حکم سقط جنین در رابطه نامشروع از دیدگاه اسلام چیست؟
سقط جنین ناشی از زنای به عنف و محارم چه حکمی دارد؟
تعریف سقط جنین
سقط جنین اصطلاحاً عبارت است از اقدام به خروج غیرطبیعی حمل قبل از موعد طبیعی وضع حمل، به وسیله مادر یا هر کس دیگر، به قصد نابود کردن جنین به صورتی که جنین خارج شده از رحم زنده نباشد. سقط جنین از نظر شرعی و قانونی حرام و ممنوع است و کسی که به این جرم دست بزند مجازات خواهد شد. البته به صورت استثنایی اجازه سقط جنین داده می‌شود.
شرایط سقط قانونی جنین
با وجودی که در کشور ما سقط جنین غیر قانونی است اما قانون در مواردی آن را آزاد اعلام کرده است و برخی از مادران که ادامه بارداری برای آنها خطرناک است قبل از پایان 19 هفتگی می‌توانند مجوز سقط درمانی را از پزشکی قانونی دریافت کنند. با وجود قانون در مواردی سقط بدون مجوز انجام می‌شود که جنبه جنایی پیدا می‌کند و قانون برای آن مجازات‌هایی را در نظر گرفته است.
بد نیست بدانید که مجوز سقط قانونی جنین فقط در مراکز استان‌ها صادر می‌شود و حتی در استان تهران با وجود بیش از 18 مرکز، فقط یک مرکز اجازه صدور این مجوز را دارد. البته باید به این نکته نیز توجه شود که تصویب قانون سقط درمانی به این معنی نیست که هر مادری که بیماری خطرناکی دارد یا جنین او دچار ناهنجاری باشد برای سقط مراجعه کند بلکه راهی است که امکان انتخاب را به افراد می‌دهد.
زنان باردار باید توجه داشته باشند که حتی اگر شرایط سقط درمانی را داشته باشند در صورت عبور از بارداری بالای 19 هفته نمی‌توان برای صدور مجوز کاری کرد و اگر اقدام به سقط غیرقانونی کنند سقط جنایی محسوب می‌شود و مطابق قانون با کادر پزشکی و فرد خاطی برخورد می‌شود.
در حال حاضر در این زمینه مشکل عمده برای صدور مجوز سقط درمانی برای ناهنجاری جنین است زیرا این موارد با سونوگرافی ساده قابل تشخیص نیست و باید آزمایش ژنتیک انجام شود که روند کار را کمی سخت می‌کند. تمام افرادی که به پزشکی قانونی مراجعه می‌کنند معمولاً باید نامه قضایی داشته باشند و تنها موردی که نیاز به نامه قضایی ندارد مادرانی هستند که برای سقط درمانی و دریافت مجوز مراجعه می‌کنند ما برای آنکه زمان از دست نرود سریعاً این گونه افراد حتی پس از تشکیل پرونده به کارشناسان معرفی می‌شوند تا ابتدای امر سن بارداری مشخص شود و در کوتاه‌ترین زمان ممکن بررسی‌ها آغاز شود تا در صورت واجد شرایط بودن مجوز سقط را دریافت کند.
در مجموع یعنی هر چند عمده‌ترین دلایل سقط، خطر جانی برای مادر، تهدید سلامت، تهدید روان، ناهنجاری جنینی، جنین‌های ناشی از بارداری‌های ناخواسته یا تجاوز جنسی، دلایل اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی است اما گاهی هم مادر بدون هیچ دلیلی خواهان سقط جنین است.
شرایط سقط جنین به صورت قانونی در اسلام
ابتدا باید متذکر شد که رسیدگی به دعوای سقط جنین بر اساس قانون جدید حمایت خانواده بوده و از سوی دیگر قانون در شرایط استثنایی امکان سقط جنین را فراهم آورده است که به شرایط سقط درمانی معروف است. این شرایط عبارتند از:
تشخیص قطعی سه پزشک
تو- تایید مراجع قانونی مبنی بر بیماری جنین که به علت عقب‌افتادگی یا ناقص‌الخلقه بودن موجب سختی و آزار مادر است یا بیماری مادر که با تهدید جانی وی همراه باشد.سقط جنین باید قبل از دمیدن روح (فر ماهگی) باشد. بنابراین خیلی زود باید برای درخواست مجوز اقدام کرد که فرصت از دست نرود.
روند گرفتن مجوز برای سقط جنین
با فرض اینکه مادر درخواست کننده شرایط را داراست باید دنبال تهیه مجوز باشد. برای گرفتن مجوز نیز به مدارکی نیاز دارد. این مدارک شامل ارائه شناسنامه زن و شوهر، سه قطعه عکس تمام رخ، تصویر صفحات اول و دوم می‌شود.یکی دیگر از این مدارک باید برای گرفتم مجوز حتماً همراه داشته باشد شناسنامه و معرفی‌نامه از پزشک متخصص معالج به همراه سونوگرافی معتبر است. البته با هزینه‌های رسیدگی به پرونده نیز باید از سوی متقاضی پرداخت شود.
بد نیست این را نیز بدانید که مجوز سقط درمانی بعد از چهار ماهگی صادر نخواهد شد، بنابراین باید درخواست را سریعاً تهیه و تقدیم کرد زیر این مهلت که از دست برود دیگر مجوز سقط صادر نخواهد شد و در صورت صدور شرایط بسیار سخت‌تری خواهد داشت.
در محله بعدی متقاضی باید مدارک را به مراجع صلاحیت‌دار که همان پزشکی قانونی است تقدیم کند. به عبارتی درخواست بررسی و صدور مجوز سقط جنین به ادارات کل پزشکی قانونی استان‌ها و مراکز پزشکی قانونی شهرستان‌ها تقدیم می‌شود. سازمان پزشکی قانونی به این درخواست رسیدگی و تصمیم لازم را اتخاذ می‌کند.
درست است که قانون برای صدور مجوز سقط جنین اجازه مادر را کافی می‌داند اما معمولاً اجازه پدر هم گرفته می‌شود تا دیگر خدای ناکرده مشکلی ایجاد نشود. سپس بعد از تهیه همه مدارک سازمان پزشکی قانونی به مدارک متقاضیان رسیدگی می‌کند و اگر مشکلی در تهیه مدارک وجود نداشته باشد با صدور مجوز سقط درمانی که از وظایف سازمان پزشکی قانونی است این عمل انجام می‌شود.
دیدگاه فقهای امامیه و دیگر ادیان درباره سقط جنین ناشی از تجاوز
مسئله ای که در اینجا مطرح می شود این است که آیا در مورد زنی که تحت هتک ناموس و تجاوز به عنف یا محارم و حتی زنای به تراضی قرار گرفته و از این طریق باردار شده است و علاوه بر داشتن وضعیت روحی نامناسب، ادامه بارداری و تحمل جنین نامشروع، برای او به لحاظ روانی، اجتماعی و فشارهای خانوادگی قابل تحمل نبوده و بسیار مشقت زاست، می توان حکم به جواز سقط قبل یا پس از حلول روح در بدن جنین نمود یا خیر؟
در متون دین زرتشت مبتنی بر اوستای نو انجام عمل سقط جنین به هیچ بهانه ای روا نیست، اما اگر مردی با دختری دوشیزه یا بانویی جوان- خواه آن دختر یا بانو وابسته به سالار خانواده باشد یا نه، خواه به شوهر داده باشد یا نه- هم خوابگی کند و آن دختر یا بانو از آن آبستن شود نباید از شرم مردم، با آب و گیاه در خود دشتان نابهنجار پدید آورد، نباید از شرم مردم میوه ی زندگی را که در زهدان خویش دارد، نابود کند.
از جمله مباحث بحث انگیز در حقوق یهود نیز بارداری ناشی از زناست؛ بسیاری از عالمان یهودی بر این عقیده اند که زن شوهرداری که از راه زنا باردار شده است، می تواند جنین خود را سقط کند؛ اما اگر دختر بی شوهری اینگونه باردار شود، اسقاط جنین وی روا نیست؛ زیرا بر طبق شریعت یهود فرزند متولد از زنای زن شوهردار، حرام زاده است و فرزند دختر بی شوهر حرام زاده شمرده نمی شود.همچنین در دین مسیحیت، مکان های مقدسی نظیر برخی کلیساهای کاتولیک که سقط را غیرمجاز می دانند، مجوزی برای سقط جنین صادر نمی کنند.
در این ادیان ملاحظه می شود که یا بطور کلی سقط جنین ناشی از زنا مجوزی ندارد و یا تنها برای زن شوهردار باردار شده از این طریق رواست. در عصر کنونی به علت وجود مشکلات بیان شده برای مادر باردار، قوانین برخی کشورهای غربی تحت شرایطی خاص، زنا را مجوز سقط جنین می دانند؛ مانند کشور فنلاند که در چنین مواردی، مشروط به اینکه عمر جنین از 12 هفته تجاوز نکرده باشد، اجازه سقط جنین می دهد.
اما در احکام جزایی اسلام، فقهای امامیه میان جنین ناشی از یک رابطه مشروع و یا رابطه نامشروع به هر سه طریق، تفاوتی قائل نشده و به استناد عموم ادله، سقط جنین را در تمام مراحل از زمان انعقاد نطفه تا زمان وضع حمل، حرام می دانند. اما دین اسلام از آنجائیکه به عنوان آخرین دین الهی است، باید توان پاسخگویی به مسائل روز جامعه و نوپدید را داشته باشد و اینجاست که تفاوت فقه پویای اسلامی و رکود برخی دیگر از ادیان مشخص می شود؛ زیرا اسلام برای جنین نیز ارزش انسانی قائل است اما نه آنقدر گستره جواز سقط را مانند برخی قوانین کشورهای غربی توسعه داده که زنده بودن جنین انتخابی باشد در دستان پدر و مادر، و نه آنقدر این گستره را ضیق گرفته است که حتی با وجود حرج و یا ضرر برای مادر مجوزی برای سقط صادر نشود.
براین اساس اگرچه حکم اولیه فقهای امامیه برای سقط جنین در تمامی اشکال آن «حرمت» است، اما با توجه به قاعده ای ارزشمند با عنوان قاعده «لاحرج»، اکثریت فقها به عنوان حکم ثانوی، سقط جنین ناشی از زنای به عنف و محارم و حتی زنای به تراضی را تا قبل از 4 ماهگی و دمیده شدن روح در جنین، به علت وجود شرایط روحی نامناسب و حرج شدید مادر و به خطر افتادن موقعیت خانوادگی و اجتماعی او، مجاز دانسته اند. در اینجا به اختصار به این قاعده و مجوز بودن آن برای سقط جنین قبل از ولوج روح اشاره نموده و سپس به بیان دیدگاه های فقهای معاصر در این زمینه خواهیم پرداخت.
تعریف قاعده «لاحرج» و دلالت آن بر جواز سقط جنین
حرج در لغت به معنى ضيق، تنگی و گناه معنی شده است.مرحوم راغب اصفهانی در المفردات می فرماید: «حرج در اصل به معنی تجمع دو شی است به گونه ای که از آن، تصور تنگی و ضیق میان آن اشیاء حاصل می شود، به همین سبب حرج را به معنی تنگی و گناه دانسته اند.»
استعمال این لغت در معانی مانند گناه، از باب مناسبت با معناى اصلى است. به عنوان مثال چون گناه براى انسان تنگى مى آورد، با لفظ حرج نيز بيان شده است.شیخ طوسی نيز حرج را به معنى تنگ ترين تنگنا و «اضيق الضيق» دانسته‌اند.
تعریف اصطلاحی حرج
از دیدگاه برخی فقها چون محقق نراقی، معيار عسر و حرجى كه با اين قاعده از بين می رود، عبارت از حرجى است كه بيش از تحمل عادى مردم باشد نه هر زحمت و دشوارى كه معمولاً با هرگونه تكليف وجود دارد.
در واقع مکلف برای انجام تمامی تکالیف باید قدری انرژی صرف کند و ذات هر تکلیف با قدری سختی همراه است و تمام مکلفین این مشقت را تحمل می کنند. اما گاهی به غیر از این سختی فرد به عللی چون بیماری، شغل و … مشقتی فوق مشقتی که دیگران تحمل می کنند، تحمل می کند که این مشقت موضوع قاعده لا حرج است.
پس منظور از حرج در این قاعده، مشقاتی است که عقلاً مقدور است اما مکلف باید سختی فراتر از مشقت خود تکلیف که عادتاً برای همگان وجود دارد، تحمل کند؛ به همین علت شارع این سختی را در احکام دین جعل نفرموده است.بنابراین در تکلیف حرجی، عقل مانع تحمل این مشقت نمی شود، اما خداوند به دلیل لطف و امتنان نسبت به امت رسول ا…(ص) اینگونه احکام حرجی را برای مکلفین وضع ننموده است.
حال گاه این حرج و مشقت برای فرد نسبت به جسم او پدید می آید و گاه نسبت به شرایط روحی او حاصل می شود که در تمامی این موارد آن حکم حرجی بر فرد مکلف تشریع نشده و بر او واجب نمی شود. بطور مثال روزه بر تمامی مکلفین واجب است و برای همگان نیز قدری مشقت دارد، اما هنگامی که فردی بیمار شود و روزه برای او مشقتی فوق مشقتی که این تکلیف عادتاً با خود به همراه دارد داشته باشد، این روزه حرجی خواهد بود و حکم وجوب این روزه حرجی بر این مکلف از طرف شارع اصلاً تشریع نشده است، یعنی شارع تنها روزه غیر حرجی را خواسته و بر مکلف واجب نموده است.
ادله قاعده «لاحرج»
در کتب فقهی برخی آیات قرآن، روایات، اجماع و عقل ادله قاعده لاحرج دانسته شده اند که در اینجا به توضیح اجمالی اهم این ادله می پردازیم.
1: کتاب
الف. آیه «ما جَعَلَ عَلَيْكُمْ فِي الدِّينِ مِنْ حَرَجٍ»
مهم ترین آیه ای که به اتفاق فقهای امامیه دلیل قاعده لاحرج به شمار می آید آیه فوق است. در این آیه «ما» حرف نفی و لفظ «حرج» نیز نکره است و بر طبق دستور زبان عربی، نکره در سیاق نفی افاده عموم می کند، بدین معنی که آیه دلالت دارد بر عمومیت عدم جعل احکام حرجی یعنی آیه می فرماید: «هیچ حکم حرجی در دین جعل نشده است».
یعنی هر حکمی که حرجی باشد اصلاً در دین اسلام از طرف پروردگار تشریع نشده است.حرف «مِن» در آیه زائده بوده و براى بیان تأكيد آمده است. همچنین معنى واژه «دين» نیز در این آيه، ظهور در كلیه احكام و تكاليف دارد و به حکمی خاص، اختصاص نیافته است.پس براساس این آیه هرگاه مکلف در اثر عمل به حکمی شرعی در عسر و حرج قرار گیرد؛ آن حکم حرجی اصلاً از طرف خداوند جعل نگشته و تکلیفی بر عهده مکلف نخواهد بود.
از دیگر آیاتی که از نظر فقهاء مستند قاعده لاحرج به شمار می روند، به آیات زیر اشاره شده است:
- آيه 6 سوره مائده: «… ما يُرِيدُ اللّهُ لِيَجْعَلَ عَلَيْكُمْ مِنْ حَرَجٍ وَ لكِنْ يُرِيدُ لِيُطَهِّرَكُمْ وَ لِيُتِمَّ نِعْمَتَهُ عَلَيْكُمْ لَعَلَّكُمْ تَشْكُرُونَ»
- آيه 185 سوره بقره: «… وَ مَنْ كانَ مَرِيضاً أَوْ عَلى سَفَرٍ فَعِدَّةٌ مِنْ أَيّامٍ أُخَرَ يُرِيدُ اللّهُ بِكُمُ الْيُسْرَ وَ لا يُرِيدُ بِكُمُ الْعُسْرَ …»
- آيه 286 سوره بقره است. در اين آيه خداوند مى‌فرمايد: «… رَبَّنا وَ لا تَحْمِلْ عَلَيْنا إِصْراً كَما حَمَلْتَهُ عَلَى الَّذِينَ مِنْ قَبْلِنا …».
2.سنت
فقهاء به روایات متعددی در زمینه قاعده لاحرج استناد نموده اند که در اینجا به دو مورد از آنها اشاره می کنیم.
روايت عبد الاعلى: «قلت لأبي عبد اللّه عليه السّلام عثرت فانقطع ظفرى فجعلت على اصبعى مرارة فكيف اصنع بالوضوء؟ قال يعرف هذا و اشباهه من كتاب اللّه عزّ و جلّ: قال اللّه ما جَعَلَ عَلَيْكُمْ فِي الدِّينِ مِنْ حَرَجٍ، امسح عليه».
در اين روايت، راوى به امام صادق(ع) مى‌گويد: به زمين افتاده و ناخن وى جدا شده و انگشت خود را با پارچه بسته است، حال چگونه بايد وضو بگيرد. امام(ع) مى‌فرمايد: حكم اين قضيه و نظاير آن از كتاب خدا روشن مى‌شود؛ زيرا خداوند فرموده است: «ما جعل علیکم فی الدین من حرج»مستندات دیگر این قاعده اجماع و عقل بیان شده است که به دلیل توضیحات و نقد تفصیلی مورد نیاز برای رد یا قبول این ادله و همچنین تحلیل دیگر آیات و روایات در این زمینه، تنها به توضیحات فوق بسنده می کنیم.
دیدگاه فقهای معاصر درباره سقط جنین ناشی از زنا
در استفتایی که از مراجع تقلید نیز در این باره صورت گرفت، ایشان به قاعده لاحرج توجه داشته و در پاسخ به این سؤال که دختر یا زن شوهرداری از طریق زنای به تراضی، عنف و یا با محارم با مردی ارتباط نامشروع جنسی برقرار نموده و بر اثر این رابطه، باردار شده است اما اکنون به دلیل فشارهای خانواده و مشکلاتی چون طلاق، و اثرات تجاوز صورت گرفته، دچار رنج و اختلالات روحی شدید از وجود این جنین شده است؛ آیا قبل یا پس از حلول روح در بدن جنین با وجود شرایط فوق زن مجاز به سقط خواهد بود یا خیر؟ می فرمایند:
آیت الله سیستانی: « انداختن حَمْل پس از انعقاد نطفه جايز نيست، مگر اين كه باقى ماندن حمل براى مادر ضرر جانى داشته باشد، يا مستلزم مشقت شديدى باشد كه معمولاً تحمل نمىشود. هرچند این مشقت بعد از زایمان و به جهت نگهداری و سرپرستی او باشد، كه در اين صورت قبل از دميدن روح و جان گرفتن جنين اسقاط آن جايز است و بعد از دمیدن روح جايز نيست حتی- به احتیاط واجب- در فرض ضرر جانی یا مشقت شدید. و مشقت شخصی است و شامل ناراحتی های اعصابی و روحی هم می شود»
آيت الله خامنه ای: «حاملگي در اثر تجاوز جنسي قطعاً فشار روحي زيادي به مادر تحميل مي كند. به طوري كه هم در دوران حمل و هم بعد از تولد كودك نامشروع، مادر دچار عسر و حرج شديد مي شود. لذا بعيد نيست در اين مورد بتوان قائل به جواز سقط جنين شد.»
مرحوم آيت الله فاضل لنكرانی در پاسخ استفتايي در مورد جواز سقط حمل از زنا به دليل حفظ آبرو يا آزار جسمي از ناحيه خانواده معتقد بودند: «بلي، اگر روح در آن دميده نشده(قبل از چهار ماهگي) و مراحل اوليه را طي مي كند، در صورتي كه دختر اطمينان دارد و احتمال عقلايي بدهد كه اگر جنين را سقط نكند مورد اذيت و آزار غير قابل تحمل قرار مي گيرد و در عسر و حرج شديد واقع مي شود، در چنين فرضي بعيد نيست كه سقط جنين حرام نباشد».
همچنین بیان برخی دیگر از فقهای معاصر در این فرض بدین شرح است: «اگر مادر از نظر روحیات فردی و وضعیت خانوادگی و موقعیت اجتماعی به شکلی باشد که برای شخص وی، ادامه بارداری ناشی از زنا، ابداً قابل تحمل نباشد و چه بسا، برای جلوگیری از مفتضح گردیدن، اقدام به خودکشی نماید، تنها در صورتی که به جنین روح دمیده نشده باشد و این امر منشأ حرج شدید باشد، سقط جایز است.»
در پاسخ مراجع و فقهای گرانقدر مشخص می شود که اگر فردی از زنا، حتی زنای با تراضی باردار شده باشد، در صورتیکه شرایط خانوادگی، اجتماعی و خصوصاً روحی فرد به گونه ای باشد که تحمل جنین و یا زایمان و حتی نگه داری از فرزند پس از تولد، موجبات مشقت و حرج شدید برای او پدید آورد، مطابق بیان این بزرگواران این زن می تواند تنها قبل از حلول روح، جنین را سقط کند؛ اما وجود این حرج و مشقت به هیچ عنوان مجوز سقط پس از حلول روح در جنین نخواهد بود.
مجازات سقط غیر قانونی جنین
قانون جدید مجازات اسلامی برای مرتکبان اقدام به سقط غیر قانونی مجازت‌هایی در نظر گرفته شده است. یکی از انواع این مجازات‌ها پرداخت دیه است.
دیه سقط جنین به ترتیب زیر است:
1- نطفه‌اي كه در رحم مستقر شده است، دوصدم ديه كامل
2- علقه كه در آن جنين به‌صورت خون بسته درمي‌آيد، چهارصدم ديه كامل
3- مضغه كه در آن جنين به‌صورت توده گوشتي درمي‌آيد، شش‌صدم ديه كامل
4- عظام كه در آن جنين به‌صورت استخوان درآمده، لكن هنوز گوشت روييده نشده است، هشت‌صدم ديه كامل
5- جنيني كه گوشت و استخوان‌بندي آن تمام شده، ولي روح در آن دميده نشده است، يك‌دهم ديه كامل
6-ديه جنيني كه روح در آن دميده شده است، اگر پسر باشد، ديه كامل و اگر دختر باشد، نصف آن و اگر مشتبه باشد، سه‌چهارم ديه كامل
البته باید این مطلب را نیز بدانید که علاوه بر دیه یکسری مجازات‌های تعزیری نیز برای سقط جنین پیش بینی شده است یعنی سقط غیرقانونی مجازات‌های دیگری هم به‌دنبال دارد. براین اساس هرگاه دراثر جنايت واردشده بر مادر، جنين از بين برود، علاوه بر ديه يا ارش جنايت بر مادر، ديه جنين نيز در هر مرحله‌اي از رشد كه باشد، پرداخت مي‌شود.
باید این را نیز در نظر داشت که هرگاه زني جنين خود را در هر مرحله‌اي كه باشد، به عمد، شبه‌عمد يا خطا از بين ببرد، ديه جنين حسب مورد توسط مرتكب يا عاقله او پرداخت مي‌شود و هرگاه جنيني كه بقای آن براي مادر خطر جاني دارد، به‌منظور حفظ نفس مادر سقط شود، ديه ثابت نمي‌شود.
مطابق قانون مجازات اسلامی سابق نیز نیز هرکس به واسطه دادن ادویه یا وسایل دیگر موجب سقط جنین زن شود به 6 ماه تا یک سال حبس محکوم می‌شد و اگر عالما و عامدا زن حامله‌ای را راهنمایی به استفاده از ادویه یا وسایل دیگری می‌کرد که در نتیجه آن جنین وی سقط شود، به حبس از سه تا 6 ماه محکوم می‌شد و یا اگر طبیب یا ماما یا داروفروش و اشخاصی که به عنوان طبابت یا مامایی یا جراحی یا داروفروشی اقدام می‌کردند وسایل سقط جنین فراهم می‌ساختند یا مباشرت به اسقاط جنین می‌کردند به حبس از دو تا پنج سال محکوم می‌شدند.
برخی اطلاعات کلی
ممکن است در این میان این پرسش ایجاد شود که «آیا در مجازات سقط جنین تفاوتی میان مشروع یا نامشروع بودن جنین وجود دارد؟»بایدبدانید که سقط جنین ناشی از ارتباط نامشروع مانند سقط جنین مشروع دارای کیفر و مجازات است و قانون‌گذاردر این باره تفاوتی قائل نشده است.
همچنین ممکن است سقط در اثر حادثه‌ای مانند حادثه رانندگی رخ دهد. در این رابطه نیز قانون‌گذار ساکت نیست. برابر قانون اگر حادثه رانندگی منجر به سقط جنین شود علاوه بر جنبه عمومی جرم که اگر راننده مقصر باشد مجازات حبس یا جزای نقدی را تحمل کند مکلف به پرداخت دیه جنین به اولیای دم است و اگر حادثه فقط منجر به وضع حمل قبل از موعد طبیعی شود ولی آسیبی به جنین وارد نیاید .
فقط از حیث جنبه عمومی به مجازات حبس یا جزای نقدی محکوم خواهد شد و چنانچه حادثه منجر به مرگ مادر و سقط جنین شود علاوه بر جنبه عمومی جرم باید دیه مادر و جنین را نیز در صورت مطالبه اولیای دم بپردازد. دیه جنین پس از چهار ماهگی اگر پسر باشد دیه کامل یک انسان و اگر دختر باشد نصف دیه کامل خواهد بود.
