهای خوب ضد سرفه است.
• برای رفع زکام به کار می رود.
• تورم دهان و گلو را برطرف می سازد.
• دمنوش ساقه و برگ آن ، گرفتگی صدا را برطرف می کند .

تاثیر پنیرک بر وری دستگاه گوارش

• دمنوش پنیرک به عنوان ضد اسهال عمل می کند.
• ملین است ویبوست را برطرف می سازد.
• خلط آور است.
• دمنوش گل پنیرک ، تورم های روده ای و معده ای را رفع می کند.
• استعمال جوشانده آن به صورت کمپرس گرم و حمام در رفع ناراحتی های بواسیر ، بعضی تومورها، ورم پلک چشم و غیره موثر است.
• در درمان دلپیچه کمک می کند.

تاثیر پنیرک بر روی پوست

• دمنوش پنیرک در درمان جوش های پوستی کاربرد دارد .
• از دمنوش غلیظ آن که اثر نرم کننده پوست بدن را دارد به صورت لوسیون استفاده می شود.

خواص دیگر پنیرک

ترکیب پودر خشک شده پنیرک با روغن زنجبیل ، یک مسکن قوی برای درد می باشد.

موارد منع مصرف و عوارض جانبی پنیرک

عوارض خاصی برای آن ذکر نشده است اما از استفاده زیاد آن باید خودداری کرد .

طریقه و مقدار مصرف پنیرک

تهیه چای:بر روی 2 گرم از گل ها، یک لیوان آب سرد ریخته و حداکثر 5 دقیقه می جوشانیم. هم چنین می توان بر روی همین مقدار گل، یک لیوان آب در حال جوشیدن ریخته و پس از 15 دقیقه، صاف نموده و میل کنیم.

خواص چای و جوشانده برگ و گل پنیرک برای درمان بیماری ها

1- اثرات گل پنیرک، عمدتا مربوط به موسیلاژ و آنتوسیانین آن است که یکی از مهم ترین داروهای ضد سرفه و مفید برای رفع گرفتگی صدا است.

2- بهتر است پس از صاف کردن دم کرده، گل را کمی فشار داد تا تمام موسیلاژ استخراج شده و تفاله را دور بریزیم.

3- هنگام تهیه ی فرآورده، نباید بیش از 5 دقیقه آن را بجوشانیم، چون باعث هیدرولیز موسیلاژ و کم اثر شدن محصول می شود.

4- در منابع جدید مصرف گیاه را برای درمان کم خونی، مفید گزارش نموده اند.

5- مهم ترین فواید و خواص گل پنیرک شامل : ضد درد، ضد التهاب، ضد عفونی کننده، قابض، ملین، ادرار آور، خلط آور و مقوی رحم.

ترکیبات مهم

برگ حاوی حدود 8 درصد موسیلاژ می باشد که پس از هیدرولیز، تولید قندهای آرابینوز، گلوکز، رامنوز، گالاکتوز و اسید گالاکتورونیک اسید می کند. هم چنین حاوی مقدار تانن و فلاونوئید است.

نکات مهم درمورد خواص و فواید دارویی و درمانی پنیرک

1- گیاه پنیرک موجود در ایران(Malva neglecta)، از نظر خواص دارویی مشابه با پنیرک موجود در نقاط دیگر دنیا است. این دو گونه گیاه از یک جنسی هستند که شرح آن داده شده است.

2- خواص گل و برگ پنیرک، نزدیک به هم است؛ ولی اثرات گل به دلیل داشتن آنتوسیانین و لکوآنتوسیانین ها، کامل ترمی باشد.

3- برای استفاده از خواص کامل پنیرک، می توان مخلوطی از گل و برگ آن را مورد استفاده قرار داد.

4- چون اثرات پنیرک با گل ختمی هم جهت است، می توان از مخلوط گل پنیرک و گل ختمی جهت تهیه ی موسیلاژ مربوطه، به ویژه در سرماخوردگی، تسکین سرفه به عنوان خلط آور و رفع گرفتگی صدا استفاده کرد.

5- برای جمع آوری گل ها، بهتر است در زمان باز شدن گل ها که اکثرا در تابستان است، این کار صورت گیرد، جمع آوری برگ ها در فصل بهار باید صورت گیرد.

6- در بازار ایران، فقط گل پنیرک به صورت خشک شده(بنفش رنگ) وجود دارد که می توان طبق روش ذکر شده، از آن استفاده کرد.

خواص پنیرک خشک شده و عرق پنیرک در طب سنتی

از نظر طب سنتی گیاه پنیرک را معتدل می دانند، اخلاط غلیظ را رقیق و اخلاط خیلی رقیق را معتدل می کند. ساییدگی برگ آن برای شکستگی اعضاء مفید است، ترکیب آن با روغن زیتون برای سوختگی و عقرب گزیدگی مفید است، دم کرده ی ساقه و برگ آن با شکر، گرفتگی صدا را برطرف می سازد. در درمان التهاب های تنفسی و جوش های پوستی کاربرد دارد، دارای ویتامین A و B و C است و در درمان بیماری های کلیه و مثانه بسیار مؤثر است، ضدسرفه و مرهم سینه است.

خواص جوشانده پنیرک

1. جوشانده ی آن برای عفونت های مثانه، اسهال خونی و سرفه های شدید موثر و مفید است، دم کرده ی آن برای کسانی که دچار یبوست و دارای معده و روده های تنبلی هستند، توصیه می شود.
2. در درمان برونشیت و استفراغ نیز استفاده می شود، به صورت غرغره در رفع تحریکات مخاط دهان و درد گلو اثر مفیدی دارد و همچنین برای رفع سوزش مجرای ادرار مفید است.
3. برای رفع جوش های صورت نیز می توان از پنیرک استفاده کرد ضمن این که درد و ناراحتی های محل جوش را تسکین می دهد و به صورت کمپرس یا لوسیون در درمان سوختگی ها موثر است.
4. برگ پنیرک به عنوان یکی از گیاهان مؤثر در عوارض سرماخوردگی به ویژه سرفه، در تعداد زیادی از فرمولاسیون های سرماخوردگی، مخلوط با گیاهاندیگر وجود دارد.
5. در هندوستان از گیاه پنیرک به عنوان داروی لعابدار نرم کننده و خنک کننده استفاده می شود، 300 گرم برگ خشک پنیرک را در یک لیتر آب می جوشانند و به عنوان مسکن می خورند.
6. استعمال جوشانده آن به صورت کمپرس گرم و حمام، در رفع ناراحتی های بواسیر، بعضی تومورها، ورم پلک چشم و غیره بین مردم معمول است.
7. از جوشاندن گل و برگ آن در نیم لیتر آب، محلولی به دست می آید که اثر نرم کننده در پوست بدن دارد و به صورت لوسیون مالیدن بر روی پوست، آرامش و نرمی خاصی به افرادی که دارای پوست حساس و لطیف هستند می بخشد.
8. برای تسکین ناراحتی های ناشی از تابش گرمای خورشید و آفتاب زدگی، جوشانده 500 گرم گل یا ریشه گیاه را در یک لیتر آب تهیه کرده و پس از صاف کردن به ملایمت در محل سوختگی می مالند.
9. برای رفع سردردهای یک طرفه شدید، دل پیچه، ورم لوزه ها، درد گلو و آنژین اثر مفید دارد.