جاذبه های گردشگری و تاریخی خراسان شمالی

معرفی مناطق دیدنی خراسان شمالی

خراسان شمالی به مرکزیت شهر بجنورد درشمال شرق ایران واقع شده است. این استان با مصوبه دولت در سال ۱۳۸۳ و پس از تقسیم استان خراسان به سه استان، تشکیل شد. این استان از نظر موقعیت جغرافیایی؛ از شمال با کشور ترکمنستان، از شرق و جنوب با استان خراسان رضوی، از جنوب غربی با استان سمنان و از غرب با استان گلستان هم مرز است. آثار کشف شده در این استان نشان از قدمت تاریخی کهن آن دارد. محوطه باستانی معروف به پهلوان و تپه حیدران جاجرم، قدمتی بیش از ۱۲ هزار سال دارند.

این استان بدلیل زبان و قومیتهای گوناگون از نظر فرهنگی و هنری بسیار درخشان و مورد توجه گردشگران است. آثار تاریخی و طبیعی استان خراسان شمالی بسیار متعدد و گیرا بوده و برخی از آنها منحصر بفرد میباشند. جنگلهای انبوه و حفاظت شده این استان در برگیرنده جانوران و گیاهان ویژه و خاص ایران و حتی آسیا و جهان است.

آینه خانه مفخم خراسان شمالی

عمارات معروف به آیینه خانه مفخم یکی از یادمان های برجسته دوره قاجار در شهر بجنورد و منتهی الیه شمالی خیابان شریعتی قرار دارد، در دوره قاجار بنای آیینه خانه همراه با آثار دیگری از جمله عمارات مفخم، کلاه فرنگی، حوضخانه و سردر در باغ بزرگی قرار داشته و مجموعه دارالحکومه سردار مفخم را تشکیل می داده است.

این بنا در حدود ۱۳۰۰هجری همزمان با دوره حکومت ناصرالدین شاه به دستور یارمحمدخان شادلو معروف به سردار مفخم بجنورد ساخته شده و به عنوان فضای اداری و دیوانی برای انجام دیدارهای رسمی سردار با رجال سیاسی قاجار و نیز انجام مراسمات تشریفات نظامی و رایزنی در باب مسائل سیاسی و اجتماعی با سران ایل شادلو و غیره مورد استفاده قرار می‌گرفته است.

خانه تاریخی جاجرمی ها خراسان شمالی

خانه جاجرمی ها واقع در بجنورد، اوایل خیابان طالقانی شرقی، کوچه جاجرمی از بناهای اواخر دوره قاجاری است که به استناد کتیبه موجود در سال ۱۳۲۵ هجری قمری به دست استاد غلامرضا بنای ساخته شده است. این بنای کوچک و زیبا با پلان مربع به حدود ۶۰۰ متر مربع مساحت، نمونه ارزشمندی از معماری سنتی و حیاط مرکزی است. درب چوبی آن و تمام پنجره ها و نورگیرهای به سمت حیاط باز می شود.

ورودی حسینیه از طریق یک هشتی به حیاط مرکزی متصل شده که با دو رشته پلکان در گوشه های شمال شرقی جنوب غربی به مهتابیه ای طبقه بالا راه نیابد. قسمت فوقانی دیوار ایوان شرقی یک افریز تزیینی با کتیبه به خط نستعلیق دارد که در آن گزیده ای از ترکیب بند مشهور محتشم کاشانی در مرثیه شهدای کربلا (باز این چه شورش است) گچبری شده است.

سنگ نگاره های تکیه نرگسلو خراسان شمالی

سنگ نگاره های پیش از تاریخ که در دهستان بدرانلو از توابع بخش مرکزی شهرستان بجنورد و در حدود ۲۰۰ متری جنوب شرقی روستای نرگسلو علیا قرار گرفته است. محوطه بر لبه یک دره باریک سیلابی واقع شده است. از میان دره باریکی که در پای اصل قرارگرفته رودخانه‌ای جاری است که در محل به نام «چیلاق» مشهور است و در تمام سال در آن آب جریان دارد.

خانه بانک ملی خراسان شمالی

ساختمان بانک ملی از خانه های دوره پهلوی اول در شهرستان بجنورد در ابتدای خیابان امیری جنوبی است که با تلفیق معماری سنتی و فرهنگی ساخته شده است. پوشش سقف بنا به صورت پوشش شیروانی و دارای «کلاه فرهنگی» است و با ستون های دارای سرستون مزین در نما، جلوای زیبا یافته است. پنجره ها و برخی ورودی های بنا با قوس و قاب های کاشی کاری شده ای در بالای آن تزیین شده است.

مجموعه سبزه میدان خراسان شمالی

مجموعه تاریخی سبزه میدان واقع در میدان شهید، اوایل خیابان ۱۷ شهریور، متشکل از یک کاروانسرا، حمام، راسته بازار و چند قهوه خانه از آثار تاریخی دوره قاجار، امروز به یکی از جاذبه های مهم گردشگری شهر بجنورد تبدیل شده است.شاخص ترین اثر این مجموعه کاروانسرای سردار است که طرح کلی آن از یک میانسرا و ۳۴ حجره در اطراف آن تشکیل شده است.

بنای حمام تاریخی در شمال شرقی مجموعه قرار دارد. همچنین «فروشگاه صنایع دستی عطاران» و جز آن هم از قدیم الایام در سبزه میدان علاقه‌مندان و گردشگران انواع دست ساخت های محلی، دست دوخت های سنتی و غیر و عرضه می‌دارد.

همچنین بازار سنتی شهر بجنورد همین حدود است و نیز «چهارشنبه بازار» و «بازار پای توپ» اندکی بالاتر است که مردم را برای خرید لوازم ضروری زندگی، لبنیات و خشکبار اعلاء و گیاهان دارویی خراسان شمالی فرار می خواند.

شهر تاریخی بلقیس خراسان شمالی

ارگ نارین قلعه از آثار به‌جامانده در شهر تاریخی بلقیس اسفراین با قدمتی ۱۲۰۰ ساله، دومین بنای خشتی و گلی ایران و یکی از قطب‌های گردشگری خراسان شمالی محسوب می‌شود. محدوده شهر تاریخی بلقیس که در واقع اسفراین کهن محسوب می‌شود قدمتی حدود چهار هزار سال دارد و در سه کیلومتری جنوب غرب شهر کنونی اسفراین قرارگرفته و ۱۸۰ هکتار وسعت دارد، در این منطقه در طول قرن‌ها همواره مردمی زیسته و تمدن آفریده‌اند و سپس با هجوم و تجاوز اقوام مختلف تخریب‌شده و بار دیگر از درون خاکسترهای جنگ و نفرت جوانه شهری جدید سر برآورده است.

بیشتر آنچه اکنون در این شهر تاریخی باقی‌مانده، آثار و بقایایی است که به دوره صفوی نسبت می‌دهند، اما شواهد و یافته‌های جدید تاریخی حاکی از آن است که دیرینگی شهر تاریخی بلقیس در شهرستان اسفراین به قرن دوم اسلامی می‌رسد.

مهم‌ترین اثر باقی‌مانده در شهر تاریخی بلقیس نارین قلعه است، نخستین دوره استقرار در ارگ پس از حمله مغول به این شهر برمی‌گردد و بعدازاین زمان دو بار در ارگ فعالیت‌های مرمتی و ساخت‌وساز در پیکره آن دیده می‌شود. ‌

قلعه صعلوک خراسان شمالی

قلعه صلعوک دژی استوار بر جبهه جنوبی ارتفاعات سالوک است که قدمت آن به قرون۶-۷ هجری می‌رسد و در متون تاریخی مختلف از آن یاد شده است. این قلعه برفراز یک صخره منفرد با دیواره‌های پرتگاهی ساخته شده که دسترسی و تسخیر آن را در زمان آبادانی و حیات قلعه بسیار دشوار ساخته است.

در داخل قلعه بقایای تاسیساتی همانند انبار آذوقه و غلات، حمام، آسیاب، زندان و مقر فرمانده قلعه و سایرین وجود دارد که مجموع مساحت قلعه را به بیش از یک هکتار می‌رساند و قلعه صلعوک از نظر وسعت و موقعیت بسیار صعب العبور و یکی از مهمترین قلاع نظامی دوره اسلامی در شمال خراسان است.

غارهای دستکند هنانه خراسان شمالی

غارهای هنانه از مجموعه فضاهای دستکند تشکیل شده که برای ایجاد یک روستا با موقعیت تدافعی ویژه در دل کوه کنده شده است. این مجموعه معماری دستکند شامل فضاهای متعدد مسکونی، انبار، آغل و … است که با اختلاف سطح و در سه طبقه ساخته شده‌اند. طبقه اول باربند یا محل نگهداری احشام طبقات دوم و سوم محل انبار آذوقه و اسکان مردم بوده است.
بر اساس مطالعه سفال های بدست آمده در اطراف این مجموعه نیز مطالعات تطبیقی انجام شده، غارهای هنانه در قرون چهارم و پنجم هجری ساخته شده و در دوره‌های بعد به ویژه در زمان ناامنی مورد استفاده قرار می‌گرفته است.

چارتاقی تیموری خراسان شمالی

بنای تاریخی «چهارتاقی تیموری» در ۶ کیلومتری شهر شیروان واقع شده است. این بنای آرامگاهی به «عید خواجه» یکی از سرداران تیمور گورکانی منسوب است. گنبد بنا در اصل از نوع دو پوش منفصل بوده که به مرور پوشش خارجی آن از بین رفته است. عناصر مختلف از جمله تاق نماهایی با پوشش جناقی و آجر چینی خفته راسته در قسمت ساقه گنبد نمای خارجی بنا را تزئین کرده است.

داخل بنا یا اندود گچ پوشیده شده، اما نقاشی های منحصر به فردی از صحنه شکار و نقوش گیاهی زوایای داخل آرامگاه را زینت بخشیده است. همچنین یک نوار کتیبه گچبری زیبا به خط ثلث با مضمون آیاتی از سوره مبارکه آل عمران زیر گنبد را مزین کرده است.

رباط قلّی خراسان شمالی

رباط قلی یکی از باشکوه‌ترین کاروانسراهای خراسان شمالی واقع در بخش سنخواست شهرستان جاجرم و در میان دشت وسیعی است که شهر سنخواست و روستاهای قلی، گازان و… درآن قرار دارند. این بنای تاریخی در سه کیلومتری شرق روستای گازان و سه کیلومتری جنوب روستای قلی واقع شده است.

طرح کلی ربات قلی مستطیل است با چهار برج در چهار گوشه بنا و یک برج نیز در وسط ضلع شرقی قرار دارد.بعد از ورودی از طریق یک فضای سرپوشیده چهارطاقی شکل به چهار طرف دسترسی می یابد. بارانداز یا حیاط کاروانسرا به صورت یک صحن چهار ایوانی در فرورفتگی ایوان جنوبی در محراب با بقایای گچبری که بی شک نمازخانه کاروانسرا بوده، قرار داشته است.

بر اساس آثار و شواهد کتیبه گچبری موجود بر سر در ورودی به خط ثلث که اکنون بکلی از بین رفته و نیز سبک و سیاق معماری و طرح کلی بنا، نما سازی داخل و خارج بنا و مصالح می‌توان این اثر را جزء آثار شاخص دوران تیموری به شمار آورد.

حمام تاریخی جاجرم خراسان شمالی

حمام خزینه ای جاجرم با ۷۰۰ متر مربع مساحت در بافت تاریخی شهر (خیابان ۱۵ خرداد) و در کنار بقایای ارگ قدیم شهر معروف به نارین قلعه و مسجد جامع قرار گرفته و به دوره قاجار تعلق دارد. ورودی حمام از طریق پنج پله به رختکن راه می یابد که خود با یک راهروی ارتباطی موسوم به «میاندر» به گرمخانه متصل می شود.

در مجموع این حمام از پنج بخش رختکن یا سربینه، گرمخانه، خزینه و آب انبار و نیز گلخن، منبع آب گرم و سرد و مخزن سوخت تشکیل شده است.

قلعه جلال‌الدین خراسان شمالی

قلعه جلال‌الدین یکی از آثار دوران تاریخی پس از اسلام مربوط به سده‌های ششم و هفتم هجری است که بین دو شهرستان گرمه و جاجرم در خراسان شمالی واقع شده است. قلعه جلال‌الدین در فاصله پنج کیلومتری غرب شهرستان گرمه، یکی از برجسته‌ترین قلعه‌های نظامی خراسان شمالی محسوب می‌شود.

این قلعه بر روی تپه‌ای نسبتا مرتفع سنگی که در حد فاصل بین گرمه و جاجرم قرار دارد، با مصالحی چون سنگ و ملاط ساروج و گاها آجر ساخته شده و دارای پلانی ۶گوش با ۶ برج مدور در اطراف آن است که درب ورودی آن در ضلع جنوب واقع شده و در سال‌های گذشته نیز عمارتی در بالای این درب مشاهده می‌شد.

قلعه جلال الدین که ارتفاع برج‌ها و دیوارهای آن حدود ۱۲ متر است؛ در واقع در داخل از چهار اطاق در میان این برج‌ها ساخته شده و خمره‌هایی نیز در بدنه دیوارهای داخلی و قطور قلعه جهت جمع آوری آب و آذوقه ایجاد شده است. در ضلع جنوبی و سمت راست درب ورودی این قلعه راه پله‌ای جهت دسترسی به برج‌ها برای انجام کارهای نگهبانی وجود دارد و روزنه‌هایی نیز در تمام طول دیوارهای اطراف و برج‌ها ایجاد شده است.

آتشکده اسپاخو خراسان شمالی

اثر مشهور آتشکده اسپاخو در روستایی به همین نام در ۶۱ کیلومتری جنوب غرب شهر آشخانه مرکز شهرستان مانه سملقان در نزدیکی جاده گرگان به بجنورد قرار دارد. در روستای اسپاخو تاکنون ۱۴ اثر و محوطه تاریخی شمال آتشکده اسپاخو، قلعه شهر سوخته، معدن تاریخی، ساختارهای آرامگاهی، قلعه ساسانی، رشته قنات قدیمی، محوطه اسلامی و محوطه چشمه علی اصغر شناسایی شده است.

اما مهمترین و شاخص‌ترین اثر این مجموعه آتشکده اسپاخو است که بر روی تپه ای نسبتا بلند در جنوب روستای امروزی اسپاخو قرار دارد. این بنا به جهت شرقی -غربی از دو فضای مستقل تشکیل همچون فضای مربع شکل زیر گنبد که فضای اصلی (تالار) است و فضای مستطیل شکل ایوان تشکیل شده است.

مسجد قاولقا خراسان شمالی

مسجد قاولق علیرغم اینکه هنوز در فهرست آثار ملی ایران قرار نگرفته است اما به عنوان یک جاذبه گردشگری فرهنگی- مذهبی شناخته شده است.

این مسجد در روستای قاولقا از توابع بخش جرگلان، در فاصله ۴۰ کیلومتری از مرکز شهرستان و در فاصله ۱۳۰ کیلومتری مرکز استان قرار دارد. قدمت مسجد حدود ۱۰۰ سال است و ویژگی برجسته آن طرح های منحصر به فرد گیاهی مسبک دیوارهای داخلی آن است.

نمونه این طرح‌ها شبیه شاخ قوچ در دست بافت های قوم ترکمن از قبل نمد، فرش و پارچه های ابریشمی قابل مشاهده است و تنوع نقش و رنگ به کار رفته در این نگارها شاد و جالب توجه است. لازم به ذکر است که خراسان شمالی علاوه بر داشتن آثار تاریخی، دارای طبیعت بکر با گیاهان دارویی خاص مناطق است که در ادامه معرفی می کنیم.

بش قارداش خراسان شمالی

بش قارداش در زبان ترکی به معنای پنج برادر یکی از جاذبه‌های تاریخی، طبیعی و گردشگری خراسان شمالی در چهار کیلومتری جنوب غربی بجنورد است. یادمان سردار مفخم حاکم بجنورد و استر آباد در اواخر دوره قاجار بنای آرامگاهی با شکوهی است که مشرف به چشمه معروف بش قارداش در این پارک زیبا که در اکثر مواقع و به ویژه روزهای پایانی هفته تفریح گاه و تفرجگاه اهلی شهر و میهمانان و گردشگران است. چشمه این پارک از خواص درمانی خاصی برخوردار است که در آبشناسی پزشکی جهت درمان بیماری های تغذیه‌ای، اشکالات کبدی، صفرایی دارای اهمیت خاصی است.

روستای توریستی اسفیدان خراسان شمالی

روستای توریستی اسفیدان در ۴۵ کیلومتری جنوب شرقی ایران واقع شده است. این روستا بافت مسکونی جالب توجهی دارد به طوری که خانه ها به صورت پلکانی در دامان کوه ساخته شده اند بر همین اساس اسفیدان به «ماسوله خراسان شمالی» شهرت یافته است.

از جاذبه های روستا به آبشار هِنَه ور، آبشار بارگاه، غارخزانه هِنَه ور، مقبره شیخ محمدرضا ربانی محمد معروف به حاج آخوند، بقعه امامزاده محمد بن باقر بن موسی بن جعفر(ع) می توان اشاره کرد.

روستای زیبای گریوان خراسان شمالی

روستای زیبای گریوان از توابع دهستان آلاداغ بخش مرکزی شهرستان بجنورد و حدود ۱۸ کیلومتری جنوب شهر بجنورد و از ییلاقات بسیار زیبا و خوش آب و هوا در دامنه کوه سر به فلک کشیده و با شکوه سالوک است. گریوان در دامنه شمالی سالوک و آق داغ یعنی مرتفع ترین بخش های رشته کوه آلاداغ قرار دارد. کوه سالوک با ارتفاع ۲۶۷۰ متر و آق جانقر به ارتفاع بیش از ۳۰۰۰ متر در همین حد واقع شده اند.

مهمترین چشمه منطقه به سرچشمه یا باش بولاغ موسوم است که در جنوب غربی گریوان و در دامنه سالوک قرار دارد. آب این چشمه که دردل روستای گریوان و روستاهای اطراف آن روان می شود، بسیار گوارا است. درختان ارس کهنسال با قیمت بیش از ۵۰۰ سال در اطراف این چشمه قد برافراشتند، گفتنی است در گذشته این محل ییلاق حکمرانان بجنورد بوده و امروز محلی برای تفرج مشتاقان طبیعت است.

روستای رویین خراسان شمالی

روستای تاریخی، سرسبز و زیبای رویین در فاصله ۲۷ کیلومتری شمال اسفراین واقع شده است. روستای هدف گردشگری و تاریخی هزار ساله، بافت تاریخی ثبتی، در دل باغات و مناظری چشم‌نواز امروز به مقصد گردشگری شناخته شده در شهرستان اسفراین تبدیل شده است.

خانه های سنتی روستای رویین به زیبایی چشم نوازی به صورت پلکانی مشرف بر یکدیگر ساخته شده اند به طوری که پشت بام منزل یکی، حیاط خانه دیگری است. رویین با ده ها کارگاه صنعتی چادر شب بافی، چتائی بافی، دستمال و حوله بافی به عنوان نخستین دهکده نساجی صنعتی ایران معروف شده است.

حمام تاریخی روستا به موزه نساجی رویین تبدیل شده و نیز اخیرا اقامتگاه بوم گردی وصال رویان به عنوان نخستین اقامتگاه بوم گردی استان و نیز به کمپ گردشگری در این روستای تاریخی انتخاب شده است.

منطقه حفاظت شده گلیل خراسان شمالی

منطقه حفاظت شده گلیل و سرانی در فاصله ۸۵ کیلومتری شمال شرقی شهر شیروان در نوار مرزی ایران و ترکمنستان واقع شده و طبیعت بکر و دست‌نخورده دارد. کوهستان این منطقه پوشش گیاهی متنوع و جنگلی تنک و به ویژه ارس های کم نظیر دارد. انواع گونه های وحشی همچون قوچ، بزکوهی، غزال، پلنگ، گرگ و انواع پرندگان همچنین کبک، تیهو و غیره در آن زندگی می‌کنند.

این منطقه ییلاق عشایری کرمانج است و سیاه چادرهای زیبا و شیوه زندگی و آداب و رسوم و صنایع دستی آن ها در کنار مناظر چشم‌نواز کوه های سرسبز و بلند، گلیل را به یک منطقه ویژه گردشگری بدل ساخت است. سد گلیل نیز در دل این منطقه بکر به این جاذبه‌ها افزوده و چه بسیار روزها و مناسبت ها و برنامه های فرهنگی طبیعت دوستان شیروانی و گردشگران که در مجاورت و مشرف به چشم انداز سد و طبیعت پیرامونش به خاطراتی ماندگار تبدیل شده و در آینده نیز خواهد شد. این طبیعت زیبا همچنین به عنوان منطقه نمونه گردشگری تعیین و تصویب شده است.

روستای اسطرخی خراسان شمالی

روستای زیبای اسطرخی از توابع دهستان گلیان و بخش مرکزی در ۲۸ کیلومتری جنوب شهر شیروان بعد از روستای هدف گردشگری گلیان و در مرز شهرستان اسفراین قرار دارد.

رودخانه اسطرخی در میان باغات دره شرقی آبشاری بنام «شارشار» به ارتفاع حدود ۲۰ متر را شکل می دهد که منظره ای بس چشم نواز دارد و امروزه به یکی از مهمترین جاذبه های مورد توجه گردشگران روستای هدف گردشگری تبدیل شده است از دیگر جاذبه های طبیعی اسطرخی می توان به یک «ارس» تنومند و کهنسال در حد فاصل چشمه و آبشار اشاره کرد که دور تنه آن به پنج متر می رسد.

بیشتر بخوانید:

مناطق دیدنی و گردشگری شهر زیبای آمل

آشنایی با مناطق دیدنی و تفریحی شهر چمخاله

مناطق دیدنی و گردشگری سرعین

گردآوری توسط بخش گردشگری

مجله دلگرم